وضعیت اسرائیل، طبق کنوانسیون ژنو

افسانه شیپوری:
شورای حقوق بشر سازمان ملل، روز پنج شنبه گزارشی را در مورد شهرک سازی ها در کرانه باختری منتشر کرد که به عقیده کارشناسان،تبعات این گزارش برای اسرائیل حتی از گزارش گلداستون نیز شدیدتر است. اسرائیل در اقدامی بی‌سابقه از شرکت در این نشست خودداری کرد. بسیاری از اعضای این شورا از اقدام اسرائیل ابراز تاسف کرده و در واکنش به اقدام این رژیم نشست خود را به حال تعلیق در آورده و به اسرائیل درباره شرکت این کشور در نشستی که قرار است در پایان سال جاری برگزار شود، هشدار داده اند. پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، تبعات اقدام رژیم صهیونیستی را در گفت وگو با دکتر الهام امین زاده، استاد دانشگاه تهران، و کارشناس حقوق بین الملل، جویا شده است.
درباره نشست های دوره ای شورای حقوق بشر و بازبینی پرونده حقوق بشر کشورها برایمان مختصری بفرمایید؟
کارکرد ضعیف و کم تاثیر کمیسیون حقوق بشردر پیشبرد اهداف حقوق بشری و تشویق کشورها در احترام به این حقوق منجربه انحلال کمیسیون و تاسیس شورای حقوق بشر در سال 2006 شد. پس از تاسیس شورای حقوق بشر، با تصویب تمام اعضاء، رویه ای دائمی بنام ساز و کاربررسی دوره ای و جهانی موسوم به (یو.پی.آر) بنیان گذاشته شد و طبق این چارچوب قرار شد وضعیت حقوق بشر هر کشوری به نوبت مورد بررسی قرار گیرد. منابع واستناداتی که در(یو.پی.آر) مورد استفاده قرار می گیرد بر اساس اسناد بین المللی، منشور و اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاقین ، پروتکل الحاقی به میثاق فوق مدنی و گزارش هایی که (ان.جی.او) ها ودیگر نهادهای بین المللی به شورای حقوق بشر ارائه می دهند، صورت می گیرد. در این ساز وکارتمام کشورها حضور می یابند، وقت می گیرند وصحبت می کنند. همچنین در نشست های دوره ای، پیشنهادهایی می شود که کشورها باید وضعیت حقوق بشری خود را ارتقاء ویا تغییر دهند. گاهی اوقات نیزاسنادی ارائه می دهند ویا مقاومت می کنند که روند بهبود وضعیت حقوق بشری انجام شده ویا قول می دهند که در آینده انجام شود. شورای حقوق بشر، علاوه بر (یو.پی.آر)، جلسات فوق العاده ای هم بسته به وضعیت خاص حقوق بشر هر کشوری برگزار می کند که این وضعیت توسط گزارشگران ویژه و یا عادی مورد بررسی قرار می گیرد.
با وجود مصادیق نقض حقوق بشر از سوی اسرائیل در سرزمین های اشغالی، چرا برخی از کشورها رویکردی دوگانه در برخورد با این رژیم اتخاذ می کنند؟
شورای حقوق بشر، سه دوره وضعیت حقوق بشری اسرائیل را به عنوان یک دولت اشغالگر مورد بررسی قرار داده، در اسناد سازمان ملل و در تمام قطعنامه ها واژه قدرت اشغالگر (The Occupying Power) برای اسرائیل به کار رفته. پس از جنگ 33 روزه علیه لبنان، جنگ 22 روزه و جنگ 8 روزه علیه مردم غزه ، انتظار جامعه بین المللی این بود که پس ازتغییرات در شورای حقوق بشر، بی طرفی که لازمه اساسی برای نگاه حقوق بشری به جهان است، برفضای این شورا حاکم شود و استانداردهای دوگانه از بین برود. گزارش 700 صفحه ای گلدستون درباره جنگ های 22 روزه که مورد تایید شورای حقوق بشرقرار گرفت وبه مجمع عمومی ارسال شد، متاسفانه همان جا متوقف شد، در حالی که مجمع عمومی می توانست آن را برای اقدامات اجرایی به شورای امنیت ارجاع دهد. این درحالی است که بسیاری از تصمیمات شورای امنیت بدین گونه است که بدون هیچ گزارشی از سوی گزارشگران ویژه وبی هیچ تحقیقی، علیه کشوری اقدام قضایی ونظامی صورت می گیرد، اما در این مورد خاص که اسناد کامل ،مستندات روشن و آمار دقیق ارائه شد هیچ گونه اقدامی از سوی شورای امنیت صورت نمی گیرد. در حال حاضر، شورای حقوق بشر دررابطه با جنگ های 8 روزه در غزه، به این نتیجه رسیده که حقوق بنیادین بشری نقض شده و رژیم اشغالگر باید پاسخگو باشد. بنابراین، اسرائیل باید در صحن شورای حقوق بشر حاضر و جوابگو باشد، یا هزینه خسارت ها را پرداخت کند و یا از خود دفاع کند.
