مریم صدرالادبایی-زهرا تالانی:این روزها هم زلزله هایی که در شهرهای مختلف کشور رخ می دهد ترس پایتخت نشینان را بیشتر کرده است. منطقه تهران و پیرامون آن بر رو یا در نزدیکی 5 گسل لرزه‌خیز مهم قرار دارد گسلهای لرزه‌خیز تهران شامل گسل شمال تهران؛ ایوانکی، ری ، کهریزک و گسل مشا است. که در بین آنها گسل «شمال‌تهران» خطرناک‌ترین گسل است.درباره زلزله تهران و آمادگی نهادها در زمان وقوع زلزله میزگردی را با حضور محمدرضا محمودی معاون عمرانی استانداری،عزیزالله رجب زاده رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران ،حیدر حیدری معاون عملیات امداد و نجات هلال احمر، دکتر مهدی زارع معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله و دکتر حمید زعفرانی کارشناس این موسسه برگزار کردیم که می خوانید:
این روزها وقوع زلزله های پشت سرهم در کشور مردم تهران را هم تا حدودی ترسانده است. سوال اینجاست که زلزله به پایتخت نزدیک می شود؟
زارع:این زلزله ها که در مناطق مختلف اتفاق می افتد،ربطی به هم ندارند ،اما مردم سراسر ایران باید همیشه آماده باشند.چون کشورمان بیش از 100 گسل لرزه خیز شناخته شده دارد که هر کدام ممکن است دچار جنبش جدیدی شوند و بسیاری از شهر های بزرگ و کوچک ما در کنار این شهر ها واقعند و بنابراین احتمال وقوع زلزله در هر نقطه از کشور که روی گسلی لرزه خیز واقع شده، وجود دارد.در تهران امکان وقوع زلزله 7 ریشتری هم پیش بینی شده است.ما حدود یک سال و نیم پیش در استانداری جلسه ای در مورد زلزله تهران داشتیم و درباره آمادگیهایی که در این باره وجود دارد،صحبت شد.
آقای محمودی به جلسات استانداری در مورد زلزله اشاره شد. استانداری چه بررسی در مورد زلزله تهران انجام داده است؟
محمودی: جلسه هایی که برگزار می شود معمولا برای شناخت مسوولان مدیریت بحران و آشنایی کامل آنها با یکدیگر در دستگاه‌های مختلف است،اما در جلساتی که ما اخیرا در مورد زلزله ها داشتیم مشخص شد که این زلزله ها تاثیری بر گسلهای تهران داشته باشد.برای تهران از سال‌ها پیش، احتمال وقوع زلزله‌ای با شدت حداکثر 7 ریشتر در نظر گرفته شده است و این ارتباطی به پیش‌بینی اخیر مبنی بر زلزله 10 ریشتری در منطقه، ندارد .اگر بخواهم به سوال شما پاسخ بدهم،بله ما هم در استانداری در مورد زلزله احتمالی تهران برنامه هایی داریم.اقدامات به صورت پویا در حال انجام است و به روز می شود. اما موضوع این است که مسئولان نمی توانند معجزه کنند . باید به مردم بگوییم که محدوده تهران حدود 720 کیلومتر مربع است و اگر زلزله اتفاق بیفتد تمام این محدوده ویران نمی شود و یک قسمتی ازشهر آسیب می بیند.چون یک گسل فعال می شود و نباید مردم را نگران کرد که تمام تهران آسیب می بیند.اما در تهران آنچه ما را نگران می کند خروج از تهران و ترافیک در زمان وقوع زلزله است.چون در این شرایط امداد رسانی سخت می شود ،همه از خانه بیرون می آیند و تهران قفل می شود. به نظر من باید بر روی این موضوع کار کرد.یعنی به گروههای دوام آموزش داده شود که در زمان وقوع زلزله چطور عمل کنند و همه باید در همان نزدیک محل مسکونی خود اسکان پیدا کنند و به محل دیگر نروند چون ترافیک به وجود می آید.
رجب زاده:در سامانه تخمین خسارت، داده هایی که دادیم اعلام می کند اگر کدام گسل تهران فعال شود چقدر خسارت و خرابی داریم و این قابل پیش بینی است.اگر اطلاع رسانی کنیم مردم آگاه می شوند که احتمال ویرانی تمام تهران در زمان وقوع زلزله تقریبا صفر است.البته ممکن است برخی مناطق آسیب بیشتری ببینند اما این در کل تهران یکسان نیست.
محمودی معاون عمرانی استانداری
آقای دکترزارع،تمام گسلهای تهران با هم فعال نمی شوند ؟
زارع:همه گسلها در هیچ کجای دنیا با هم فعال نمی شوند . اگر قراراست که جا به جایی باشد یکی از گسلها حرکت می کند و دیگری شلیک می کند و آن هم با فاصله زمانی است،مانند بازی دومینو.البته پیش بینها نشان می دهد که در تهران احتمال زلزله حتی تا 7 ریشتری هم وجود دارد.
