بااين‌حال، در سال‌هاي اخير، گردشگري در ايران آمار خوبي نداشته است. آمارها نشان مي‌دهد مردم ايران در صورت داشتن توانايي مالي، کشورهاي ديگر را براي گذراندن تعطيلات انتخاب کرده و هر سال، حدود چهار ميليون ايراني به کشورهاي مختلف سفر مي‌کنند. هزينه‌اي که گردشگران ايراني براي سفر به کشورهاي ترکيه، عربستان، مالزي، تايلند و امارات مي‌پردازند، حدود ۱۵ هزار ميليارد تومان است.
کارشناسان حوزه گردشگري، دلايل استقبال ايرانيان از سفر به کشورهاي ديگر را فراهم‌بودن شرايط مناسب اقامت و تفريح، زيرساخت‌هاي مناسب و ارائه خدمات استاندارد به گردشگران مي‌دانند.
آمارها نشان مي‌دهد درحال‌حاضر، يک ميليون و 200 هزار اثر تاريخي در کشور وجود دارد که درصد بسيار کمي از مردم ايران و همچنين تعداد کمي از گردشگران خارجي از آنها اطلاع دارند.
قائن، پايتخت طلاي سرخ
شهرستان قائن با قدمت ۳۰ هزار ساله، امروز به‌عنوان پايتخت طلاي سرخ جهان معروف است. اين شهرستان از گذشته به‌عنوان نخستين زيستگاه بشر در شرق کشور شناخته مي‌شود.
هرچند شواهد تاريخي، سابقه استقرار و سکونت بشر در غار خونيک واقع در ۱۸ کيلومتري جنوب قائن را مربوط به ۱۲ تا ۲۰ هزار سال پيش از ميلاد مي‌داند اما آخرين يافته‌هاي باستان‌شناسي نشان مي‌دهد سابقه سکونت در شهر قائن به دوران پارينه‌سنگي مياني يعني حدود ۳۰ هزار سال قبل مي‌رسد.
فخرالاسلام، پيدايش قائن را به عصر قابيل، پسر آدم نسبت داده و در فرهنگ دهخدا، بناي اوليه شهر قائن به سام بن‌نريمان و در احياءالملوک به کي‌لهراسب، پدر گشتاسب منسوب شده است. اين سخنان اگرچه از اعتباري علمي برخوردار نيستند اما بازگو‌کننده قدمتي بوده که چون غباري از روزگاران دور بر سنگ سنگ اين شهر نشسته‌اند.
مسجد جامع قائن
مسجد جامع قائن، يکي از قديمي‌ترين مساجد ايراني بوده که علاوه بر روحانيت معنوي، داراي فضايي دلچسب و فرح‌انگيز است. اين مسجد تاريخي که در مرکز شهرستان و در مرکز شهر قائن قرار دارد، داراي دو هزار و ۴۷۰ مترمربع وسعت بوده که از اين ميزان، هزار و ۵۰ مترمربع زيربناي ايوان، شبستان‌ها و حجره‌ها و ۱۲۰ مترمربع عرصه داخلي است. در اطراف حياط، حجره‌هايي به عمق دو متر قرار دارد؛ علاوه‌براين، ايوان‌هايي با ارتفاع ۱۸ متر، عرض ۱۱ متر و طول ۲۲ متر و به زيبايي مسجد گوهرشاد يکي از از شاهکارهاي معماري مسجد به حساب مي‌آيد.
سقف ايوان چهارطاق و سه گنبد دارد که به زيبايي رنگ‌آميزي و تزئين شده و معرق‌کاري‌هايش بسيار ظريف و زيباست، نقاشي‌هاي ايوان به شيوه اصفهاني است، در دوره صفويان انجام شده و در زمان‌هاي بعد روي آنها را رنگ زده‌اند. ساعت آفتابي توسط استاد توحيدي در ميان صحن مسجد براي تعيين ظهر شرعي قائن ساخته شده، دو در مسجد، يکي به‌سوي بازار قديمي در شرق با دري بزرگ و ديگري به‌سوي شمال (محل بازار فعلي) باز مي‌شود. مسجد جامع داراي دو محراب بوده که احتمالا اين امر ناشي از اختلاف اهل سنت و تشيع در محاسبات قبله‌يابي بوده يا محراب انتهايي ايوانيک نيايشگاه است.
