فهیمه حسن‌میری: چند روزی است سپردن انجام رادیولوژی و سونوگرافی به پزشکان عمومی، در بین جامعه پزشکی و به ویژه متخصصین رادیولوژی نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. با این که معاون وزیر بهداشت گفته این قضیه یک سوءتفاهم بوده و چنین مجوزی به پزشکان عمومی داده نشده، حرف‌های وزیر بهداشت مبنی بر پیگیری این قضیه و شکستن انحصار انجام رادیولوژی توسط تحصیلکرده‌های این رشته، نگرانی و اعتراض متخصصین رادیولوژی را به دنبال داشته است. وزیر بهداشت همچنین اعلام کرد قرار نیست پزشکان عمومی در کار تخصصی رادیولوژیست‌ها وارد شوند اما کارهای ساده رادیولوژی را پزشکان عمومی هم می‌توانند انجام دهند. درباره تبعات عملی شدن این تصمیم با دکتر حسین کرمپور، دستیار رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران و نماینده دستیارهای رادیولوژی این دانشگاه گفت‌وگو کردیم.
آقای دکتر، اصلا چه شد که چنین بحثی پیش آمد و بعد به اعتراض و تکذیب کشیده شد؟
بر اساس آیین‌نامه وزارت بهداشت، تمام اقدامات تصویربرداری فقط توسط رادیولوژیست باید انجام شود؛ اما حدود دو ماه پیش نامه‌ای که روی برگه وزارت بهداشت هم بود، به دست بعضی از همکاران ما رسید که در آن نوشته شده بود به خاطر مردم مناطق محروم و این که در آنجا رادیولوژیست کم است، با دوره‌های 3 و 6 ماهه به پزشکان عمومی آموزش داده شود که این کار را انجام دهند که این خبر اعتراض متخصصین رادیولوژی را در پی داشت. حدود 500 رادیولوژیست و اساتید این رشته از شهرها و دانشگاه‌های مختلف کشور و متخصصین رادیولوژی بخش خصوصی در تجمعی که برگزار کردند، خواسته‌شان را به وزارت بهداشت اعلام کردند مبنی بر این که جلوی انجام این کار گرفته شود. آقای امامی رضوی، معاون وزیر بهداشت تنها کسی بودند که در وزارتخانه به ما پاسخگو بودند. ایشان گفتند این خبر ناشی از یک سوءتفاهم بوده چرا که چنین بخشنامه‌ای صادر نشده بلکه یک نظرسنجی به روسای دانشگاه‌ها داده شده بوده که رییس یکی از دانشگاه‌ها نظرسنجی را به اشتباه ابلاغ و در شبکه‌ها پخش کرده است. ایشان گفتند فعلا خبری از این مصوبه نیست تا در محیطی کارشناسی بررسی‌های لازم انجام شود. ما خواسته خودمان را بحق و علمی می‌دانیم و توقع داریم حتی قبل از مطرح شدن چنین حرف‌هایی، ابتدا کار کارشناسی انجام شود.
اما قبل از این، متخصصان زنان هم این کار را انجام می‌دادند.
اجازه انجام سونوگرافی توسط متخصصان زنان به این صورت بود که وزارتخانه آیین‌نامه‌ای را ابلاغ کرد که بر اساس آن، تنها درموارد اورژانسی پزشکان زنان می‌توانند سونوگرافی کنند، آن هم بدون دریافت هزینه و بدون ارائه گزارش. اما متاسفانه این قضیه راهی را باز کرد که بعضی از همکاران متخصص زنان، این کار را در مطب‌هایشان حتی در موارد غیرضروری انجام دهند و از مراجعانشان پول دریافت کنند در حالی که دریافت پول از آنها غیرقانونی است و حتی افراد می‌توانند این تخلف را گزارش و شکایت کنند.
اصلا این امکان وجود دارد که ظرف چند ماه، این کار آموزش داده شود؟
بعد از گذراندن دوره عمومی و هنگامی که افراد بخواهند در آزمون تخصص شرکت کنند، بالاترین رتبه‌ها معمولا رادیولوژی را انتخاب می‌کنند و درس‌هایی که در این رشته تدریس می‌شود بسیار سنگین است. سونوگرافی بخشی از این رشته است که همراه با موارد دیگر یک مجموعه را تشکیل می‌دهد. رادیولوژیست باید با دید همه‌جانبه‌ای این کار را انجام دهد چرا که فقط دیدن یک تصویر در یک صفحه نیست بلکه مهمترین بخش کار، مرحله تشخیص است. سوال ما این است که چطور از لحاظ علمی امکان دارد که رشته ای که در ایران 4 سال و در بعضی کشورها 5 سال تحصیل در آن لازم است را ظرف چند ماه بشود به افراد آموزش داد؟
بر اساس گفته‌های وزیر، در کشورهای دیگر هم این اتفاق می‌افتد و پزشکان عمومی اجازه انجام رادیولوژی دارند و با این کار می‌خواهند انحصار را از بین ببرند.
