خبرآنلاین اصفهان - فاطمه کازرونی - در طول تاریخ همواره درست در بزنگاه‌هایی که جهل زمانه، قلم سکوت بر زبان رسای تبیین‌گران قیام عاشورا کشیده، تعزیه با زبان رسای خود به میدان مبارزه با جهل آمده، شمشیر روشنگری از نیام بر کشیده و پرده جهالت را از هم دریده است.
تعزیه زبان گویای حق طلبان برای بیان پیام نهضت عاشورای حسینی به ویژه در دوران سلطه حاکمان فاسدی است که مبارزه با ظلم را برنتافته‌اند و قفل سکوت بر لب تاریخ را بیش از روشنگری قیام عاشورا می پسندیدند اما راه بیان حقیقت عاشورا هرگز در تاریک‌ترین ظلمات جهل و ستم تاریخ نیز بسته نشده است، گاه آشکار و گاه در خفا و حتی با برپایی روضه‌های مخفی خانگی در زیرزمین‌های دوست داران اهل بیت نیز راه گم نکرده است تا ثابت شود بر جاهلان این گفته پیامبر گرامی اسلام که «برای شهادت حسین علیه السلام، حرارت و گرمایی در دل‌های مومنان است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود.»
ارتباط ناگسستنی انواع تعزیه با عاشورا
هنر بی‌بدیل تعزیه که در همه انواع حتی مدل‌های حماسی با حماسه عاشورا پیوندی ناگسستنی دارد، مهم‌ترین و اثرگذارترین شیوه نمایش ایرانی است که در گذر سالیان دخل و تصرف اندکی بر خود دیده است.
نوای ماندگار تعزیه در زمان صفویه به اوج رسید و قرن‌ها ماندگاری آن این حقیقت را در گلوی تاریخ فریاد می‌کند که حقیقت‌جویی و حق‌خواهی عاشورا در پهنه تاریخ جهان امتداد خواهد داشت.
در این ارتباط منصور قربانی کارشناس تعزیه و از تعزیه‌گردانان قدیمی اصفهانی می‌گوید: هنر تعزیه شیوه نمایشی خاص ایرانی است که موسیقی، نمایش و ادبیات پایه آن را شکل می‌دهد، این هنر اعتقادی، دینی و تاریخی در اواخر دوران صفویه و قاجار رونق فراوانی گرفت و به شکل کنونی درآمد.
وی با بیان اینکه تعزیه بر دو نوع غریب و مرسوم تقسیم می‌شود، می‌افزاید: اوج برپایی تعزیه در ماه‌های عزاداری سیدالشهدا و و به ویژه در اواخر ماه صفر است، تعزیه‌های شهادت امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در تعزیه‌خوانی مرسوم هستند و تعزیه وفات پیامبر گرامی اسلام (ص)، شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) که در سه روز آخر ماه صفر در اصفهان به ویژه روستای مشهور و بین‌المللی قودجان رونق ویژه‌ای می‌گیرد جزو تعزیه‌های غریب محسوب می‌شود.
داستانهای حماسی شاهنامه مانند سوگ سیاوش زمانی که قرار است سر سیاوش را از تن جدا کنند؛ سیمرغ افسانه‌ای از وی می‌خواهد که به میان بال‌هایش بنگرد و وی واقعه کربلا را به چشم می‌بیند و متوجه ناچیزی مرگ خویش در برابر عظمت امام حسین (ع) می‌شود و با آرامش تن به مرگ مظلومانه خویش می‌دهد
هنز تعزیه منحصر به واقعه کربلا نیست
این کارگردان تئاتر تاکید می‌کند: هنر تعزیه منحصر به واقعه کربلا نیست و درباره هر کدام از امامان، پیامبران، شخصیت‌های تاریخی اجرا می‌شود اما تعزیه درباره هر کدام از بزرگان که باشد در نهایت به حماسی‌ترین حادثه آفرینش یعنی حادثه کربلا ختم می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: تلفیق هنرمندانه این هنر اصیل و بومی ایرانی با آموزه‌های دینی و اعتقادی نشان از عقیده راسخ دینی و ذات هوشمند ایرانیان دارد؛ به طور مثال در تعزیه پیامبر گرامی اسلام (ص) ایشان پیش از وفات، از میان دو انگشت خویش حادثه خونین عاشورا را به امام علی (ع) نشان می‌دهد و بدین شکل این حادثه برای مخاطبان بازآفرینی می‌شود.
قربانی تصریح می‌کند: حتی در داستانهای حماسی شاهنامه مانند سوگ سیاوش زمانی که قرار است سر سیاوش را از تن جدا کنند؛ سیمرغ افسانه‌ای از وی می‌خواهد که به میان بال‌هایش بنگرد و وی واقعه کربلا را به چشم می‌بیند و متوجه ناچیزی مرگ خویش در برابر عظمت امام حسین (ع) می‌شود و با آرامش تن به مرگ مظلومانه خویش می‌دهد.
