مجید جویا: آیا مسیح (ع) همسر اختیار کرده است؟ یک تکه پاپیروس جنجال برانگیز که به نظر می‌رسد مربوط به قرن 8 بعد از میلاد باشد، جدیدترین مدرک بر تایید ادعای همسر داشتن عیسی مسیح (ع) است که احتمالا ریشه در باورهای مسیحیان اولیه داشته است.
به گزارش نشنال جئوگرافیک، در سال 2012 / 1391 در کنفرانسی در رم، کارن کینگ از دانشکده الهیات دانشگاه هاروارد وجود "انجیل همسر مسیح (ع) " را اعلام کرد. این متن یک تکه پاپیروس به خط قطبی است که ادعایی عجیب در آن وجود داشت.
در مرکز این پاپیروس نوشته شده است: «مسیح به آنها گفت، همسر من... می‌تواند از حواریونم باشد.» کینگ در ابتدا این پاپیروس را مربوط به قرن چهارم میلادی دانست و خبر این کشف سبب تشدید بحث‌ها در مورد نقش زن در مسیحیت شد، به خصوص که مدت اندکی قبل از آن، رمان مشهور "رمز داوینچی" نوشته دن براون، ولوله‌ای در مسیحیت انداخته بود.
این ادعا همچنین شکاکیت گروهی از دانشمندان مذهبی را برانگیخت، تا حدی که پاپیروس را جعلی دانستند. اما در یک سری گزارش که به تازگی در ژورنال الهیات هاروارد منتشر شده، متخصصان گوناگون تحلیل‌های خود را در مورد شیمی و دست خط‌های باستانی این پاپیروس گزارش داده اند. آنها نتیجه گرفتند که جوهر این متن با جوهرهای باستانی سازگار است و الیاف پاپیروس آن هم مربوط به قرن 8 یا 7 میلادی است. کینگ حدس می‌زند که این پاپیروس، یک کپی از متنی متقدم‌تر باشد.
کینگ می‌گوید: «همه این شواهد به باستانی بودن این اثر اشاره دارد. و به عنوان یک تاریخدان این سوال ایجاد می‌شود که این یعنی چه؟».
جعل هوشمندانه؟
کینگ اشاره می‌کند که این نتایج جدید هیچ کدام چیزی راجع به اینکه آیا مسیح واقعا زن داشته یا نه، نمی‌گویند. اما شباهت‌ها با دیگر انجیل‌های پاپیروسی از قرون اولیه پس از میلاد نشان دهنده مناقشه‌ای طولانی در مورد نقش زن در کلیساها است.
دانشمندان هشدار می‌دهند که این نتایج با اطمینان ثابت نمی‌کند که پاپیروس فوق یک سند جعلی بسیار زیرکانه نیست. آنها صرفا ادعاهای پیشین در مورد دلایل جعلی بودن این سند را بررسی کرده و هیچ نشانی از جعلی بودن آن نیافته‌اند.
شک و تردیدها هنوز ادامه دارن. یکی از مقالات منتشرشده در این ژورنال به قلم لئو دپویت از دانشگاه بروان، ادعا می‌کند که چند اشتباه دستوری در متن وجود دارد و چنین نتیجه می‌گیرد که: «نویسنده این تحلیل کوچک‌ترین شکی ندارد که این نوشته جعلی است، و جعل هم چندان حرفه‌ای انجام نشده است».
در مجموع، او حدس می‌زند که این تکه پاپیروس از یک کپی از انجیل قدیمی توماس که کمتر از یک قرن پیش در مصر کشف شده است، جعل شده باشد.
در مقابل، کینگ این شکیات را رد کرده و چنین استدلال می‌کند که اشتباهات دستوری مورد ادعا، ناشی از ترجمه غلط توسط دپویت است. علاوه بر آن، طبق استدلال او، نوشته‌های شبیه به انجیل توماس در آن زمان در شرق مدیترانه مرسوم بوده‌اند، بنابراین کلماتی از آن انجیل لزوما نشان دهنده جعلی بودن آن نیست.