بله ما هم این را شنیده‌ایم که مطرح کرده‌اند می‌خواهیم انحصار را بشکنیم اما آنچه به آن توجه ندارند این است که تخصص‌گرایی، انحصار نیست. از بین بردن انحصار این نیست که بگوییم چشم‌پزشک هم بتواند عمل قلب انجام دهد. این که توقع داشته باشیم پزشک‌هایی باشند که بتوانند همه کاری انجام دهند، باعث سطحی‌نگری در علم می‌شود. ما احترام زیادی برای پزشکان عمومی قائلیم و معتقدیم آنها اساس درمان در کشور هستند و اگر نظام ارجاع بیمار و پزشک خانواده تقویت شود احتیاجی به از بین بردن این انحصارها نیست و بسیاری از مشکلات حل می‌شود. ما باید بر اساس الگوهای شناخته شده و مصادیق علمی صحبت کنیم. این که وزیر می‌گوید در بسیاری از کشورها پزشکان عمومی رادیولوژی انجام می‌دهند حرف درستی نیست. الان فقط در سه کشور دنیا این کار انجام می‌شود آن هم به این صورت است که چهار سال لیسانس پزشکی می‌گیرند و بعد آموزش این کار را می‌بینند و بعد از آن هم فقط می‌توانند عکس‌ها را تهیه کنند و باز هم گزارش و تفسیر توسط پزشک رادیولوژیست انجام می‌شود. یعنی یک واسطه وجود دارد در حالی که در وضعیت فعلی ما این واسطه حذف شده است.
این که گفته می‌شود این طرح به نفع مردم مناطق محروم است را چطور ارزیابی می‌کنید؟ اگر در مناطق محروم با کمبود رادیولوژیست مواجه باشیم، این کار نمی‌تواند برای آنها مفید باشد؟
در اینجا دو موضوع مطرح می‌شود. اول این که می‌گویند ما کمبود متخصص رادیولوژی داریم. این در حالی است که ما رادیولوژیست کم نداریم بلکه مشکل توزیع داریم. آماری که نسبت به جمعیت گرفته شده، ما نهمین تخصص هستیم که در آن کمبود وجود دارد و اگر اینطور باشد باید ابتدا به تخصص‌هایی که قبل از جایگاه ما قرار گرفته‌اند رسیدگی شود و بعد به این رشته پرداخته شود که در مرحله نهم است و جای تعجب دارد که چرا روی آن رشته‌ها مانور داده نمی‌شود. وقتی در جایی رادیولوژیست هم داشته باشیم اما جراح و اتاق عمل نداشته باشیم، چه فایده‌ای دارد؟ از طرف دیگر این که ما اعلام کرده‌ایم نام آن مناطق محروم را به ما بدهید تا آن شهرها را پوشش دهیم. ما یک طرح در سال چهارم داریم که افراد باید یک ماه به مناطق محروم بروند، ما اعلام کردیم امکان این وجود دارد که این کار را در سال‌های دوم و سوم هم انجام دهیم و به این ترتیب مشکل کمبود نیرو حل شود.
موضوع دیگر این است که به نظر ما، شهروندان درجه یک و درجه دو نیستند. چگونه می‌شود که در تهران و شهرهای بزرگ، افرادی کار رادیولوژی را برای مردم انجام دهند که تخصص بیشتری دارند و چهار سال در این رشته تحصیل کرده‌اند و در مناطق محروم، پزشکی این کار را انجام دهد که فقط چند ماه آموزش دیده و طبیعتا تجربه و دانش کمتری در این زمینه دارد که ممکن است به قیمت به خطر افتادن جان مردم مناطق محروم تمام شود.
