سالهاست بسياري از شهرهاي جهان براي اجراي طرح‌ها و برنامه هايشان تنها به نظرات و تخصص كارشناسان تكيه نمي‌كنند. سالهاست طرح‌هاي موفق شهري، آنهايي نيست كه در اتاق تكنسين‌ها و مهندسان فن آزموده مورد تاكيد قرار گرفته و وجه علمي يافته‌است.
اكنون كارشناسان برجسته شهري اگر طرحي، ايده‌اي و برنامه‌اي براي اجرا در هر شهر توسعه يافته دارند، تلاش مي‌كنند تا در نظر مردم عيار طرح‌ها و برنامه‌هايشان را بسنجند. چرا كه اين شهروندان هستند كه به عنوان مصرف كنندگان نهايي پروژه‌هاي شهري ميزان موفيقت يك پروژه را ارزيابي مي‌كنند و به آن راي مي‌دهند. در واقع تمام طرح‌ها و پروژه‌هاي مديران شهري، براي شهرونداني است كه در يك شهر زندگي مي‌كنند.
بنابراين هر اندازه يك طرح علمي و داراي اعتبار فني باشد، تا شهروندان يك شهر آن طرح را نپسندند و نپذيرند، پروژه اجرا شده نيز نمي‌تواند رضايتمندي چنداني برانگيزد. از اينرو تمامي كارشناسان برجسته بر نظر شهروندان به عنوان محور اصلي و گام نهايي اجراي هر پروژه تاكيد دارند. بنابراين ترديدي نيست كه مشاركت كليد اداره شهرهاي امروز است.
مشاركت بزرگترين ثروتي است كه يك شهر مي‌تواند داشته باشد. اگر شهروندان يك شهر در اجراي طرح‌هاي مختلف مشاركت فعال داشته باشند، مسلما زمان اجراي هر پروژه اندك، هزينه نهايي كم و سودآوري يك پروژه زياد خواهد بود. از اينرو مشاركت مهمترين و تاثيرگذارترين اهرم در اداره شهرهاي توسعه يافته است. اگر قصد آن داريم بدانيم يك شهر تا چه اندازه درست اداره مي‌شود مي‌توان به مشاركت شهروندان در اجراي يك پروژه و موفقيت اجراي طرح به عنوان يك معيار توجه كرد.
حاصل 9 سال مديريت متمركز محمد باقر قاليباف به مانند سه شهردار نامي ديگر پايتخت اجراي چندين و چند پروژه بلندپروازانه بود. پروژه‌هايي كه شايد تا سالها چنين توان فني و مهندسي را نتوان در هيچ يك از شهرهاي كشور سراغ گرفت. پروژه‌هاي معظم و بزرگي كه نام قاليباف را تا پيش از اين بر سر زبان‌ها انداخت و از او نه شهرداري معمولي با تواني معمولي كه شهرداري بزرگ ساخت و در كنار شهرداران نام‌آور پايتخت نشاند.
اما اجراي تمام پروژه‌هاي معظم مانند، ساخت تونل‌هاي نيايش و توحيد، ساخت بزرگراه طبقاتي صدر، ساخت بوستان ولايت، درياچه شهداي خليج فارس (چيتگر) و توسعه فضاهاي فراغتي گوناگون نتوانست دل شهروندان تهراني را شاد كند. او نيز به مانند مديران پيش از خود، تنها به اتاق‌هاي پر زرق و برق تكنيسين‌ها و مهندسان و طراحان شهري تكيه كرد و به بيرون قدم نگذاشت.
مشاركت شهروندان در اداره پايتخت از نظر او راه اندازي دو شماره تلفن در شهرداري تهران براي تماس هاي مردمي بود و بس و دوباره به همان اتاق‌هاي مجلل برگشت. شايد او بتواند پروژه‌هاي بلندپروازانه‌تري مانند ساخت متروي تهران - شمال را به ثمر برساند، اما در اجراي طرح هايي كه مشاركت شهروندان را برانگيزد موفقيتي نخواهد داشت.
در ميان تمام طرح‌هاي بلندپروازنه‌اي كه در پايتخت اجرا شده‌است و نگاه همگان را به خود جلب كرده است، هنوز دو طرح شكست خورده همچنان خودنمايي مي‌كند. دو طرحي كه اتفاقا نيازمند مشاركت فعال شهروندان است. اين دو طرح نه بودجه‌اي به اندازه ساخت بزرگراه‌هاي طبقاتي مي‌خواهد و نه تلاش شبانه روزي همانند ساخت تونل‌هاي شهري. اين دو طرح تنها نيازمند يك عنصر است. مشاركت شهروندان. طرح استفاده از تاكسيمتر در تاكسي‌هاي تهران و طرح تفكيك زباله از مبدا.
اين دو طرح در طول دوران مديريت شهردار قاليباف بارها به اجرا درآمد اما هر بار در سكوتي معنادار به فراموشي سپرده شد. در واقع اين دو طرح بيانگر ميزان مشاركت فعال شهروندان در اداره شهرشان است. تاكنون طرح استفاده از تاكسيمتر در تاكسي‌هاي پايتخت دوبار در تهران به اجرا درآمد و مديران وقت تاكسيراني نيز با اهرم‌هاي تنبهي و تشويقي نتوانستند آنرا به سرانجام برسانند. طرح تفكيك زباله از مبدا نيز تاكنون دوبار در تهران به اجرا درآمد كه باز هم ناموفق شد. شكست اين دو طرح آيينه تمام نما از مشاركت جويي مديريت شهري و ناموفق بودن مديران شهر براي همراهي شهروندان است.
قرار است كه از شهريور ماه نيز طرح تفكيك زباله از مبدا براي سومين بار در تهران به اجرا درآيد. البته در اين سالها ميزان حساست زيست محيطي شهروندان تهراني بيشتر شده است و تصور بر اين است كه بخشي از جامعه كه دغدغه زيست محيطي دارند در اين گذار به ياري شهرداري تهران بيايند، اما به نظر مي‌رسد با روحيه عدم مشاركت جويي كه در طول 9 سال گذشته شهردار تهران از خود نشان داد اين طرح نيز به نتايج دقيقي نرسد.
در واقع شهردار فعلي تهران به همان راهي رفت كه پيشتر از او بوذرجمهري، نيك‌پي و كرباسچي رفتند. آنان نيز به جرم عدم توجه به منافع شهروندان تا سالها مورد انتقاد بودند و تصويري سياه و سفيد از آنان در اذهان باقي مانده‌است. اما در جهان جديد و توسعه مديريت مشاركتي در شهرهاي جهان، تصويري كه از قاليباف به جا مي‌ماند كمي داراي كنتراست بيشتري است.
4747