در مورد سابقه تاريخي اين بنا، نظرات متفاوتي وجود دارد اما استقرار يکي از پايه‌هاي مسجد روي آتشکده ساسانيان، گواه پيشينه تاريخي آن است؛ باوجوداين، کتيبه‌هاي متفاوت در اين مسجد نشان مي‌دهد که بنا بارها و بارها در دوران مختلف مورد بازسازي و مرمت قرار گرفته است. در يکي از کتيبه‌هاي ايوان به سال ۷۹۶ هجري‌قمري نوشته شده است، اين بنا به فرمان جمشيد قارن از خاندان معروف قارن که در دوره امير تيمور جهانگشا، حاکم قائن و مدتي حاکم ساري و دامغان بود، تعمير و مرمت شد.
بسياري معتقدند از قلعه کوه قائن تا دژ مرکزي شهر و مسجدجامع يک تونل زيرزميني وجود داشته است. احتمال دارد اين معبر با مسير کاريز جعفرآباد يکي باشد که نزديکي قلعه کوه، معبرش مجزا مي‌شود. اگر کاوش‌هاي باستان‌شناسي انجام شود، شايد بتوان بسياري از شگفتي‌ها را شناسايي و معرفي کرد. اين بناي تاريخي با 1100 سال قدمت که تا قبل از ساختن مسکن مهر، بلندترين عمارت قائن بوده، در تاريخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت «۲۹۵» در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.
منطقه نمونه گردشگري بوذرجمهر
منطقه نمونه گردشگري بوذرجمهر با ۵۰۹ هکتار وسعت در چهار کيلومتري شهر قائن قرار دارد. اين منطقه در ضلع شرق جاده قائن- بيرجند و همچنين جاده کمربندي وجود دارد که از سمت شرق و جنوب‌شرق به ارتفاعات کوه ابوذر و قلعه کوه از جنوب تا انتهاي پارک جنگلي قهستان منتهي مي‌شود. جاذبه‌هاي تاريخي، فرهنگي، طبيعي ازجمله شاخصه‌هاي گردشگري اين منطقه بوده که آرامگاه ابوالمفاخر، آرامگاه بوذرجمهر، قلعه چهل‌دختر و قلعه کوه ازجمله مهم‌ترين آنها محسوب مي‌شود. اراضي کوهستاني همراه با دشت و چشم‌اندازهاي مناسب در حومه شهر به منطقه بوذرجمهر جلوه خاصي بخشيده و براي ميزباني از مسافران آماده‌سازي شده است.
حکيم بوذرجمهر قائني، يکي از سياستمداران و شعراي اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجري‌قمري بوده که در دربار سلطان مسعود غزنوي خدمت مي‌کرد. قصيده بهاريه، ازجمله مهم‌ترين اشعار و قصيده‌هاي به‌جامانده از حکيم بوذرجمهر قائني است. بناي مقبره بوذرجمهر که در قرن ۶ و ۷ هجري‌قمري بر فراز کوهي به نام ابوذر ساخته شده، داراي معماري زيبا و به سبک چليپايي است که امروز به يکي از جاذبه‌هاي مهم گردشگري اين شهرستان تبديل شده است.
اراضي کوهستاني همراه با دشت و چشم‌اندازهاي مناسب در حومه شهر که به منطقه بوذرجمهر جلوه خاصي بخشيده نيز از جاذبه‌هاي طبيعي اين منطقه است. وجود درخت کهنسال بنه‌اي در کنار مقبره بوذرجمهر قائني، زيبايي اين بنا را به‌عنوان يکي از تفرجگاه‌ها و مکان‌هاي ديدني شهر قائن دوچندان کرده است. گفتني است؛ بناي مقبره بوذرجمهر قائني با شماره «۲۷۵۹» در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.
قلعه کوه قائن
قلعه کوه قائن واقع در سه کيلومتري شهر قائن از بزرگ‌ترين دژهاي خراسان‌جنوبي بوده که سال‌ها، مرکز حکومت حکام ايالت قهستان بوده است. قلعه کوه قائن، يکي از پايگاه‌هاي عمده فداييان دوره اسماعيليه است. همچنين اين قلعه مشرف بر منطقه قهستان است؛ به‌طوري‌که حکام آن در هنگام خطر يا حمله دشمن از مناطق شرقي، با نور آتشي که برفراز قلعه کوه زردان در فاصله ۶۰ کيلومتري آن، توسط قواي نظامي خودي برافروخته مي‌شد، آگاه مي‌شدند.
