این روز بزرگ، یک خاطره به یادماندنی تاریخی است که به یک ذهنیت مستمر در حافظه تاریخی ملت ایران بدل شده است. فتح خرمشهر، موجب هیجان عظیم و به وجودآمدن احساسات و عواطف پاک در میان ملت ایران شد و دل‌های همه ایرانیان و مسلمانان جهان را به یکدیگر نزدیک کرد و یک نوع وحدت عملی و همدلی را در بین اقشار مختلف ملت ایران برانگیخت. از سوی دیگر، این فتح بزرگ، موجب سرشکستگی رژیم صدام حسین و نیز تلخکامی حامیان قدرتمند وی شد
صدام و نظامیان بعثی، همه همت، توان و تدبیر خود را برای حفظ خرمشهر و ادامه اشغال آن به کار گرفتند و این شهر قشنگ را با آرایش نظامی و عملیات مهندسی به زعم خود به یک دژ نفوذ ناپذیر و غیرقابل تصرف تبدیل کرده بودند. آنان با کشیدن حصارهای دفاعی متعدد به دور این شهر و احداث خاکریزهای دفاعی گسترده، با تخریب خانه‌های مردم و نیز ایجاد استحکامات گسترده، که با تعبیه میدان‌های مین و چیدن سیم خاردارهای زیادی به دور آنان صورت گرفته بود، از پدافند قطعی خود برای حفظ این شهر مطمئن شده و حتی فکر مقابله با عملیات احتمالی هوابرد و هلی‌بُرن از سوی نیروهای ایرانی را نیز کرده بودند و هرجا فضا و زمین مساعدی برای فرود آمدن نیروها از هوا بود، آن ناحیه را با کاشتن عمودی تیرآهن‌های متعدد، برای اقدام نظامی از آسمان، ناممکن ساخته بودند. فتح خرمشهر، یکی از نتایج بزرگ عملیات بیت‌المقدس بود، ولی تنها دستاورد آن نبود.
در این نبرد که یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین عملیات‌ها در دوران جنگ تحمیلی است، حدود 5400 کیلومترمربع از خاک کشور که در جنوب استان خوزستان به اشغال صدامیان درآمده بود، آزاد شد. این وسعت، چندین برابر مساحت برخی از کشورهای همجوار ایران مثل بحرین است که دشمن در آن با حداکثر توان نظامی خود؛ یعنی با شش لشکر شامل سه لشکر زرهی، یک لشکر مکانیزه و دو لشکر پیاده و 10 تیپ مستقل، پدافند می‌کرد. دشمن در آرایش و گسترش یگان‌های خود در این منطقه عملیاتی، با استفاده از 1400 دستگاه تانک، 1200 دستگاه نفربر زرهی و بیش از 500 عراده توپخانه صحرایی و پدافند هوایی و حدود 80 هزار نفر نیروی نظامی، این ناحیه بزرگ را در کنترل خود داشت. اما چگونه این منطقه وسیع از دست نیروهای دشمن خارج شد؟ چه اتفاقی در بین نیروهای ایرانی افتاد که آنان توانستند ظرف یک‌سال و اندی، همه سرزمین‌های تحت اشغال دشمن را آزاد و عملیاتی به بزرگی نبرد بیت‌المقدس را طراحی و اجرا کنند؟ آیا بر تعداد و تنوع تسلیحات و تجهیزات آنان افزوده شد؟ آیا کشوری به آنان کمک نظامی کرد؟ آیا حامیان صدام، دست از حمایت رژیم بعثی برداشتند؟
آیا تحریم تسلیحاتی ایران شکسته شد؟ و آیا امریکا، شوروی و اروپا، از حمایت گسترده تسلیحاتی و واگذاری اطلاعاتی نظامی به صدام دست کشیدند؟پاسخ همه این پرسش‌ها منفی است، ولی آنچه واقعیت دارد، این است که توان رزمی رزمندگان اسلام، گسترش عظیمی پیدا کرد. برای درک این موضوع، باید به تحول فکری و فرهنگی عظیمی که حضرت امام خمینی (ره)، با آغاز جنگ از سوی صدام، در بین مردم ایران ایجاد کردند اندیشید که حاصل آن را در فتح خرمشهر می‌توان دید.
امام خمینی (ره)، در جریان تهاجم صدام به ایران، اقدامات اساسی زیر را برای برخورد با دشمن انجام داد و ذهن مردم ایران را در این زمینه متحول ساختند:
1- ترس از جنگ و نگرانی از حمله نظامی دشمن را، با سخنان خود از دل مردم ایران بیرون راندند.
2- دفاع را بر همه مردان و زنان به عنوان واجب کفایی اعلام کرده و میدان جنگ را در اختیار همه مردم ایران گذاشتند و به مصداق آیه: «اُذِن لِلذین یقاتِلون بِأنهُم ظُلِموا و اِن‌الله علی نصرِهِم لقدیر الذین اُخرِجوا مِن دیارِهِم بِغیرِ حق اِلا أن یقولوا ربُّنا‌الله» (سوره حج، آیات 39 و 40).
یعنی به رزمندگان اسلام اجازه جنگ با دشمنان داده شد زیرا آنها تحت ظلم واقع شدند و خداوند بر یاری آنها قادر است، کسانی که به ناحق از خانه‌هایشان آواره شدند به خاطر آنکه می‌گفتند پروردگار ما‌الله است.