عدم حضور رژیم صهیونیستی در شورای حقوق بشر، آیا تاثیری در تصمیم گیری اعضای این شورا می گذارد؟
شهرک سازی ها در کرانه باختری هم از سوی سازمان ملل و هم از سوی بسیاری از کشورها محکوم است. در کنوانسیون 1949 ژنو، یک قاعده حقوقی بین المللی وجود دارد مبنی بر اینکه رژیم اشغالگر که منطقه ای را اشغال می کند، حق ندارد افراد خود را به آن منطقه کوچ دهد و اسباب اقامت دائم آنها را فراهم کند واگر چنین اقدامی صورت گیرد آن رژیم به عنوان جنایتکار جنگی محسوب می شود. این موضوع دقیقا درباره اسرائیل صادق است که دائما درسرزمین های اشغالی در حال ساخت وساز است. این در حالی است که کشورهای اسلامی و اروپایی، بارها وبارها این اقدامات را مورد انتقاد قرار داده اند وباید گفت جزء معدود مسائلی است که اجماع جهانی راجع به آن وجود دارد. به همین جهت شورای حقوق بشر، علی رغم اینکه در برخی از موارد جانبدارانه برخورد می کند، در این زمینه توانسته جلسه ای تشکیل دهد و اسرائیل را محکوم کند.قطعا حرکت انفعالی که از سوی اسرائیل انجام شده، اعضاء شورا را در قاطعیت رای وحکم صادره مصمم تر می کند، لذا از ارزش واهمیت تصمیم شورای حقوق بشر، نه تنها کم نمی کند، بلکه باعث تقویت حکم صادره می شود. رژیم اشغالگر قدس، خود می داند که اقداماتی خلاف قوانین بین المللی انجام داده وپاسخی برای آن نداشته و به همین دلیل عدم شرکت وتحریم شورا، از سوی اسرائیل به عنوان یک نمره منفی درنظر گرفته می شود واین هم به جمع نکته ها وجرائم منفی رژیم صهیونیستی افزوده می شود.
تصمیم شورای حقوق بشر سازمان ملل مبنی بر تحقیق درباره ساخت و ساز شهرک‌های صهیونیست نشین در کرانه باختری، باعث شد که اسرائیل اعلام کند که دیگر با این نهاد بین‌المللی همکاری نخواهد کرد، آیا شورای حقوق بشر می تواند مانع شهرک سازی ها شود یا خیر؟
زمانی که اسرائیلی ها دیوار حائل در سرزمین های اشغالی کشیدند، دیوان بین المللی دادگستری که یک نهاد قضایی سازمان ملل متحد است، رایی صادر کرد مبنی بر اینکه این دیوار نقض حقوق بنیادین، حق سلامت وحق حیات فلسطینی ها است،بنابراین این دیوار باید برچیده شود. اسرائیل با یک حکم قضایی بین المللی مواجه شد و ضمانت اجرای این حکم هم تصمیم شورای امنیت است، قاعدتا اگر مکانیزم بین المللی به درستی عمل کند، در بسیاری از موارد می توان جلوی چنین اقداماتی را گرفت. اگر شورای حقوق بشر در جنگ 22 روزه گزارش گلدستون را اجرایی کرده بود وبه نتیجه می رسید، چه بسا دیگر شاهد جنگ 8 روزه غزه نبودیم.اکنون اجماع بین المللی باید مبنی بر متوقف کردن ساخت وساز شهرک های اسرائیلی باشد و شورای حقوق بشر نیز از طریق مکانیزم های خاص خود این مساله را به مجمع عمومی ابلاغ کند و مجمع عمومی به عنوان نهاد سازمان ملل متحد تصمیم بگیرد که با اسرائیل قاطع برخورد کند که البته این روند بستگی به اراده سیاسی هم دارد.
کمیته وابسته به سازمان ملل خواستار تحریم و اعمال مجازات های اقتصادی علیه رژیم اسرائیل به دلیل ادامه ساخت وسازها در سرزمین های اشغالی شده، آیا می توان این موضوع را نقطه عطفی در عملکرد شورای حقوق بشر دانست؟
این موضوع نکته مثبتی است و شرایطی که پیش از این اعتبار شورا را زیر سوال می برد، شاید با این اقدام از میان برود و منجر به احیاء مکانیزم شورای حقوق بشر شود. شاهدیم که شورا به تعداد زیادی از کشورها گزارشگر اعزام می کند و عملکرد کشورها را زیر سوال می برد و جلسه های ویژه برگزار می کند، اما درباره اسرائیل با وجود موارد آشکارو مکرری که جرم بین المللی محسوب می شود، تاکنون اقدام عملی صورت نداده. طبق کنوانسیون ژنو در سال 49 که کشورها تاکید کردند به هیچ عنوان رژیم های اشغالگر حق ساخت وساز و اسکان افراد خود درسرزمین های اشغالی را ندارند و اگر چنین اقدامی اتفاق بیفتد، جرم جنگی محسوب می شود. درباره جرائم جنگی چندین راهکار وجود دارد که یکی از این راه کارها تحریم است و اقدام کمیته سازمان ملل بارقه امیدی است که سرانجام بعد از سال 48 که اسرائیل اعلام موجودیت کرد تا به امسال که 2013 است، تقریبا حدود 67 سال می گذرد، ملت ها و نهادهای بین المللی منتظر چنین واکنشی بودند. حال باید منتظر شد و دید که تا چه حد این اقدام به مراحل اجرایی وعملی نزدیک می شود.

4949