زعفرانی:اگر به طور مثال گسل شمال فعال شود مناطق شمالی تهران آسیب می بیند نه ساکنان ری،چون گسلها در کنار هم نیستند تا بر روی هم تاثیر بگذارند.البته تمام مناطق برای شتاب زلزله آماده شدند.
در مورد گسلهای تهران توضیح می دهید،که این گسلها کجا هستند یعنی بیشتر در چه مناطقی امکان خرابی وجود دارد؟
زعفرانی: تهران روی 63 فقره گسل اصلی و فرعی قرار دارد که 10تای آنها جزو گسلهای اصلی و لرزه‌زا با درازای بیش‌از 10 کیلومتر هستند. گسل ری و گسل مشاع که در جنوب و شمال تهران قرار دارند از گسل های خطرناک شهر تهران هستند که در طرح جامع تهران برای فضاهای مدیریت بحران این مناطق برنامه ریزی هایی انجام شده است.
با توجه به اینکه آقای دکتر زارع گفتند احتمال زلزله حتی 7 ریشتری در تهران هم وجود دارد شما در ستاد مدیریت بحران چه پیش بینی هایی برای این زلزله دارید؟
رجب زاده:همانطور که اطلاع دارید تهران شهر لرزه خیزی است و هروقت زلزله در نقطه ای از کشور می آید ما این حادثه را نزدیکتر حس می کنیم و باید بیشتر آمادگی پیدا کنیم.الان هم که تعداد زلزله ها در کشور زیاد شده،این حساسیت در مردم به وجود آمده اما بعد از مدتی که این زلزله ها کم شود فراموش می شود.
همانطور که گفته شد تهران بر روی گسل زلزله وجود دارد اما امکان پیش بینی زمان زلزله وجود ندارد و هر لحظه ما باید این امکان آمادگی را داشته باشیم و باید این باور میان مسئولان و مردم به وجود آید.تهران شهری بزرگ و حدود 8.5 نیم میلیون جمعیت دارد ،بنابراین تمرکز جمعیت در آن بالاست و بافت فرسوده زیادی دارد.وقتی وارث این شهر هستیم باید برنامه ریزی درستی داشته باشیم اما به هرحال توان مدیریتی و مقابله با این پدیده دشوار است.به نظر من در تهران باید برنامه ای داشته باشیم که تا 50 سال آینده شهر تهران مقاوم باشد اما این موضوع زمانبر است و نیاز به بودجه دارد.الان نوسازی بافت فرسوده انجام می شود اما با نقطه مطلوب خیلی فاصله داریم.همچنین سازمانهای مربوطه را باید آماده و هماهنگ کرد.الان مدیریت بحران شهر تهران با 85 سازمان در این زمینه کار می کند.یکسری از این سازمانها مثل هلال احمر مسئولیت مستقیم دارند و کار ذاتی خود را انجام می دهند و برخی غیر مستقیم در ارتباط هستند.
رجب زاده رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران
الان ساختمان ستاد مدیریت بحران ضد زلزله است؟
رجب زاده:بله.
یکی از مسائل حیاتی در زمان وقوع زلزله تهران،سرعت عمل است زمان امداد رسانی هلال احمر امداد در تهران چه مدت است؟
حیدری:امداد رسانی بستگی به مکان و زمان وقوع زلزله دارد.مثلا وقتی در محدوده بازار تهران گودبرداری شد، دو نفر زیر آوار بودند که از محمد شهر تا بازار حدود دو ساعت طول کشید تا سگهای زنده یاب برسند،در حالیکه شرایط عادی بود اما این زمان به خاطرترافیک شدید بود. بنابراین اگر زلزله نیمه شب باشد امداد رسانی آسانتر است.اما باید به مردم آموزش داد که همکاری کنند مثلا در زمان وقوع زلزله اتوبوسهای شرکت واحد باید کنار بروند و همکاری کنند.
رجب زاده:در مورد ترافیک موقع زلزله ما با دانشگاه علم و صنعت حدود یک سال و نیم است که کار تحقیقاتی را شروع کردیم و دو پروژه را در نظر داریم. یک تیم ژاپنی هم یک سال است که بر روی این مضوع کار می کند و امیدوارم تا پایان سال به نتیجه برسد و نگرانی دوستان از بین رود.