ترویج متون غیرمستند و نبود پژوهش مهم‌ترین آفت هنر تعزیه
گرچه شیوه و اسلوب هنر تعزیه در گذر زمان تغییر چندانی نکرده است اما ترویج متون غیرمستند و عدم پذیرش تغییر آن به ویژه در تعزیه‌های مرسوم توسط تعزیه خوانان مشکل آفرین شده است، در واقع این هنر اصیل نیاز به آموزش‌های دانشگاهی، پژوهش‌های صحیح دارد.
تحریف در موسیقی تعزیه از دیگر آسیب‌های این هنر آیینی است، در واقع تک تک ردیف‌های آوازی این هنر اصیل ایرانی مشخص است به نوعی که موسیقی آغاز با پایان کاملاً متفاوت و در دستگاه‌های جداگانه است و حس مخاطب نیز همگام با این موسیقی تغییر می‌کند.
به طور مثال موسیقی تعزیه پس از پشیمانی حُر در دستگاه شور است که نماد پشیمانی غم و اندوه و درونی است و بر این اساس نمی‌توان آن را به در دستگاه ماهور که حماسی شاد را القاء می‌کند اجرا کرد و گاگر تعزیه خوان دانش یا صدای نامناسبی در این ارتباط داشته باشد، موجب می‌شود که مخاطب نتواند با تعزیه ارتباط برقرار کند.
فرید ضیایی کارشناس تعزیه در این ارتباط می‌گوید: تعزیه جزو هنرهای نمایشی است که تمامی اسلوب آن تعریف شده و بر پایه قواعد است، حرکت، چرخش سوارکار یا فرد پیاده به هر جهت، معنا و مفهوم خاصی دارد و تعزیه‌خوان همانند هنرمندان تئاتر باید از نظر بدنی ورزیده بوده وصدای تمرین شده‌ای داشته باشد.
وی با تاکید بر اینکه شیوه قدیمی تعزیه اگر به درستی اجرا شود، برای جوانان نیز جذب است و نباید به اسم جوان پسندانه کردن تعزیه آن را دچار تحریف کنیم، گفت: در وهله نخست باید دقت کنیم که بازآفرینی با خلاقیت متفاوت است چراکه اگر قرار باشد خلاقیتی در تعزیه ایجاد شود به یقین دیگر نام تعزیه را برخود نخواهد داشت چراکه شیوه جدیدی خلق و آفرینش شده است.
لازم است آموزش این هنر اصیل را همانند بسیاری از هنرهای دیگر به شکل آکادمیک و دانشگاهی دربیاوریم و در واقع تعزیه باید در بحث هنرهای نمایشی ورود پیدا کند تا جایگاه خود را به درستی بازیابد و این امر نیازمند حمایت جدی است
تعزیه به شکل آکادمیک آموزش داده شود
ضیایی از جمله مشکلات هنر تعزیه را استفاده متون نامعتبر برشمرد گفت: لازم است آموزش این هنر اصیل را همانند بسیاری از هنرهای دیگر به شکل آکادمیک و دانشگاهی دربیاوریم و در واقع تعزیه باید در بحث هنرهای نمایشی ورود پیدا کند تا جایگاه خود را به درستی بازیابد و این امر نیازمند حمایت جدی است.
وی ادامه داد: نکته مهم این است که بدون دانش و آکاهی کافی نباید وارد این عرصه شویم و باید بدانیم تعزیه با مداحی و مصیبت‌خوانی تفاوت دارد.
هنری که می‌تواند مهم‌ترین میرث معنوی ایران در جهان باشد، سالهاست از لیست حمایتی مسئولان در سالهای گذشته دور مانده است، این هنر آیینی می‌تواند به تنهایی بار تبلیغ آیین گهربار اسلام و قیام عاشورا را در چشم جهانیان به تصویر کشد اما از ارزش آفرینی آن توسط مسئولان و هنرمندان غفلت شده است؛ جایی که می‌توان از ظرفیت گردشگری دیار نصف جهان نیز به خوبی استفاده کرد و حتی با نمایش این میراث ایرانی اسلامی به زبان انگلیسی، قیام عاشورای حسینی را در چشم گردشگرانی به تصویر کشید که هنوز هیچ زیرساخت خاصی برای آنها در این ایام به منظور روشنگری قیام عاشورا تبیین نشده است تا بدین وسیله از برداشت‌های گاه غلط آنها از مراسمهای عزاداری به دلیل بازدیدهای سرسری نیز جلوگیری شود.
48