قلعه با تابعيت از ناهمواري‌هاي کوه، از دو بخش متمايز که يکي متعلق به سربازان و ديگري بخش اميرنشين بوده، ساخته شده و گنجايش هزاران سرباز را داشته است. قلعه کوه قائن از سمت جنوب و شرق به کوهستان و از سمت غرب و شمال مشرف به دشت قائن است و شکل معماري و فرم طاق‌ها، تاقچه‌ها و درگاه‌هاي به‌جامانده و تشابه آن با آشيانه عقاب در غرب استان فارس، قدمت اين قلعه عظيم سنگي را تا دوره ساسانيان تأييد مي‌کند. قلعه فعلي بر ويرانه‌هاي قلعه قديمي ساخته شده و مصالح عمده‌اي که در ساختمان اين قلعه به کار رفته، سنگ و ساروج بوده؛ ضمن آنکه تمام سطوح ديوارها و بدنه بيروني حصار برج‌ها بندکشي شده است.
شهرستان شازند، منزلگاه چشمه‌ها و سراب‌ها
شهرستان شازند با استان‌هاي همدان و لرستان، هم‌مرز و داراي آب‌وهواي کوهستاني است. اين منطقه تابستان‌هاي معتدل و زمستان‌هاي سردي دارد و به‌علت بارندگي فراوان در اين شهر، روستاها و کوه‌هاي اطراف آن، به يکي از مناطق گردشگري استان از نظر وجود جاذبه‌هاي طبيعي تبديل شده است.
چشمه عمارت، جاري بر دامنه کوه «برآفتاب»
چشمه عمارت، در جنوب‌شرقي دشت شازند در دامنه کوه برآفتاب و کوه رازان در داخل روستاي عمارت واقع شده است. فاصله اين چشمه تا شهر شازند، از طريق قدمگاه حدود ۲۲ کيلومتر است و ميزان آبدهي اين چشمه در سال‌هاي مختلف با توجه به ريزش بارندگي متفاوت است اما به‌طور کلي، ميزان آبدهي اين چشمه را نزديک به ۸۰۰ ليتر در ثانيه مي‌توان تخمين زد.
اين چشمه، يکي از سرچشمه‌هاي رودخانه شراء است که خود، شاخه اصلي رودخانه قره‌چاي به حساب مي‌آيد. در اطراف اين چشمه، کوه‌هايي از جنس آهک اربيتولین‌دار برف‌گيري وجود دارد که چشمه عمارت در پاي اين کوه‌ها به‌صورت درياچه‌اي هويدا شده است و به طرف شمال جريان دارد.
چشمه عباس‌آباد، منطقه مشهور گردشگري شازند
چشمه عباس‌آباد در شرق شهر شازند در دامنه شمالي رشته‌کوه راسوند و در جنوب دشت شازند واقع شده است. ميزان آبدهي اين چشمه به‌طور متوسط حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ ليتر در ثانيه است.
چشمه بلاغ حک، يادآور افسانه کيخسرو
چشمه بلاغ حک در هفت کيلومتري شمال‌غرب شازند در دامنه جنوبي کوه راسبند در کنار کوه بلاغ واقع شده است. چشمه بلاغ حک از مکان‌هاي اسطوره‌اي ايران است و داستان کيخسرو و غار کيخسرو را با اين چشمه ربط داده‌اند؛ به‌طوري‌که مي‌گويند کيخسرو قبل از اينکه به غار پناه ببرد، خود را در اين چشمه شست‌وشو داده و سپس به غار پناه برده است.
چشمه عنبرته، نگيني در دل کوه چال خاتون
چشمه عنبرته در جنوب‌شرق دشت شازند در دامنه شمالي کوه چال خاتون و در کنار روستاي عنبرته واقع شده است. چشمه عنبرته، نزديکي چشمه بزرگ عمارت قرار دارد. دسترسي به اين چشمه، از طريق جاده‌اي که از قدمگاه به طرف بازنه و از بازنه به تجره و به عنبرته کشيده شده، امکان‌پذير است. از آب اين چشمه، اهالي عنبرته براي کشاورزي و شرب استفاده مي‌کنند و اين چشمه نيز در ميان مزارع و مراتع زيبا و سرسبزي واقع شده است.
