سازمان بهداشت جهانی به‌تازگی از دولت‌های سراسر جهان خواسته تا اقدامات بیشتری در مورد جلوگیری از اپیدمی بیماری‌های غیرواگیر انجام دهند. افزایش فعالیت‌های ورزشی در مدارس، ایجاد محیط‌های سالم کاری و اعمال مالیات روی تنباکو، الکل، غذاهای پرچرب و شکر از راهکارهای پیشنهادی این سازمان به دولت‌ها برای مقابله با بیماری‌های غیرواگیر است.
پس از انقلاب اسلامی اقدامات توسعه‌ای دولت‌های روی کار آمده در حوزه بهداشت و درمان، سایه وحشت وبا، طاعون و سل را از سر مردم برداشت. جدا از جنگ و بلایای طبیعی یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در تاریخ قدیم ایران شیوع بیماری‌های واگیردار بود. نبود بهداشت فردی و امکانات بهداشتی و درمانی، بیماری‌های مسری را به جان مردم می‌انداخت و یکی پس از دیگری عامل مرگ افراد زیادی می‌شد. اما ارتقای سطح بهداشت محیط و فردی، آموزش‌های عمومی و گسترش خدمات درمانی و پیشگیرانه رفته‌رفته این بیماری‌ها را ریشه‌کن ساخت.
به‌رغم اقدامات پیشگیرانه و درمانی مسئولان نظام بهداشت و سلامت کشور در حوزه سلامت طی چهاردهه گذشته، در حال حاضر 76 درصد از مرگ‌ومیرها در کشور در اثر بیماری‌های غیرواگیر رخ می‌دهد. آمار کمیته ملی بیماری‌های غیرواگیر گواه این است که در دو دهه اخیر این بیماری‌ها منجر به ۲۸۷ هزار مرگ در ایران شده است.
** چرا به بیماری‌های غیرواگیر مبتلا می‌شویم؟
بیماری‌های غیرواگیر در گروه بیماری‌های مزمن قرار می‌گیرند و آن‌چنان‌که از نامشان پیداست قابل‌سرایت از فردی به فرد دیگر نیستند اما به‌صورت طولانی در بدن باقی‌مانده و سلامت جسمی و روحی را از مبتلایان سلب می‌کنند. دوره درمان این گروه از بیماری‌ها اغلب طولانی و در مواردی بدون درمان است. بیماری‌های قلبی و عروقی، انواع سرطان، دیابت و بیماری‌های مزمن تنفسی جزو چهار نوع اصلی بیماری‌های غیرواگیر به شمار می‌روند.
این گروه از بیماری‌ها به سن یا قشر ویژه‌ای تعلق ندارد بلکه تمام گروه‌های سنی و ساکنان در همه مناطق ایران و جهان در معرض ابتلا قرار دارند. فاکتورهای خطرآفرینی چون مصرف دخانیات، کم‌تحرکی، مصرف الکل و عادت‌های غذایی ناسالم و به‌طورکلی پیروی از الگوهای ناسالم در زندگی بسترساز شیوع بیماری‌های غیرواگیر شده‌اند. پزشکان پرخوری و کم‌تحرکی را عامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی و سرطان عنوان می‌کنند چراکه اضافه‌وزن و چاقی ناشی از مصرف مواد غذایی فراوری‌شده و چرب، به شکلی مستقیم سلامت جسمی افراد را نشانه می‌رود.
گسترش فاکتور فقر در جوامع به دلیل صرف هزینه‌های سنگین درمان بیماری‌های مزمن چون سرطان یا مشکلات قلبی و عروقی از پیامدهای شیوع بیماری‌های غیرواگیر به شمار می‌رود. این وضعیت برای کشورهای درحال‌توسعه به دلیل شکاف طبقاتی و سطح پایین آگاهی‌های تغذیه و سلامت وخیم‌تر است.
بیماری‌های غیرواگیر ازآن‌جهت که ناتوانی، ازکارافتادگی و مرگ‌های زودرس در سنین پایین را به دنبال دارد، آسیب بزرگی به بخش‌های اقتصادی به‌ویژه تولید و نیروی انسانی کشورها وارد آورده و هزینه‌های سنگین درمان به‌نظام سلامت تحمیل می‌سازد.
