نگارنده این سطور بدون اینکه وارد مقوله ای چون پیامبر بودن و نبودن ایشان بشود ، به عنوان فردی که دغد غه حقوقی نسل خودم وآیندگانم رادارم به دنبال فرصتی بودم که نگاهی و نوشتاری در مورد منشور ایشان داشته باشم. گرچه از نظر بزرگانی چون حکیم ، فیلسوف ، ففیه و مفسر بی نظیر قرن اخیر؛ مرحوم علامه طباطبایی ، ذوالقرنین مورد نظر قرآن کریم همان کوروش کبیر است.
قبل و بعد از ایشان هم فقهایی بوره اند که چنین نسبتی را برای کوروش داده اند لکن من به عنوان فردی که دغدغه حقوق مردم و کرامت حاکمیت را دارم و در انتظار احترام و تکریم هر یک از طرفین حا کم و ومردم به یکدیگر هستم و تمنای تواضع حاکمیت در مقابل مردم واحترام متقابل مردم به حاکمیت هستم ؛ فرصت را مغتنم دانستم ، منشور کوروش را در حد و اندازه فهم خودم تبیین کنم تا باشد روزی شاهد توسعه عملی و اسقرار عدالت اجتماعی در کشورم و سرتاسر جهان باشم .
درسی که از بررسی اجمالی منشور دریافت کردم ، دانستن «راز ماندگاری کوروش » بود که باهمدلی به مواردی از آن اشاره و آموخته های خویش را به دیگران هم انتقال می دهم .
راز ماندگاری کوروش :
1- کوروش به هنگام فتح سرزمین ها و غلبه بر حاکمییت آن مرزو بوم نه تنها به عقاید و مذهب و آداب ورسوم آنان خدشه ای وارد نمی کرد و با به رسمیت شناختن مذاهب و خدایان آنها موجبات آزادی و آرامش مردم را فراهم می ساخت .
2- کوروش در تمام فتوحاتش فقط پادشاهان زورمند را کنار می گذاشت
3- هوشیاری و زیرکی و اندیشمندی کوروش یکی دیگر ازرموز بقا و محبوبیت اوست و به مدد همین امتیازات بود که می توانست مناسبات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی را به خوبی حفظ و رشد بدهد
4- دلبستگی نداشتن به دنیا و حکومت باعث شده بود که ، قلمرو حکومتی وی قلوب مردم باشد نه زبان آنان . مردم با دیده دل به شاه شاهان نگاه می کردند ، نه از روی ترس و وحشت .
5- دقت در بخشی از وصیت نامه آن رادمرد جاوید الاثر ، گویای زیبایی است از چرایی زنده ماندن یاد و نام وراه کوروش .
« ای رهگذر هر که هستی و از هر کجا که میایی ، می دانم براین مکان گذر خواهی کرد .
این منم کوروش ، شاه بزرگ و شاه چهارگوشه جهان ، شاه سرزمین ها ، خاک اندکی
مرا در بر گرفته است رشک مبر ، مرا بگذار و برو »
6- کوروش نه فقط از حیث اخلاق و مروت سرآمد تاریخ شاهان بوده وهست بلکه از جهت تدبیر و اندیشه نظامی و کشور داری هم نخبه ای ویژه و منحصر به فرد بود .
7- توحید و انگاره های توحیدی از نشانه های بارز فکری و اعتقادی وی بوده و در اندیشه های نظری و رفتاری وی ، اعتقاد به توحید و یگانگی ، متبلور بوده و سرمشق مردمان زمانش بود .
8- در زمانی که مردمانی با کمترین قدرت وثروت ، بر سایرین فخر فروشی می کردند و خود را بسان برخی از اصحاب قدرت و پول در زمانه خودمان ؛ برخوردار از « ژن خوب » می دانستند و خواستار جایگاه متناسب با ژن خوبشان هستند ، کوروش فروتنی و حق ستانی را مشخصه اصلی خود می دانست و اگر هم در فتوحات و کشور گشایی هایش سران قدرت را برکنار می کرد ، آزار و ادیتشان نمی کرد و از حقوقو مستمری و بهداشت و زندگی مناسبی بر خوردارشان می کرد زیرا به زبان امروز « از اسب افتاده بودند ، از اصل که نیفتاده بودند »
آری کوروش ، جاودانه مردی بود که ماندن ومانی شدن ، نتیجه رفتار و کردار و افکار بلند و حق گویی و تسلیم در مقابل حق ، بود و خدایش هم ، او را چه در عنوان دوالقرنین و چه کوروش محبوب همیشه تاریخ کرد.
دکتر مرتضی بهشتی، حقوقدان و پژوهشگر