بهنوش خرم‌روز: در سال‌های اخیر، بالاخره، بحث‌ها بر سر لزوم کنترل انتشار گازهای کلخانه‌ای و به خصوص دی‌اکسید کربن در مجامع بین‌المللی بالا گرفته است. پیش از این، محققین بسیاری، پیامدهای این روند را گوشزد کرده بودند، اما به دلایل متفاوت، هنوز هم اقدامات موثری در این زمینه صورت نگرفته است. حالا، روز به روز، شاهد تاثیرات این روند بر روی زمین، جانوران و حتی زندگی خود انسان‌ها هستیم. از جمله مواردی که به تازگی اعلام شده، آسیب دیدن موجودات دریایی بر اثر افزایش بی‌سابقه اسیدیته آب‌های زمین است.
به نظر می‌رسد که در بخش کوچکی از اقیانوس جنوبی، صدف حلزوم‌های دریایی در حال حل شدن است. نتایج بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که حیات موجودات دریایی، مدت زمانی است که در حال آسیب دیدن بر اثر اسیدی‌شدن آب اقیانوس‌ها است، پدیده‌ای که انسان، مسئول و مسبب آن است.
در واقع دی‌اکسید کربنی که ما انسان‌ها هر روز در اتمسفر زمین منتشر می‌کنیم، تنها باعث گرمایش زمین نمی‌شود. بلکه همزمان، شیمی اقیانوس‌ها را هم تغییر می‌دهد. دی‌اکسید کربن در آب حل می‌شود و اسید کربنیک تولید می‌کند که باعث می‌شود آب اقیانوس، کم‌تر اسیدی‌تر باشد. در حال حاضر، pH آب اقیانوس‌ها، حدود 0.1 در قرن کم‌تر می‌شود، سرعتی که طی 300 میلیون سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
اندازه‌گیری‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که موجوداتی که پوسته‌های سخت دارند، مانند مرجان‌ها یا نرم‌تنان دریایی، از اسیدی شدن آب اقیانوس آسیب می‌بینند. این موجودات برای ساختن پوسته‌های محکم خود، از آب، کربنات کلسیم می‌گیرند، اما وجود اسید کربنیک بیشتر در آب، به معنای وجود یون‌های هیدروژن بیشتر در آب است. یون‌های هیدروژن با یون‌های کربنات واکنش نشان می‌دهند و در نتیجه مانع از این می‌شوند که این یون‌ها، کربنات کلسیم تشکیل بدهند.
کمبود آراگونیت
در این میان، آسیب‌پذیرترین موجودات، آن‌هایی هستند که صدف‌ها و یا پوشش سخت خود را کاملا از آراگونیت می‌سازند، مثل همین پتروپادها. آراگونیت شکلی از کربنات کلسیم است که نسبت به بالا رفتن میزان اسیدی‌بودن محیط خارجی بسیار حساس است. شواهد موجود نشان می‌دهد که تا سال 2050/ 1429، در اغلب اقیانوس‌های زمین، کمبود شدید آراگونیت وجود خواهد داشت.
در حال حاضر، آراگونیت هنوز در بسیاری از اقیانوس‌های زمین، به نسبت فراوان است، اما تارلینگ حدس می‌زند که برخی نقاط همین حالا هم از این کمبود متاثرشده‌اند.
وی آب‌های اقیانوس را در نزدیکی جنوب جورجیا بررسی کرد، جایی که آب‌های عمیق به سطح می‌آیند. این آب به طور معمول، آراگونیت کمی دارد که بدان معنا است که آب‌های سطحی، دارای مواد معدنی کمی هستند، اما تا به حال، میزان این ماده در این آب‌ها مشکل‌ساز نبوده است. حالا با افزوده شدن تاثیر اسیدی‌شدن آب‌های اقیانوس به این منطقه، اوضاع تغییر کرده و بررسی‌های تارلینگ نشان می‌دهد که میزان مواد معدنی در آب‌های این منطقه به طرز خطرناکی پایین آمده است.
به گفته تارلینگ، مناطق تهی‌شده از آراگونیت هنوز نادر و محدودند، اما تا سال 2050/ 1429، ممکن است بسیار گسترده و وسیع شده باشند. اقیانوس‌های قطبی سریع‌تر از سایر آب‌ها تغییر خواهند کرد و با اختلاف زمانی چند دهه کوتاه، آب‌های مناطق حاره‌ای هم این تغییرات را در خود نشان خواهند داد. تارلینگ در این‌باره می‌گوید: «بسته‌های آب‌های خالی از این مواد معدنی بزرگ‌تر و بزرگ‌تر خواهند شد تا روزی که به هم برسند و همه جا را فرا بگیرند.»
توبی تیرل از مرکز ملی اقیانوس‌نگاری واقع در ساوتامپتون انگلستان بر این باور است که خالی شدن آب‌ها از آراگونیت، در اقیانوس قطب شمال زودتر از اقیانوس قطب جنوب اتفاق خواهد افتاد. به گفته وی، همین حالا هم تاثیرات این کاهش را در مناطقی از سواحل شمالی مثلا کانادا می‌توان دید.
اما راه چاره چیست؟ آیا می‌توان این موجودات و در مجموع اقیانوس‌ها را نجات داد؟ درست مانند مسئله گرمایش زمین و نجات بسیاری از گونه‌ها، از جمله خودمان، چاره تنها و تنها به کاهش انتشار گاز دی‌اکسید کربن توسط انسان وابسته است. البته پیش از این افرادی پیشنهاد کرده‌اندکه برای نجات اقیانوس و موجودات ساکن در آن، از تاثیرات اسیدی‌شدن آب‌ها، چندین تن آهک به دریا ریخته شود. پیشنهاددهندگان این راهکار، امیدوار بودند بتوان از این طریق، اسیدیته آب اقیانوس را به تعادل برگرداند، اما به گفته تیرل، این کار به احتمال زیاد عملی و مفید نیست، چرا که میزان آهکی که باید در آب ریخته شود و البته هزینه‌های آن، بسیار هنگفت است. به علاوه، کسی نمی‌داند تاثیرات جانبی چنین راه‌حلی چه خواهد بود.
53272