تاریخ انتشار: ۲ مهر ۱۳۹۵ - ۰۳:۲۹

حتماً شما هم کسانی را دیده‌اید که با کمترین مشکلی در زندگی (هرچند ناچیز) قافیه را می‌بازند و به‌راحتی و به‌سرعت تسلیم می‌شوند و از پا می‌افتند.

چه تعداد از نوجوانان و دختران و پسران جوانی را سراغ دارید که تاب تحمل کمترین فشار و ناملایمتی را در زندگی ندارند و به‌اصطلاح آستانة تحملشان پایین و در حد صفر است. در مقابل، ‌احتمالاً کسانی را هم سراغ دارید که در مقابل کوهی از مشکلات و در سخت‌ترین شرایط نه تنها خم به ابرو نمی‌آورند و با سرسختی به جنگ مشکلات می‌روند و از پس موقعیت‌های دشوار برمی‌آیند، بلکه از این وضعیت‌ها استقبال هم می‌کنند چرا که دشواری‌ها را صحنه‌ها و فرصت‌هایی برای رشد و بلوغ خود می‌دانند.
در روان‌شناسی وقتی که در مورد عوامل مؤثر بر سلامتی در شرایط فشارآور صحبت می‌شود، ‌به این موضوع پرداخته می‌شود. از جمله عوامل مهم در این زمینه، خصوصیتی شخصیتی‌ است به نام سختکوشی یا جان‌سختی (hardiness).

اهمیت موضوع به حدی است که این موضوع یکی از شاخص‌های سلامت روان‌شناختی معرفی شده است.

بررسی جامع و علمی سختکوشی در روان‌شناسی توسط خانم دکتر سوزان کوباسا (Suzanne Kobasa) انجام شده است. خانم کوباسا علاقه‌مند به بررسی این مسئله بود که چرا عده‌ای با وجود اینکه در معرض فشارهای روانی شدید قرار می‌گیرند، سالم و تندرست می‌مانند و دیگران نه. نتایج تحقیقات او نشان داد که عامل مهم در این زمینه خصوصیتی شخصیتی است که سه جزء‌ دارد و چون این اجزای سه‌گانه در زبان انگلیسی با حرف C شروع می‌شوند، می‌توان به آنها سه سی (سه c) کوباسا گفت. این محقق خصوصیت مذکور را سختکوشی نامیده و آن را چنین تعریف کرد: «سختکوشی عبارت است از استفاده از توانایی‌های خود برای ارزیابی و سبک و سنگین کردن شرایط و فشارها، و تعبیر و تفسیر این شرایط و دادن پاسخی سالم به آنها.»

پس سختکوشی عنصری درونی است که بعضی از افراد آن را دارند و این به آنها کمک می‌کند تا در برخورد با فشارهای زندگی و در مقابله با سختی‌ها و شداید با پاپس نکشیدن در مقابل مشکل دچار ترس و ناامیدی نشوند. این عامل انگیزشی موجب می‌شود تا در موقعیت‌های فشارآور افراد راحت‌تر بتوانند مشکلات را حل کنند و به آنها در سازگاری با مشکلات کمک شایانی می‌کند.

براساس نتایج یک بررسی، افرادی که دارای این ویژگی شخصیتی هستند در مقایسه با کسانی که فاقد آن می‌باشند (در شرایطی مشابه) دیرتر بیمار می‌شوند. همچنین در تحقیقی دیگر، امدادگرانی که این صفت شخصیتی را دارا بودند در برخورد با صحنه‌های دلخراش که در عملیات امداد و نجات با آن درگیرند، کمتر به‌ناراحتی و پریشانی و آسیب‌های روانی متعاقب آن دچار می‌شوند.

در تحقیقی دیگر، گروهی از محققان مشاهده کردند که سختکوشی موجب می‌شود تا زنان محیط را کمتر خصومت‌بار بدانند و در شرایط سخت راحت‌تر زندگی کنند. در حقیقت زنان سختکوش فشارها و تنش‌های اجتماعی و محیطی را کمتر از حد سخت و دشوار در نظر می‌گرفتند.

همان‌گونه که گفته شد سختکوشی دارای سه عنصر یا سه جزء است: تعهد (commitment)‌، مبارزه‌جویی (challenge)‌ و کنترل (control). تعهد عبارت است از تصور و ادراک فرد از داشتن معنا و مقصدی در جنبه‌های مختلف زندگی خود، دیگران و کار. این جزء غایت و هدف زندگی را نشان می‌دهد. مبارزه‌جویی،‌ شور و شوق و اشتیاق فرد است برای زندگی که موجب می‌شود تا او تغییرات و شرایط را مهیج و جالب بداند و آنها را نه تهدید بلکه فرصت‌هایی برای رشد فردی و اجتماعی بداند و کنترل توانایی و استقلال فرد در تأثیرگذاری بر شرایط و در اختیار گرفتن آنهاست.