به گزارش خبرآنلاین، افزایش دمای هوا در فصل تابستان، علاوه بر آثار جسمی، پیامدهای قابل‌توجهی بر عملکرد شناختی انسان دارد. مطالعات علمی نشان داده‌اند که گرمای شدید می‌تواند منجر به کاهش تمرکز، اختلال در تصمیم‌گیری، ضعف حافظه و افزایش رفتارهای تکانشی شود.
اثرات فیزیولوژیکی گرما بر مغز
دمای بالا باعث افزایش دمای مرکزی بدن شده و سیستم گردش خون را تحت فشار قرار می‌دهد. در این شرایط، بدن برای حفظ عملکرد حیاتی، جریان خون را به اندام‌های ضروری‌تر هدایت می‌کند که این امر منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی به نواحی حساس مغز مانند قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex) می‌شود؛ ناحیه‌ای که مسئول تمرکز، تصمیم‌گیری و کنترل هیجانات است.
مطالعات نشان داده است که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض گرمای شهری می‌تواند توانایی یادگیری و تمرکز را به‌ویژه در دانش‌آموزان و جوانان کاهش دهد، به‌خصوص در انجام وظایف پیچیده مانند حل مسائل ریاضی.
اختلال در خواب و پیامدهای شناختی
گرمای شبانه، به‌ویژه در مناطقی با دمای بالای ۲۵ درجه سانتی‌گراد، کیفیت خواب را به‌شدت کاهش می‌دهد. خواب سطحی و ناکافی منجر به اختلال در ترشح ملاتونین و کاهش فعالیت سیناپسی مغز می‌شود. بر اساس تحقیقات، گرمای شبانه می‌تواند باعث تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی و رفتارهای تکانشی شود، به‌ویژه در جوامعی با دسترسی محدود به تهویه مطبوع.
اثرات روان‌شناختی و رفتاری
افزایش دما با تغییر در سطح سروتونین، یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی مرتبط با خلق‌وخو، همراه است. این تغییرات می‌توانند منجر به افزایش تحریک‌پذیری، پرخاشگری و کاهش توانایی کنترل هیجانات شوند. همچنین، گرما با افزایش سطح کورتیزول، هورمون استرس، می‌تواند اضطراب و بی‌قراری را تشدید کند.
راهکارهای مقابله با اثرات گرما بر مغز
برای کاهش اثرات منفی گرما بر عملکرد شناختی، توصیه‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
۱. تنظیم دمای محیط با استفاده از تهویه مناسب یا پنکه.
۲. مصرف آب کافی حتی در صورت عدم احساس تشنگی.
۳. اجتناب از فعالیت‌های ذهنی سنگین در ساعات اوج گرما (ظهر تا عصر).
۴. استفاده از لباس‌های سبک و روشن برای کاهش دمای بدن.
۵. ایجاد محیط خواب خنک با استفاده از پرده‌های ضخیم و کاهش نور.
با آگاهی از این اثرات و اجرای راهکارهای ساده اما مؤثر، می‌توان سلامت مغز را در فصل گرم سال حفظ کرد و از افت بهره‌وری ذهنی جلوگیری نمود.
منابع: journals.plos ، neuroscience
مترجم: الهه جعفرزاده
۴۷۲۳۲