در گزارشي که در سايت اين مرکز آمده، فشار رواني يا استرس، يک واکنش جسمي و رواني تعريفشده است که بهدنبال يک تحريک دروني (شناختي) يا بيروني (محيطي) به وجود ميآيد و ارتباط مستقيم و تنگاتنگي با بهداشت و سلامت افراد، بهويژه در بعد رواني دارد و يکي از شاخصهاي آن محسوب ميشود.
عوامل متعددي در ايجاد فشار رواني مؤثرند که هرکدام با توجه به شرايط مختلف، در بروز فشار رواني بر فرد نقش دارند. باتوجه به اهميت موضوع استرس و نتايج منفيای که در بعد فردي و اجتماعي ميتواند داشته باشد، مرکز افکارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) در قالب دو طرح پژوهشي، 22 عامل مؤثر بر استرس و فشار رواني مردم ايران را مورد بررسي قرار داده است.
در اين پيمايشها، ميزان استرسزابودن هر يک از اين 22 عامل، در شهر محل زندگي خود فرد، مورد ارزيابي قرار گرفته است. آنچنان که اين گزارش نشان ميدهد، موج اول پيمايش در سال 1392 و موج دوم آن در سال 1394 و به ترتيب با حجم نمونه پنج هزار و 400 و چهار هزار و400 نفر در سطح ملي و در بين شهروندان بالاي 18 سال، خانوارهاي معمولي شهري و روستايي انجام شده است.
مرکز افکارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) در اين گزارش به بررسي و مقايسه يافتهها و نتايج حاصل از دو موج انجام پيمايش پرداخته است.
در پيمايشهاي مذکور، 6 شاخص مؤثر بر استرس شناسايي شدند که هر شاخص داراي سه تا پنج عامل استرسزا است. اين شاخصها عبارتند از:
1- شاخص فشار رواني در حوزه مسائل زيستمحيطي و آلودگي شهرها
2- حوزه مسائل مربوط به گراني و تورم
3- حوزه ايجاد احساس ناامني و ترس در شهروندان
4- مسائل شخصي و خانوادگي شهروندان
5- حوزه مسائل مربوط به محيط کار و شغل
6- حوزه معضلات و نابسامانيهاي اجتماعي.
طبق پيمايش سال 1392، مؤثرترين عامل ايجاد فشار رواني در حوزه مسائل زيستمحيطي، «ترافيک و شلوغي» با ميانگين 3,4 از پنج در کل کشور بوده که اين رقم براي استان تهران برابر با چهار است اما پيمايش سال 1394 نشان ميدهد که مؤثرترين عامل ايجاد فشار رواني در حوزه مسائل زيستمحيطي، «آلودگي هوا» با ميانگين 3,3 از پنج در کل کشور است که اين رقم براي استان، تهران 3,6 است.
در حوزه مسائل اقتصادي، طبق پيمايش سال 1392 بايد خاطرنشان کرد که مهمترين عامل در ايجاد فشار رواني «تورم، گراني و هزينههاي بالاي زندگي» با ميانگين 4,3 از پنج بوده که اين رقم براي استان تهران، برابر با 4,4 است. پيمايش سال 1394 نيز همين عامل را با ميانگين 4,1 براي کل کشور و 3,9 براي استان تهران بهعنوان مهمترين عامل در ايجاد فشار رواني در حوزه اقتصادي تأييد ميکند.
پيمايش سال 1392 نشان ميدهد که هرکدام از عوامل ايجاد فشار رواني در حوزه مسائل مربوط به احساس امنيت در کل کشور (مواجهه با افراد شرور، مورد سوءاستفاده قرارگرفتن مالي و ترس از سرقت يا اخاذي) با ميانگين 3,5 از پنج به يک ميزان مؤثرند. اين موضوع براي استان تهران صادق نيست و «ترس از مورد سوءاستفاده مالي قرارگرفتن» با ميانگين 3,8 از پنج در رتبه اول قرار دارد. طبق پيمايش سال 1394 بايد گفت که در کل کشور، وضعيت مشابه با پيمايش سال 1392 است؛ يعني ميانگين عوامل مؤثر در حوزه مسائل مربوط به احساس امنيت، برابر با 3,5 است اما اين رقم در استان تهران متفاوت است و ميانگين آن، برابر با 3,6 است.
گفتني است طبق يافتههاي پيمايش سال 1392، مؤثرترين عامل ايجاد فشار رواني در حوزه مسائل مربوط به «دغدغههاي شخصي و خانوادگي» در کل کشور، «مشکلات و مصائب مربوط به ازدواج» با ميانگين 3,9 از پنج است.
اين رقم براي استان تهران، برابر با چهار است. يافتههاي پيمايش سال 1394 نشان ميدهد که در کل کشور و در استان تهران، دو عامل «نگراني در مورد سلامت فردي» و «ترس از بيماري فرد يا يکي از اعضاي خانواده» شناخته شد.
آمارها در اين شاخص نشان داد که بين استان تهران و ساير استانها تفاوت معناداري از حيث آيتمهاي فوق وجود ندارد اما در استان تهران، ترس از اختلافات خانوادگي واجد تفاوت معنادار با ساير نقاط کشور است. بر مبناي يافتههاي پيمايش سال 1392، «نگراني از پيداکردن شغل مناسب» با ميانگين 3,9 از پنج، مؤثرترين عامل ايجاد فشار رواني در حوزه مسائل مربوط به شغل و محل کار، در کل کشور شناخته شده و اين رقم براي استان تهران، برابر با چهار است. پيمايش سال 1394 همين عامل، يعني «نگراني از پيداکردن شغل مناسب» را با ميانگين 3,7، مهمترين عامل قلمداد ميکند.
بين کل کشور و استان تهران در ميزان ميانگين تفاوتي وجود ندارد. مؤثرترين عامل ايجاد فشار رواني در حوزه مسائل مربوط به معضلات و نابسامانيها در جامعه طبق پيمايش سال 1392، شامل «مشکلات اداري» با ميانگين 3,8 براي کل کشور و ميانگين چهار براي استان تهران است اما پيمايش سال 1394، «مسائل اخلاقي جامعه» با ميانگين 3,6 از پنج را براي کل کشور بهعنوان مهمترين عامل قلمداد ميکند. اين رقم براي استان تهران نيز مشابه است.
به طور کلي، يافتههاي دو موج پيمايش نشان ميدهد که از بين 22 عامل تأثيرگذار بر استرس شهروندان، «تورم و هزينههاي زندگي» مؤثرترين عامل فشار رواني بر مردم کل کشور است.
«گراني مسکن و اجاره خانه»، دومين عامل مؤثر و نيز «نگراني در مورد پيداکردن شغل مناسب براي خود يا يکي از اعضاي خانواده» و «مسائل مربوط به ازدواج» در اولويتهاي بعدي قرار دارند؛ بنابراين طبق نتايج و يافتههاي دو موج پيمايش، اولويتها در ايجاد فشار رواني، چه در کل کشور و چه در استان تهران تقريبا تغييري نکرده است اما ميزان آنها متفاوت است.
بايد خاطرنشان کرد که نمره ميانگين عوامل مؤثر در ايجاد فشار رواني در پيمايش سال 1392 نسبت به پيمايش سال 1394، تقريبا در همه حوزهها بيشتر است.
۴۷۴۷