محمود حاج‌زمان: دوستداران آسمان شب به گوش باشند: دنباله‌دار Pan-STARRS اکنون در نیمکره شمالی است و می‌توان آن را با چشم غیرمسلح دید. طی این هفته دنباله‌دار در نزدیک‌ترین فاصله خود از خورشید قرار دارد، و در نتیجه در درخشان‌ترین حالت خود دیده می‌شود. اما واقعیت خواندنی درباره این دنباله‌دار وجود دارد که بهتر است قبل از آنکه دست به کار شوید و برای دیدن آن 30 دقیقه پس از غروب رو به سمت افق غرب بایستید، از آنها اطلاع داشته باشید.
1- شما هیچ‌گاه دیگر این دنباله‌دار را نخواهید دید
مدار دنباله‌دار Pan-STARRS به دور خورشید، یک مدار بیضوی بلند است. به گفته اخترشناسان رصدخانه مک‌دونالد دانشگاه تگزاس، بیش از 100 میلیون سال طول می‌کشد تا این توپ کیهانی غبار و یخ، یک دور گردش خود را در این مدار کامل کند.
2- دنباله‌داری که از لبه منظومه شمسی می‌آید.
دنباله‌دار Pan-STARRS از «ابر اورت» به سمت منظومه شمسی داخلی پرواز می‌کند. ابر اورت توده‌ای از اجرام یخی است که در منطقه‌ای واقع در ورای مدار نپتون به دور خورشید می‌گردند. گاهی اوقات مدار یک دنباله‌دار سرگردان تغییر می‌کند، و باعث می‌شود تا این دنباله‌دار بیش از هر زمان دیگری به خورشید نزدیک شود.
3- دنباله‌دار Pan-STARRS یک دنباله‌دار «خراشان» است.
زمانی‌که دنباله‌داری از ابر اورت وارد منظومه شمسی داخلی می‌شود و در مسیری قرار می‌گیرد که آن را به خورشید بسیار نردیک می‌کند، اصطلاحا می‌گویند که این جرم یک «خورشیدخراش (Sungrazer)» است. دنباله‌دارهای خراشان مداری غیرمنظم دارند که آنها را پیش‌بینی ناپذیر می‌سازد. گاهی اوقات مسیر حرکت آنها به گونه‌ای می‌شود که حتی باعث برخورد آنها با خورشید می‌شود. اما اگر یک دنباله‌دار خراشان بتواند از دست خورشید جان سالم به در برد، مانند دنباله‌دار Pan- STARRS، روشنایی آن به شدت افزایش می‌یابد.
4- دنباله‌داری که تقریبا محو است.
اگرچه اخترشناسان ابتدا تصور می‌کردند که دنباله‌دار Pan-STARRS با روشنایی خود چشمان دوستداران آسمان شب را خیره خواهد کرد، اما مشاهدات دنباله‌دار طی هفته گذشته مشخص کرد روشنایی آن در نیمکره شمالی زمین آنچنان که انتظار می‌رفت نخواهد بود. برخی از اخترشناسان حتی پیش‌بینی کردند که قدر دنباله‌دار کم می‌شود، و در نتیجه مشاهده آن هنگام عبور از بالای استوا دشوار خواهد بود. اما اکنون دانشمندان انتظار دارند که دنباله‌دار به خاطر عبور نزدیک خود از کنار خورشید در روز یکشنبه از این هم پرنورتر شود؛ پیش از آنکه به سرعت مجددا محو گردد.
5- دنباله‌داری که در آسمان تنها نیست.
سال 2013 / 1392 سال دنباله‌دارهاست. پیش از این، دنباله‌دار Pan-STARRS آسمان نیمکره جنوبی را با دنباله‌دار Lemmon تقسیم کرده بود. اگرچه دنباله‌دار Lemmon امسال در نیمکره شمالی دیده نخواهد شد، برخی از تماشاگران آسمان شب موفق شدند تا هر دو این دنباله‌دارها را در بازه کوتاهی در کنار هم در آسمان مشاهده کنند.
در ماه نوامبر / آبان‌ماه، انتظار می‌رود که دنباله‌دار چرنده خورشیدی دیگری میهمان آسمان شب باشد. دنباله‌دار ISON اگر بتواند از عبور نزدیک خود از کنار خورشید جان سالم به در برد، می‌تواند درخشان‌ترین دنباله‌داری باشد که برای یک نسل از آسمان عبور کرده است.
6- زمان برای دیدن دنباله‌دار Pan-STARRS اندک است
اگرچه دنباله‌دار Pan-STARRS به تازگی در آسمان نیمکره شمالی پدیدار گشته است، اما پیش از آنکه بخواهید آن را بشناسید صحنه را ترک خواهد کرد. این دنباله‌دار را می‌توان با چشم غیرمسلح مشاهده کرد، اگرچه یافتن آن در آسمان ممکن است اندکی سخت باشد. این دنباله‌دار چندان پرنور نیست و در ارتفاع کمی نسبت به افق غربی پرواز می‌کند؛ بنابراین برای دیدن آن نیاز به چشم‌اندازی باز به سمت جنوب غربی دارید و برای اینکه بتوانید آن را در گرگ و میش پس از غروب تشخیص دهید، شرایط آب‌وهوایی نیز باید مساعد باشد. کسانی‌که تلسکوپ یا دوربین دوچشمی دارند شاید بتوانند کماکان آن را در اوایل آوریل / اواسط فروردین مشاهده کنند، اما برای تماشای آن با چشم غیرمسلح تنها تا قبل از پایان ماه مارس / اسفند وقت دارید.
53275