بهنوش خرم‌روز: چه‌قدر روی حافظه خود حساب می‌کنید؟ وقتی چیزی را به یاد می‌آورید، چه‌قدر مطمئنید که واقعا همان‌طور بوده که در ذهن شما مانده است؟ شاید فکر کنید وقتی چیزی خیلی واضح و قوی در ذهن شما مانده است، حتما اتفاق افتاده و درست هم در خاطره شما نقش بسته است، اما محققین نشان داده‌اند که به هیچ وجه این باور صحت ندارد.
هر بار که خاطره‌ای از حافظه بازیابی شده و دوباره به یاد آورده می‌شود، مغز آن خاطره را یک بار دیگر اما به طور ناقص، تکمیل می‌کند. البته خاطره‌ها آشنایی خود را حفظ می‌کنند و تبدیل به چیز دیگری نمی‌شوند، اما احتمال دارد که حفره‌هایی در طول زمان درون آن‌ها به وجود آمده باشد. حفره‌هایی که لازم است پر شوند.
به گزارش سای‌تک دیلی، محققین نشان داده‌اند که استفاده کردن از این ویژگی مغز ما که خاطره‌ها را اشتباه‌پذیر می‌سازد، کاری بسیار ساده است. برای نمونه،کافی است هنگام سوال پرسیدن، یک کلمه در سوال تغییر کند تا آن‌چه افراد به خاطر می‌آورند هم به دنبال آن تغییر کند. در واقع روشهایی که در آزمایش‌های روان‌شناختی برای تولید خاطره‌های غیرواقعی در مغز افراد به کار برده می‌شوند، همان روشهایی هستند که درمان‌گران استفاده می‌کنند تا ضربه‌های دردناکی را که در حافظه افراد دفن شده، بازیابی کنند و از این طریق، به درمان آن‌ها کمک کنند.
به گفته محققین ایجاد سریع خاطره‌های غیرواقعی در مغز افراد امکان‌پذیر است. محققین به شرکت‌کنندگان در مطالعه خود، اسلایدهایی را همراه با صدای راوی نمایش دادند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که با دستکاری توالی برخی از اسلایدهای کلیدی، می‌توانند خاطره افراد را از این اسلایدها دستکاری کنند. سپس آن‌ها بررسی کردند تا ببینند آیا خاطره‌های دستکاری شده در ذهن افراد از خاطره‌های کاملا غلط متمایز است و این که آیا خاطره‌های غیرواقعی ایجاد شده در مغز افراد به واسطه روایت‌گری، مشکلی دارند یا نه.
یک سال و نیم بعد از اجرای این آزمایش، همان اسلایدها به افرادی که در مطالعه شرکت کرده بودند نشان داده شد. این‌بار محققین قبل از نمایش اسلایدهای کلیدی از شرکت‌کننده‌ها می‌پرسیدند که بعد از این، چه اتفاقی خواهد افتاد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که خاطرات غیرواقعی که در زمانی کوتاه در طول آزمایش در ذهن افراد ایجاد شده بود، به همان قدرتی در ذهن آن‌ها باقی مانده، که خاطره واقعی.
بنابراین، اطلاعات غلطی که در حافظه ما راه پیدا می‌کنند، می‌توانند به همان اندازه اطلاعات درست و واقعی، در ذهن ما بمانند و حتی در طول زمان با یادآوری‌ها، قوی‌تر هم بشوند. در نتیجه، این باور که بین خاطره‌های واقعی و غیرواقعی از روی وضوحی که به یاد می‌آوریم، می‌توانیم تمایز قایل شویم، اصلا درست نیست.
به علاوه، این مطالعه نشان می‌دهد که خاطره‌ها به سادگی و در زمانی بسیار کوتاه، با دستکاری جزیی اطلاعات، قابل دستکاری و تغییر هستند. در نتیجه، شاید یادآوری، به هیچ عنوان منبع خوبی برای استناد نباشد. مطالعاتی از این دست، پیش از این هم صحت گفته‌های شاهدین در دادگاه را زیر سوال برده بود.
اما در زندگی روزمره هم، شاید ما نباید زیاد روی آن‌چه به یاد می‌آوریم حساب کنیم! دست‌کم باید احتمال خطا را از یاد نبریم.
53272