چشمه قاقان، ميزبان کوهنوردان
در گردنه قاقان، چندين چشمه پرآب وجود دارد که مهم‌ترين آنها چشمه قاقان است که در ارتفاع دو هزار و ۱۵۰متري از سطح دريا قرار گرفته است. دسترسي به آن از طريق جاده‌اي که تجره را به قاقان از طريق گردنه قاقان وصل مي‌کند، امکان‌پذير است. کيفيت آب اين چشمه نيز خوب بوده و اهميت آن براي کوهنوردان قابل‌توجه است.
چشمه پنجه‌علي
چشمه پنجه‌علي در شمال‌غرب شازند و در مسير جاده اصلي اراک- بروجرد واقع شده است. اين چشمه در دامنه کوه پنجه‌علي و نزديکي کوه قازک قرار دارد. اين چشمه از مکان‌هاي زيبا و ديدني شهرستان شازند و استان مرکزي به شمار مي‌رود و دسترسي به اين چشمه از راه اصلي اراک- بروجرد امکان‌پذير است.
چشمه دوخواهران، ميزبان درختان کهنسال
دسترسي به اين چشمه، از طريق جاده شازند- نورآباد امکان‌پذير است. چشمه دوخواهران در بالاي روستاي دوخواهران قرار دارد و براي عامه مردم و اهالي روستايي دوخواهران، اين چشمه جنبه تقديس و زيارتي دارد. در مسير اين چشمه تا روستاي دوخواهران، درختان کهنسالي چون گردو، صنوبر، بيد و... وجود دارد که منظره زيبايي به اين چشمه داده است.
در اين چشمه، دو تونل به‌صورت غار موجود است؛ يک تونل که از آن آب چشمه بيرون مي‌زند و ارتفاع اين تونل نزديک به دو متر و عمق آن حدود هشت متر است. در بالاي اين تونل، تونل ديگري وجود دارد که بيش از ۱۰ متر عمق داشته و اين دو تونل معروف به غار دو خواهران است که طبق اعتقاد اهالي روستاي دوخواهران، دو خواهران از نوادگان امام علي(ع) در داخل اين غار غايب و مخفي شده‌اند.
منطقه شکارممنوع چال خاتون
منطقه شکارممنوع چال خاتون شازند به‌عنوان يک زيستگاه طبيعي با ۱۳هزار و ۸۹۷ هکتار وسعت و اکوسيستم کوهستاني، تپه ماهوري و دشتي، يکي از چشم‌اندازهاي زيباي طبيعي استان مرکزي را به خود اختصاص داده و از نظر ظرفيت‌هاي تنوع زيستي گياهي و جانوري غناي زيادي دارد. اين منطقه از نظر جغرافياي گياهي به ناحيه ايراني- توراني تعلق داشته و طيف متنوعي از گياهان علفي، بوته‌اي و درختچه‌اي را در خود دارد.
منطقه چال خاتون شازند تا سال گذشته، يکي از شکارگاه‌هاي آزاد استان مرکزي بود که با توجه به ظرفيت‌هاي بالقوه طبيعي متعدد و تنوع زيستي باارزش، به‌عنوان منطقه شکارممنوع در حمايت محيط‌زيست کشور قرار گرفته است.
غار سوله خونزا
غار سوله خونزا در کوه‌هاي شمس‌آباد واقع شده و نزديک‌ترين راه آن از طريق جاده اراک- شازند، در تقاطع راه روستاي قدمگاه است. در طرف راست ديواره سنگي کوه، دهانه اوليه غار نمايان است و دهانه دوم در ارتفاعات بالاتر قرار دارد. نام سوله خونزا يا سوله خونزاب به معني سوراخ‌خانه چشمه‌دار است. طول اين غار، ۲۷ متر بوده و در قسمت‌هاي بالاتر اين غار، غار ديگري وجود داشته که چشمه‌هاي آب گوارا دارد. اين غار شامل دو دهانه و در انتهاي آن، حوضي با ساروج ساخته شده است.
۴۷۴۷