بدین ترتیب، توان رزمی ایران به یک‌باره افزایش یافت و مشارکت آحاد مردم در دفاع از کشور رخ داد.
3- به همه رزمندگان اعلام کرد که «شما می‌توانید»، تنها «نصرت کنید خدا را، تا نصرت کند شما را» و خدا مجاهدان راهش را بر قاعدین برتری بخشیده است؛
«فضل‌الله المُجاهِدین علی القاعِدین اجراً عظیما».
4- او اعلام کرد که شما پیروزید، حتی اگر کشته شوید، زیرا به فوز عظیم شهادت می‌رسید «و ما بنا اِلا اِحدی الحُسنیین.»
5- او از حضور همه استعدادها و همه اقشار مردم، بدون هیچ محدودیتی از نظر جسمی، سنی، تحصیلاتی، قومی و. . . در جبهه‌های جنگ استقبال کرد و راه ورود «نیروهای داوطلب» را که «بسیجی» خوانده می‌شدند، برای مقابله با دشمن به جبهه‌ها باز کرد، برای همین بود که نسل جدیدی از فداکاران و سرداران بزرگ وارد عرصه دفاع شدند و کار طرح‌ریزی نبردها و انجام عملیات‌ها را بر عهده گرفتند؛ سردارانی مانند شهیدان حسین خرازی، حسن باقری، مهدی باکری، صیاد شیرازی، منفرد نیاکی، احمد متوسلیان، احمد کاظمی، محمود شهبازی و صدها شهید گمنام و بزرگ دیگر. درواقع، امام خمینی به خوبی نقطه آغاز حرکت برای ایستادن در مقابل دشمن را «شخصیت‌سازی فرهنگی جامعه» تشخیص دادند و با انتقال آموزه‌های اسلام در این زمینه به عنوان سیر اساسی تحول در جبهه‌های نبرد گام بلندی را برداشته و دست به یک تحول عظیم فرهنگی در بین مردم زدند. ایشان با تحمیل جنگ از سوی دشمن، این حادثه را به عنوان فرصتی برای آشنایی مردم با فرهنگ دفاعی اسلام تلقی کردند و دیدگاه‌های زیبای اسلام را در این زمینه به طور مرتب برای آحاد مردم بیان داشتند. اقدام دیگری که ایشان انجام دادند، این بود که با بیان نکات فوق، تحولی را در فرهنگ خانواده‌های ایرانی به وجود آوردند، به گونه‌یی که آنان با فرستادن فرزندان خود به جبهه‌های جنگ، در جامعه شأن والایی می‌یافتند و به اعزام فرزندان‌شان برای مقابله با دشمن افتخار می‌کردند. پدران و مادران ایرانی، خود مشوقان فرزندان خویش برای حضور در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل شدند و این یک تحول عظیم روحی و فرهنگی بود. امام خمینی به گونه‌یی سخن می‌گفتند و رفتار می‌کردند که جوانان ایرانی، عاشق محیط جبهه‌ها می‌شدند و کوچک‌ترها که به دلیل کمی سن، در جبهه‌ها پذیرفته نمی‌شدند، ناراحت می‌شدند وگریه می‌کردند.
علاوه بر این‌ها، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، دست به یک «الگوسازی» موفق زدند. ایشان نوجوان رزمنده‌یی را که در زمان تلاش دشمن برای اشغال خرمشهر، دست به یک فداکاری بزرگ زده بود، الگوی همه جوانان و ایرانیان معرفی کردند و فرمودند: «رهبر ما آن طفل دوازده ساله‌یی است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم ما بزرگ‌تر است، با نارنجک خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم کرد و خود نیز شربت شهادت نوشید.» (صحیفه امام، ج14، ص73). ایشان با معرفی این الگوی ماندگار، عملا به مردم نشان دادند که اسلام و جامعه اسلامی در عمل از چه افراد و شخصیت‌هایی استقبال می‌کند و به چه انسان‌هایی ارج می‌نهد. ایشان از خود گذشتن، فدا کردن جان و فی‌سبیل‌الله حرکت کردن را الگوی مناسب انسان‌ها معرفی کردند و قهرمانی را در تسلط انسان‌ها بر خویشتن دانستند. برای همین بود که ایشان آن شهید نوجوان را به عنوان یک الگوی «محبوب» و «مطلوب» به جامعه و مردم معرفی کردند. بنابراین، تحول عظیم فرهنگی که امام امت آفریدند موجب شد که فداکارترین قشر جامعه در صحنه جنگ با دشمن حضور یابند و حماسه‌های بزرگ از جمله فتح خرمشهر را بیافرینند. درواقع فتح خرمشهر حاصل ترکیبی از طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی‌های درست، ابتکارات خوب و حضور انسان‌های والایی بود که حاضر بودند در راه خداوند جان خود را بر دست گرفته و با معبود خود معامله کنند. اکنون، سال‌هاست که جنگ تحمیلی پایان یافته است، ولی خاطره دفاع مقدس به عنوان پایگاه هویت ملی، همچنان پابرجاست. به همین دلیل فتح خرمشهر، تنها فتح یک سرزمین با ارزش نیست، بلکه فتح ارزش‌هایی است که اسلام با کلام امام خمینی در بین ایرانیان آفرید. سالگرد این عملیات غرورآفرین و شگفت‌انگیز بر همه ظلم‌ستیزان مبارک باد.