** تغییر سبک زندگی؛ ضرورت حفظ سلامتی
شهرنشینی و الگوی نوین زندگی، تحرک را از زندگی ایرانیان بیرون و کم‌تحرکی، تنبلی و اضافه‌وزن را جایگزین آن ساخته است. روزبه‌روز بر تعداد مصرف‌کنندگان غذاهای آماده و فست فود افزوده می‌شود، ورزش در برنامه روزمره و زندگی ما ایرانیان جایگاهی ندارد، مصرف دخانیات در کشور آمار بالایی دارد، تمایل به انجام تفریحات بی‌نیاز از تحرک بدنی میان ایرانیان بیشتر است، الگوهای نادرست غذایی در شیوه تغذیه ما بسیار به چشم می‌خورد. مصرف غذاهای سرخ‌کردنی، منجمد، پرچرب یا شیرین در کنار کم‌تحرکی برای ایرانیان دیابت، سرطان، چربی و فشارخون، سکته قلبی و چاقی مفرط را به دنبال داشته است.
پزشکان اصلی‌ترین عامل ابتلا به سرطان را کم‌تحرکی و تغذیه نامناسب عنوان می‌کنند. با توجه به این نکته که از بدو تولد سلول‌های بنیادی سرطان در بدن هر فرد وجود دارد، شیوه زندگی و عادات غذایی نقش مؤثری در سرکوب یا فعال‌سازی سلول‌های سرطانی خواهد داشت. مصرف انواع غذاهای چرب و آماده نیز سن ابتلا به بیماری‌های قبلی و فشارخون را کاهش داده است مصرف قند، کم‌تحرکی و چاقی نیز دیابت را به سومین قاتل ایرانیان تبدیل کرده است. این بیماری در سایر کشورهای جهان نیز در هر 3 ثانیه یک نفر را مبتلا ساخته و در هر 6 ثانیه جان یک نفر را می‌گیرد. بنابراین تغییر شیوه زندگی ضرورتی است که افراد برای در امان ماندن از بیماری‌های غیرواگیر باید درپیش گیرند.
کمیته ملی بیماری‌های غیرواگیر سند ملی کنترل و پیشگیری ، بیماری‌های غیرواگیر را به‌عنوان برنامه جامع کشور برای پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها و عوامل خطر آن از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴ تدوین کرده است. این سند دارای ۱۳ هدف ملی است که بر عوامل خطر اصلی شامل مصرف دخانیات، رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت فیزیکی و مصرف الکل متمرکزشده است. این سند همچنین بر لزوم مقابله با بیماری‌های قلبی - عروقی، سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن ریوی، دیابت و اولویت‌های دیگر کشور مانند حوادث ترافیکی تأکید می‌کند.
بنابراین، با توجه به تلاش مسئولان و حجم تبلیغات و آگاهی بخشی‌ها در باره اصلاح عادات غذایی و افزودن تحرک به برنامه روزمره، می‌بینیم که خودِ مردم اصلی‌ترین عامل پیشگیری و مقابله با بیماری‌های غیرواگیر هستند. تا زمانی که هر فرد پی به اهمیت سلامتی خود نبرده و تلاشی برای حفظ آن نداشته باشد، تا زمانی که مردم از الگوهای سنتی در تغذیه خود و خانواده پیروی کنند، بیماری‌های غیرواگیر همچنان بر تن و جان ایرانیان خواهد تاخت. ازآنجاکه زنان در جامعه ایران اصلی‌ترین نقش را در تعیین الگوی غذایی خانواده بر عهده‌دارند و بار اصلی غذا و تغذیه اعضای خانواده به دوش آنان است، آگاه‌سازی این گروه نسبت به مضرات شیوه‌های سنتی تغذیه و ارائه راهکار برای اصلاح آن، تا اندازه زیادی بیماری‌های غیرواگیر را از خانواده‌ها دور خواهد ساخت.
5656