اخیراً شبهه‌ای در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود و آن مسئله فریب آدم و حوّا توسط ابلیس است.
این شبهه چنین مطرح می‌کند که مگر وقتی شیطان به آدم سجده نکرد، خدا او را از بهشت بیرون نکرد؟ پس چطور توانسته دوباره وارد بهشت بشود و آدم و حوا را فریب دهد تا میوه ممنوعه را بخورند؟!
حجت‌الاسلام محمد حاج ابوالقاسم، حافظ و داوران بین‌المللی قرآن کریم در پاسخ به این شبهه به آیه 13 سوره مبارکه اعراف «قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا یَکُونُ لَکَ أَن تَتَکَبَّرَ فِیهَا فَاخْرُجْ إِنَّکَ مِنَ الصَّاغِرِینَ» اشاره کرد و گفت: بر اساس این آیه، خداوند متعال به شیطان فرمود: از این جایگاه فرود آى! تو نمی‌توانی در آن جایگاه تکبّر کنى، پس بیرون شو که قطعاً تو از خوار شدگانى. بنابراین شیطان بعد از جریان تکبر و سجده نکردن بر آدم گرفتار لعن ابدی شد و از درگاه خداوند رانده شد.
وی با بیان اینکه شیطان قبلا در بهشت نبود بلکه در درگاه الهی و در جمع مقربان درگاه خداوند بود، اظهار داشت: بهشت جایگاه مؤمنان و بندگان مطیع خداوند در آخرت است لذا اخراج شیطان از بهشت به معنای تنزل از مقام و مرتبه‌ای بود که در نزد خداوند داشت.
این داوران بین‌المللی قرآن کریم به توضیحات علامه طباطبایی(ره) در این خصوص پرداخت و گفت: مرحوم علامه در تفسیر آیه 13 سوره اعراف می‌فرماید: جمله «فَاخْرُجْ إِنَّکَ مِنَ الصَّاغِرِینَ» تاکیدی برای جمله «فَاهْبِطْ مِنْها» است چرا که «هبوط» همان خروج است اما با یک تفاوت! هبوط، خروج از مقام و نزول به درجه‌ای پایینتر است، و همین معنا خود دلیل بر این است که مقصود از هبوط فرود آمدن از مکان بلند نیست، بلکه مراد فرود آمدن از مقام و مرتبه بلند است.
وی عنوان کرد: به هر حال روشن است که شیطان بعد از این اخراج دیگر نمی‌توانست به بهشت راه یابد، پس چگونه توانست در جریان فریب آدم و حوا وارد بهشت شود؟ در پاسخ به این دسته از افراد باید گفت که اگرچه برخی تصور کرده‌اند که مراد از بهشت آدم و حوا همان بهشت موعود آخرتی است در صورتی که بهشتی که شیطان در آن حضرت آدم و حوا (ع) را وسوسه کرد باغی از باغ‌های دنیا بوده است و چه بسا در آن هنگام ممکن است اصلاً شیطان برای فریب آدم و حوا ظاهر نشده باشد و فقط در حد وسوسه باشد، همچنان که وقتی شیطان بسیاری از انسان‌ها را که وسوسه می‌کند آنها قادر به دیدن شیطان نیستند.
حاج ابوالقاسم در پاسخ به این سؤال که شیطان هنگام وسوسه آدم و حوا به چه شکلی بوده است، تصریح کرد: روایاتی که بیان می‌کند شیطان هنگام وسوسه حضرت آدم و حوا در قالب پرنده و یا مار ظاهر می‌شود عمدتاً اعتبار ندارد اما آنچه که مهم است این است که شیطان انسان را وسوسه کرده است و اینکه نحوه وسوسه چگونه بوده است اهمیت چندانی ندارد لذا دلیلی بر مجسم شدن شیطان در قالب انسان یا حیوان و با هر چیز دیگر وجود ندارند.
وی با اشاره به بخشی از آیه 18 سوره مبارکه اعراف مبنی بر «قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْؤُومًا مَّدْحُورًا» گفت: بهشتی که آدم و حوا در آن بودند بهشت برینی نبود که آیات قرآن آن را به بندگان شایسته وعده می‌دهد زیرا اخراج از آن بهشت معنا ندارد و هر که به آن بهشت برین راه یابد دیگر برای آن خروجی وجود نخواهد داشت از این رو از ارزش آدم و حوا به واسطه خوردن میوه ممنوعه کاسته شد و از آن بهشت هبوط کردند، بنابراین مراد از بهشت، محل سکونت آنها ـ همان باغی از باغ‌های دنیا ـ بوده است.
ابلیس برای فریب آدم و حوا به شکل حیوان ظاهر نشد
همچنین ابوالفضل بهرام‌پور، مفسر قرآن کریم نیز درباره چگونگی شکل ظاهری شیطان هنگام فریب حضرت آدم و حوا عنوان کرد: نخستین مطلبی که می‌توان در اینجا به آن اشاره داشت این است که نصیحت‌کننده باید قیافه‌ای جذاب و مورد قبول داشته باشد، از این رو افرادی که بیان می‌کنند شیطان در قالب حیوانی خاص برای آدم و حوا ظاهر شده است به لحاظ عقلی قابل درک نیست!
وی با بیان اینکه شیطان حتماً قیافه جذابی داشت که توانست انسان را فریب دهد، اظهار داشت: طایفه جن همانند انسان‌ها مکلفند و از آن جایی که شیطان بسیار اهل عبادت بود، مقامات بالایی را کسب کرده بود و می‌توانست در میان فرشتگان رفت و آمد کند لذا ترکیب ساختاری شیطان به گونه‌ای بود که می‌توانست فرشتگان را ببیند و به سبب فرشتگان نیز قابل احترام بود.
/30362