درباره هزینه‌ها چطور؟ این که می‌گویند مردم باید بابت این خدمات پول زیادی بدهند و اگر این کار انحصارا در اختیار متخصصان رادیولوژی نباشد ممکن است ارزانتر تمام شود؟
ببینید، از لحاظ درآمد رادیولوژیست‌ها یک مورد را در نظر نمی‌گیرند و آن هم هزینه زیادی است که آنها باید بابت دستگاه و خدمات آن متحمل شوند. الان ساده‌ترین دستگاه سونوگرافی 90 - 80 میلیون تومان است و یک دستگاه سی‌تی اسکن و ام آر آی پیشرفته تا هفت میلیارد تومان هم قیمت دارد ضمن این که وسایلی که استفاده می‌کنیم مدام باید به روز شود و روز به روز گران‌تر می‌شود. با همه اینها، تعرفه‌های ما از طرف انجمن رادیولوژی ابلاغ شده و تمام مراکز موظف به تبعیت از آن هستند و حتی هزار تومان هم نمی‌توانند از مردم پول بیشتری بگیرند.
وزیر بهداشت اعلام کرده فعلا این کار انجام نمی‌شود و در مرحله کارشناسی است. به نظر شما اگر به این نتیجه برسند که پزشکان عمومی هم اجازه انجام سونوگرافی را داشته باشند، چه خطراتی سلامت مردم را تهدید می‌کند؟
آقای امامی رضوی که رییس بیمارستان امام خمینی تهران هم هستند، آیین‌نامه‌ای داده‌اند که رزیدنت سال یک رادیولوژی حق سونوگرافی ندارد و حتما باید اساتید و رزیدنت‌های ارشد بر کار او نظارت کنند. بعد با این اوصاف چطور ممکن است بگوییم مدت زمان کوتاهی برای آموزش کافی است؟ آیا کسانی که چنین پیشنهادهایی می‌دهند خودشان حاضرند جان خود و خانواده‌شان را برای رادیولوژی به دست پزشکانی که تجربه کمی در این زمینه دارند بسپارند؟
یک هشدار دیگر هم که داده می‌شود این است که ممکن است این کار باعث خودارجاعی هم بشود.
دقیقا همینطور است. در نظام درمان، ما به صورت اولیه بیمار را نمی‌بینیم بلکه پزشکان آنها را به ما ارجاع می‌دهند، به عنوان مثال این که جراح بیمار را به ما معرفی می‌کند که آیا آپاندیس دارد یا نه؟ آیا جنین سالم است یا نه؟ در اینجا ما از جوابی که می‌دهیم نفع یا ضرری نمی‌بریم و این کار از بسیاری مفسده‌های مالی جلوگیری می‌کند. اما با تمام اعتمادی که به جامعه پزشکان وجود دارد و تمام احترامی که برای آنها قائلیم، باید این احتمال را هم داد که ممکن است یک پزشک به خاطر منفعت بیشتر، حتی در صورتی که نیاز نباشد به بیمار بگوید که باید سونوگرافی کند، یا بعد از آن او را به انجام عمل جراحی غیرضروری ترغیب کند. مثلا ممکن است یک متخصص زنان خودش سونوگرافی انجام دهد و بگوید بچه حالتی دارد که حتما باید سزارین صورت بگیرد. اگر بیمار رادیولوژی را بیرون انجام داده بود و گزارشی در دست داشت می‌توانست بعدا به وسیله آن پیگیری کند اما در این حالت دیگر گزارشی در دست بیمار نیست که بتواند به وسیله آن، پیگیری و شکایت انجام دهد. ضمن این که به این ترتیب ممکن است آمار سونوگرافی و رادیولوژی چندین برابر شود.
گویا اخیرا آگهی‌های آموزش سونوگرافی ویژه پزشکان عمومی هم دیده شده.
بله الان مراکز آموزشی سونوگرافی باز شده‌اند و شروع به کار کرده‌اند. در آگهی‌هایشان نوشته‌اند دوره آموزش سونوگرافی در سه روز! این در حالی است که این رشته به شدت گسترده است و احتیاج به تجربه دارد. با این حال، این مراکز برای کسب منفعت شروع به کار کرده و به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کنند.
این موارد را به وزارت بهداشت اطلاع داده‌اید؟
ما حتی اسم افراد و موسسات را گزارش کردیم ولی هیچ پیگیری و پیگردی صورت نگرفته است. با این اوصاف، ما نگران این هستیم که در آینده موجی از افرادی که با این کیفیت آموزش دیده‌اند شروع به کار کنند و سلامت مردم به خطر بیفتد. سونوگرافی این نیست که فقط دستگاه را خاموش و روشن کنند بلکه مهم تفسیر آن است و وقتی فردی دید جامعی نسبت به بیماری‌ها نداشته باشد ممکن است تشخیص اشتباه دهد. این تصمیم‌ها و این کارها بازی با جان مردم است.
23445