امیر حسنزاده: در طی این هفته، ماه هر شب نسبت به شب قبل، حدود یک ساعت دیرتر غروب می کند و به تدریج بر قسمت روشن آن افزوده میشود؛ تا اینکه در ساعت 6:07 دوشنبه چهارم مرداد به وضعیت ماه کامل (بدر) میرسد. در غروب این روز، ماه همزمان با غروب خورشید، از افق شرقی طلوع میکند و مشاهده و عکاسی از آن در کنار منظر زمینی جالب خواهد بود. در این روز ماه در در کل شب قابل رویت است. در ساعت 4:21 هفتم مرداد، ماه به اوج فاصله خود از زمین میرسد و در آن هنگام، فاصلهاش از زمین به 405,954 کیلومتر خواهد رسید.
سیارات
زهره / ناهید: در صورت فلکی اسد قرار دارد و پس از غروب خورشید، درخشان ترین جرم سماوی در غرب آسمان است. در طی این هفته به تدریج به سیارات مریخ و زحل نزدیکتر میشود و فرصت خوبی است تا جابهجایی روزانه این سیاره درخشان را متوجه شوید.
مریخ / بهرام: در ابتدای شب در جنوب غربی آسمان و بین سیاره ناهید و زحل قرار دارد. در شبهای آینده به زحل نزدیکتر می شود و رنگ سرخفام آن، نشانه خوبی برای شناسایی این سیاره است.
مشتری / برجیس: حدود ساعت 11 شب از افق شرقی طلوع می کند و تا صبح در آسمان قرار دارد.
زحل / کیوان: پس از غروب خورشید در جنوب غرب آسمان و نزدیک سیاره مریخ قرار دارد. در 7 مرداد، فاصلهاش از سیاره مریخ به حدود 2 درجه می رسد.
قمرهای گالیله ای مشتری
بزرگترین آنها، گانیمد با قطر 5276 کیلومتر است که بزرگترین قمر منظومه شمسی لقب گرفته است. گانیمد حتی از سیاره عطارد هم بزرگتر است. آیو دارای فعالیت شدید آتشفشانی است و فعالترین قمر در منظومه شمسی محسوب میشود. اروپا دارای سطحی بسیار صاف وهموار است و کاملاً از یخ پوشیده شده است. کالیستو نیز دارای سطحی تیره و بسیار قدیمی است و با بیش از 4.5 میلیارد سال سن، احتمالاً کهنسالترین قمر منظومه شمسی است.
هنوز هم تجربه رصد قمرهای گالیلهای سیاره مشتری یکی از فعالیتهای مهیج برای علاقمندان و منجمان آماتور است. با یک دوربین نجومی با بزرگنمایی 10 برابر نیز میتوان این کار را انجام داد. کافی است در شبهای مختلف به سیاره مشتری نگاه کنید. سعی کنید دوربین لرزش نداشته باشد. در این صورت می توانید اجرام ستاره مانند نزدیک مشتری را مشاهده و موقعیت نسبی آنها را ثبت کنید. اگر در شبهای بعد نیز این کار را ادامه دهید، خواهید دید که موقعیت آنها تغییر میکند. گاهی دو تا از آنها در سمت راست و دوتای دیگر در سمت چپ مشتری هستند، گاهی ممکن است فقط دو یا سه عدد از آنها را ببینید، چرا که بقیه در پشت یا جلوی قرص درخشان سیاره مشتری پنهان شدهاند. جالب است بدانید که سال 2009 به مناسبت چهارصدمین سال کشف این اقمار، سال جهانی نجوم نامگذاری شده بود.
آشنایی با نجوم کروی
شما این موضوع را در زندگی روزمره خود به خوبی درک میکنید، زیرا تشخیص فاصله اجرام نزدیک به مراتب راحتتر از تشخیص فاصله اجرام دورتر است. میتوانید این آزمایش را با درختانی که در فاصله زیادی از شما هستند، انجام دهید. ستارگان نیز به همین گونهاند. فاصلهی بسیار زیاد آنها از ما باعث شده که نتوانیم دوری یا نزدیکی آنها از یکدیگر را تشخیص دهیم و این گمان برای ما به وجود میآید که تمام اجرام سماوی در یک فاصله از ما و بر روی یک کره واقع شدهاند.
می توان اینگونه تصور کرد که تمام اجرام سماوی بر روی کره بسیار بزرگی قرار دارند که ناظر در مرکز آن قرار گرفته است. به این کره، کره آسمان (کره سماوی) میگوییم. بررسی موقعیت اجرام و زوایای بین آنها در کره آسمان در شاخهای از نجوم به نام «نجوم کروی» مطرح میشود. چون فرض میشود که اجرام بر روی این کره قرار دارند، بنابراین نمیتوان از هندسههای مسطحه رایج استفاده کرد و ناچار به استفاده از مثلثات کروی هستیم.
پیمایش در آسمان
تصویر استوای زمین بر کره آسمان نیز استوای سماوی نامیده میشود. برای تجسم بهتر، اگر صفحه استوای زمین را از اطراف تا بینهایت ادامه دهیم تا کرهی آسمان را قطع کند، دایرهای فرضی به وجود میآید که آن را استوای سماوی مینامند.
در هفته های آینده، بحث را ادامه می دهیم و شما را با دستگاههای مختصات نجومی آشنا میکنیم.