پاپیروس باستانی
گنجینه‌هایی از متون پاپیروس باستانی، مدت‌ها قبل در نقاطی از مصر پیدا شده‌اند که به نظر می رسد منبع احتمالی این پاپیروس کوچک هم همان‌ها باشند. این پاپیروس چیزی در حدود 8 سانتی‌متر درازا و 4 سانتی‌متر پهنا دارد دارد، اما خاستگاه و نویسنده آن هنوز آشکار نیست. کینگ می گوید که صاحب این پاپیروس احتمالا آن را به دانشگاه هاروارد هدیه خواهد کرد، احتمالا برای نمایش آن در آینده.
در گزارش‌های این ژورنال، یک گروه شیمی به سرپرستی جوزف آزارلی از ام.آی.تی (انستیتو فناوری ماساچوست) به این نتیجه رسیده‌اند که سن و سال این تکه پاپیروس با یک انجیل پاپیروس یوحنا از عهد عتیق منطبق است. این گروه به طیف سنجی میکروسکوپی این تکه پاپیروس اتکا کرده‌اند که نشان می‌دهد این تکه در مقایسه با انجیل تاییدشده، به مقدار کمتری اکسیده شده و بنابراین کمتر در معرض هوا بوده است.
همچنین جیمز یاردلی و آلکسی هاگادورن از دانشگاه کلمبیا هم، رنگدانه‌های جوهر این تکه را مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتهاند که این رنگدانه ها شبیه به جوهر "دوده چراغ" است که در متن‌های باستانی دیگر نیز مورد استفاده قرار میگرفت.
قطعا دانشمندان هیچ مدرکی از اینکه جوهر در زمان‌های اخیر بر روی پاپیروس به کار برده شده باشد، پیدا نکرده‌اند چرا که در آن صورت، منجر به ادغام شدن آن در بخش‌های تخریب شده این پاپیروس می‌شد. آنها همچنین به رغم ادعای برخی شکاکین مذهبی، هیچ نشانه‌ای پیدا نکرده‌اند که ابتدا کلمه «زن» در این نوشته موجود بوده و نویسندگان بعدی آن را با واژه "همسر" جایگزین کرده‌اند.
تاریخ سنجی کربنی این پاپیروس نشان می‌دهد که متعلق به سال‌های بین 659 و 869 میلادی است.
یک کارشناس نوشتار باستانی به نام مالکولم چوات در دانشگاه مک‌کواری استرالیا، می‌گوید که بحث درباره گرامر این متن قِطبی تا اندازه‌ای سبک نوشتن نویسنده پاپیروس را منعکس می‌کند که احتمالا یک کاتب حرفه‌ای نبوده و عضوی ناآموخته از طبقات پایین‌تر بوده است.
چوات این نوشته را با نوشته‌های "جادویی" قلم‌مویی آن دوران مقایسه می‌کند، نوشته‌هایی که معمولا حاوی درخواست آمرزش یا نفرین بودند.
چوات می‌نویسد: «من هیچ مدرک غیر قابل انکاری از اینکه نشان دهد این متن در عهد عتیق نوشته نشده است پیدا نکردم، اما هیچ آزمایشی هم وجود ندارد که ثابت کند که واقعی است». اما او می گوید که لااقل انگونه که منتقدین می‌گویند، این پاپیروس یک سند جعلی ساده نیست.
زنان در کلیسا
زنان زمانی که مسحیت در ضعیف‌ترین موقعیت خود در دوران امپراطوری رم قرار داشت،از قوی‌ترین حامیان ابتدایی مسیحیت بودند. کینگ می‌گوید در ابتدا نویسندگان مسیحی درباره وضعیت ازدواج مسیح (ع) در سکوت بودند، و ادعاها در مورد این که او ازدواج نکرده بود در اواخر قرن دوم شروع شد.
او می‌گوید که اگر این تکه پاپیروس از متون قدیمی‌تر کپی شده باشد، که احتمالا مربوط به قرن چهارم هستند، نشانگر نگرانی مسیحیت درباره نقش خانواده در کلیساهای اولیه بوده است، که مشهور است به این که از پیروان خود خواسته بود که خانواده و تعهدات اجتماعی خود را کنار بگذارند.
کینگ تاکید می‌کند: «هیچ مدرکی دال بر اینکه مسیح (ع) زن داشته است وجود ندارد. ما نمی‌دانیم، اما مسیحیان اولیه علاقه زیادی به سوال‌هایی از این دست داشتند که آیا باید ازدواج کنند یا مجرد بمانند».
53271