مجید جویا: در انتهای پایین-راست جدول تناوبی عناصر، چند مربع خالی وجود دارند که عموما به رنگ خاکستری نشان داده می‌شوند. اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی (IUPAC)، این مربع‌های خالی را کنار هم قرار داده تا جدول تناوبی یکپارچه به نظر برسد. این جاهای خالی برای عناصری است که هنوز وجود آنها برای IUPAC به اثبات نرسیده است. حالا یک سری آزمایش تازه، به کمک اثبات کشف یکی از این عناصر آمده است.
شرح عکس: نمایی از جدول تناوبی عناصر بر اساس آرایش الکترون‌های مواد
به گزارش پاپ ساینس، گروهی بین‌المللی از فیزیکدانان، عنصر جدیدی با 115 پروتون را در شتاب دهنده GSI در آلمان سنتز کرده و آن را موقتا آنانپنتیوم (که به لاتین 5-1-1 به علاوه پسوند "یوم" است) نامیده‌اند. این نخستین بار نیست که یک گروه پژوهشی عنصر جدیدی را می‌سازد! یک گروه از دانشمندان روس و آمریکایی اولین بار آنانپنتیوم را در سال 2000/1379 ساختند و مقاله آن هم در سال 2006/1385 چاپ شد. ولی در آن زمان، IUPAC شواهد را برای تایید رسمی وجود این عنصر؛ یا نام گذاری آن؛ کافی ندانست. پژوهش اخیر در GSI گامی دیگر به سمت تایید رسمی است.
اما چرا به جای این‌که بگوییم دانشمندان این عنصر جدید را یافته‌اند، می‌گوییم که دانشمندان آنانپنتیوم را "سنتز کردند" یا "ساختند"؟ همانند عناصر فوق سنگین دیگر، آنانپنتیوم تنها وقتی می‌تواند وجود داشته باشد که آزمایش‌هایی برای ساخت آن انجام شود. این یک عنصر کاملا سنتزی است. شما همچنین نمی‌توانید در هر آزمایشگاهی آن را تولید کنید . تولید عناصر سنگین‌تر از اورانیوم (که سنگین‌ترین عنصری است که در طبیعت و زمین یافت می شود و دارای 92 پروتون است) نیاز به واکنش‌های همجوشی، راکتورهای هسته‌ای یا یک فرایند شیمیایی بسیار خاص دیگر دارد. قبل از آنانپنتیوم، شتاب دهنده GSI شش عنصر سنتزی دیگر را تولید کرده بود که پروتون‌های بیشتری نسبت به اورانیوم دارند.
برای ساختن آنانپنتیوم، این گروه از فیزیکدانان GSI یک نوار باریک از آمریکیوم (یک عنصر دیگر سنتز شده دارای 95 پروتون) را با یون‌های کلسیم (که 20 پروتون دارد) بمباران کردند. بمباران منجر به همجوشی هسته اتم‌های آمریکیوم با هسته اتم‌های کلسیم شد و یک هسته تنهای دارای 115 پروتون تولید کرد. همانند همه عناصر فوق سنگین و سنتزی، آنانپنتیوم نیز به سرعت متلاشی می‌شود. اتم‌های آنانپنتیوم که محققان در سال 2006/1385 معرفی کردند، تنها 30 تا 80 هزارم ثانیه دوام آورده بودند.
طبق اعلام دانشگاه لاند سوئد، اعضای IUPAC این مدرک جدید را برای صحت کار سال 2006/1385 بررسی کرده، و تصمیم می‌گیرند که آیا این امر برای تایید رسمی وجود عنصر آنانپنتیوم کفایت می‌کند یا خیر. پژوهش اخیر توسط محققان دانشگاه لاند انجام شده است.
به باور مسئولین آزمایشگاه ملی لارنس لیورمور امریکا، کار بر روی عناصر سنتزی علاوه بر اثبات نظریه‌های جالب شیمی، به محققان کمک می‌کند تا بر دانسته‌های خود در مورد فرایند همجوشی هسته‌ای بیفزایند. ولی حتی در پیشرفته‌ترین دستگاه‌های آینده هم نخواهید توانست این عنصر را ببینید. دانشمندان تاکنون تنها توانسته‌اند برای عناصر مصنوعی دارای کمتر از 100 پروتون، کاربرد عملی بیابند.
53271