این نویسنده و پژوهشگر درباره حضور شخصیت حضرت علی (ع) و مدح ایشان در شعر شاعران فارسی‌زبان اظهار کرد: سخنان در ستایش مولا علی (ع) از کهن‌ترین سروده‌های پارسی آغاز می‌گیرد تا بدین روزگار. ایرانیان در ایران پس از اسلام دوستدار خاندان بوده‌اند، به ویژه در آن میان علی (ع) را بسیار گرامی می‌داشته‌اند. این دوستداری و گرامیداشت، درفش پایداری و ماندگاری فرهنگ، پیشینه و تاریخ ایران در روزگار چیرگی تازیان بر این سرزمین بوده است. از همین روی در خیزش‌های سیاسی اجتماعی که در سده‌های نخستین هجری در ایران آغاز می‌گرفته است و روایی و گسترش می‌یافته است دوستداری خاندان به ویژه مولا علی نشانه‌ای برجسته و نیرومند بوده است. پیش از خیزش‌های سیاسی این نشانه را ما در خیزش‌های فرهنگی و در پی آن در ادب پارسی می‌بینیم. آنچه گاهی آن را با نام خیزش شعوبیان نامیده‌اند.
کزازی ادامه داد: بر همین پایه است در سروده‌های کهن مانند شاهنامه یا در چامه‌ای بلند که از کسایی مروزی به یادگار مانده است ما این دوستداری را می‌بینیم. حتی سروده‌هایی پرشور، بسیار مایه‌ور، استوار در ستایش مولا علی(ع) در دیوان سخنورانی دیده می‌آید که شیعی نیز نبوده‌اند؛ سخنورانی چون پیر هژیر بلخ مولانا که هم در رازنامه بزرگ خویش مثنوی و هم در غزل‌های دیوان شمس پرشور علی را ستوده است. این‌گونه از ادب همچنان می‌پاید تا روزگار صفویان. در این روزگار گسترش و روایی بسیار می‌یابد و بنیاد سروده‌ها را نگاهی فراخ‌تر می‌سازد، زیرا دیگر بار کارکرد گسترده سیاسی و اجتماعی می‌یابد.
این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: صفویان نخستین فرمانروایی نیرومند و پهناور شیعی را بنیاد نهاده‌اند. پیش از صفویان دودمان‌هایی که پیرو این کیش بودند در بخشی از ایران فرمان می‌راندند، اما در روزگار صفویان این کیش فراگیر و همگانی شد. از این رو زمینه به شایسته‌ترین شیوه فراهم آمد تا این شیوه در سخن پارسی بسیار گسترش بیابد.
او در پاسخ به این پرسش که مضمون شعرهای شاعران فارسی‌زبان تا چه اندازه از گفتارهای حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه و سیره عملی ایشان بهره گرفته است، گفت: اگر از این سخنان و اندرزها سخنوران ایرانی بهره برده باشند، یک‌باره و بی میانجی و پیوندگر نیست. چون این کتاب کتابی بوده است که تنها آنان که با زبان و ادب تازی به نیکی آشنا بوده‌اند آن را می‌خوانده‌اند و در آن می‌اندیشیده‌اند. این خوانده‌ها و اندیشه‌ها می‌توانسته آنچنان گسترش یافته که به سروده‌های چامه‌سرایان و غزل‌پردازان راه جسته باشد.
58245