حیدری معاون عملیات امداد و نجات هلال احمر
آقای حیدری به موضوع همکاری اشاره کردند،آقای رجب زاده همانطور که می دانید در مدیریت بحران آموزش بسیار مهم است اما به نظر می رسد که مردم در این زمینه مشکل دارند؟
رجب زاده:ما اکنون در 22 منطقه پایگاه مدیریت بحران داریم و در هر ناحیه هم امکانات و تجهیزات لازم را داریم.همچنین از دو سال قبل در374 محله تهران ،مدیریت بحران را به مردم آموزش دادیم. اکنون نقشه مدیریت بحران مناطق تهیه شده و در اختیار مدیران قرار دادیم که بی نظیر است و در ژاپن هم این سیستم وجود ندارد.ما هماهنگی خوبی با سازمانها داریم.هر سال هم مانورهایی برای نهادینه کردن آموزش بحران داریم. اما آموزش مدیران هم مهم است،باید مدیریت بحران را مدیران بگذرانند.این آموزش در مناطق سبب شده تا حدود 800 گروه دوام داشته باشیم که هر گروه 55 نفر هستند و آموزش دیدند که در زمان بحران چگونه اقدام کنند.ما گروه مدیریت بحران در اماکن تهران مانند اماکن تجاری و عمومی را هم در نظر داریم.بنابراین آموزش از دوسال قبل جهادی بوده است.تا مهر امسال هم دانشکده مدیریت راهبرد بحران تهران راه اندازی می شود و آموزشکده مدیریت بحران هم امسال در منطقه 22 راه اندازی می شود.موزه زلزله هم توسط یک تیم ژاپنی مستقر راه اندازی می شود که کاربرد آموزشی دارد.
در تهران اگر از هر 5 نفر یک نفر آموزش دیده باشند خوب است؟یعنی حدود یک و نیم میلیون نفر آموزش دیدند؟
رجب زاده:به جز ما هلال احمر و آتش نشانی هم آموزش می دهند و این رقم را داریم.چون به هرحال تا نیروی امداد در زمان زلزله برسد با این معابری که داریم زمان می برد ،پس مردم باید خودشان در ساعات اولیه بتوانند به خودشان کمک کنند.همانطور که می دانید 60 درصد کسانی که زیر آوار می مانند در دو ساعت اول می میرند ،بنابراین خود مردم می توانند در زمان بحران به یکدیگر کمک کنند.اگر امکاناتی که در شهر تهران داریم را بتوانیم استفاده کنیم خیلی خوب است چون امکانات و تجهیزات و توان ما در خاورمیانه بی نظیراست.اما نوسازی و مقاوم سازی باید جدی گرفته شود تا امکانات پاسخگو باشد.
پیش بینی تلفات در تهران در بدترین حالت چقدر است؟
رجب زاده:385 هزار نفر ژاپنی ها پیش بینی کردند اما با تجهیزات و امکانات فعلی این آمار کمتر می شود، چون اطلاعات آنها مربوط به سال 75است.آمار مختلفی داده می شود که گاهی اغراق می شود .گاهی اگر یک ساختمان محکم باشد ویران نمی شود حتی اگر با اصول مقاوم سازی ساخته نشده باشد، درزلزله ورزقان هم چنین بود و ساختمانهایی که مصالح خوب بود مشکی نداشتند.ما باید نهایت تلفات و تخریب را در نظر بگیریم و آماده باشیم.
زارع:نباید مشکل را خیلی بزرگ کرد که مردم بی حس شوند و اینکه به مردم بگوییم نمی شود کاری کرد، درست نیست.باید واقع بین باشیم و با مردم صادق باشیم تا آنها هم به ما اعتماد کنند.در مورد تلفات اعداد بزرگی که گفته می شود واقعیت ندارد و آثار روانی بدی دارد .همانطور که آقای حیدری گفتند به زمان و مکان وقوع زلزله بستگی دارد، در روز یک تا ده درصد تلفات با شب فرق می کند.مکان هم متفاوت است .
رجب زاده:ما 14 سناریو برای زلزله تهران پیس بینی کردیم که اگر هر کدام بیاید چه اتفاقی می افتد و چقدر خسارت وارد می شود.
زارع معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله و زعفرانی کارشناس
با صحبتهای شما می توان نتیجه گرفت که چندان وضع تهران برای زلزله نگران کننده نیست؟
محمودی: زلزله تهدیدی جدی برای تهران است،اما باید به نحوی برای مردم اطلاع رسانی کرد که اولا زمان آن مشخص نیست و هیچ کس امکان پیش بینی آن را ندارد،پس نباید نگران بود و بعد هم اینکه نباید مردم از مسئولان انتظار معجزه داشته باشند ،اما این را می توانیم اطمینان دهیم که از نظر تجهیزات و آمادگی نیروی انسانی در شرایط خولی هستیم و تصور این که بعد از زلرله تمام تهران با خاک یکسان می شود و یا لوله کشی های گاز منفجر شده و کل تهران آتش می گیرد کاملا بی اساس است و تاسیسات ما مطمئنا تا این انداره از استاندارد های لازم ایمنی برخوردار هستند.و تنها نکته ای که باید به آن توجه شود آموزش مردم در این شرایط است.
زارع:ترس حکم عقل است اما نباید مردم را نگران کرد از طرفی هم نباید واقعیتها را پنهان کرد. اما همانطور که اشاره شد تمام تهران یکسان آسیب نمی بیند.
حیدری : من یک سوال دارم،ما بعد از سیستان بلوچستان29 زلزله را بررسی کردیم.و دیدیم اکثر این زلزله ها در کوهپایه بودند احتمال زلزله در کوهپایه بیشتر است یا در دشت؟
زعفرانی:از نظر علمی نمی توان مطرح کرد.اما معمولا گسلها بین کوه و دشت قرار دارند.
23245