خانه قوام الدوله در زمان محمدشاه قاجار برای یکی از صاحب منصبان دوره قاجاریه به نام میرزا محمد قوام الدوله آشتیانی ساخته شده است. سال ساخت این بنا را 1211 هجری شمسی تخمین زده‌اند. محمد قوام الدوله ، پسر میرزا محمد تقی آشتیانی از رجال سرشناس قاجار بوده است که حسن وثوق الدوله و میرزا احمد قوام (قوام السلطنه) از نوادگان وی بوده‌اند. بنا به روایتی این بنا در ابتدا برای قوام الدوله بوده و به حکم ارث به وثوق الدوله(نخست وزیر در زمان ناصرالدین شاه) رسیده است اما در روایت دیگری وثوق الدوله این بنا را خود خریداری کرده است.
مجموعه‌ی قوام الدوله در ابتدا مساحتی در حدود ۱۲ هزار متر مربع داشته است که در حال حاضر فقط بنای باقی مانده شامل خانه‌ی اندرونی و بیرونی است که همین دو بخش نیز در تاریخ دستخوش تغییرات بسیاری شده است.
این سرا به صورت مثلثی ما بین کوچه های میرزا محمود وزیر، کوچه محدث و کوچه وزیری محصور و ورودی این مجموعه از کوچه محدث فعلی بوده است. کوچه سرای وثوق الدوله (محدث) به نام عصمت السلطنه (همسر محمد قوام الدوله) یا کوچه سوراخی معروف بوده و فضای سبز و پارک فعلی موجود نیز، در آن زمان به عنوان کالسکه‌خانه در کنار خانه اصلی مورد استفاده بوده است. در مجاورات این خانه، حمام قوام‌الدوله قرار داشته که درگذشته از این خانه دری به حمام باز بوده است.
قسمتی از بنا در تعریض کوچه میرزا محمود وزیر از بین رفته که به احتمال زیاد متصل کننده بخش درونی و بیرونی به یکدیگر بوده است همچنین تبدیل ایوان تابستانی به تالار آینه کاری، از دیگر تغییرات بنا است که پس از توسعه ارتباط ایرانیان با کشورهای اروپایی صورت گرفته است.
نظم و تقارن موجود در خانه چشم نواز است و این نظم و تقارن موجود در بنا با آجر و چوب تکمیل شده است. وجود اتاق هفت دری از جمله مهم ترین عوامل زیبایی این خانه است. هفت دری جزو عناصر مهم معماری ایرانی اسلامی بوده است.
در حیاط بیرونی یک حوض و چند باغچه تعبیه شده است. در قرینه ی حیاط بیرونی، حیاط اندرونی قرار دارد که این حیاط نیز دارای باغچه و حوض است. این دو حیاط با چند راهرو به هم‌دیگر مرتبط می‌شوند. از ویژگی‌های دیگر وجود دو بادگیر و یک شیروانی در بام بنا است که این دو بادگیر نیز کاملا قرینه هستند.
دیوارها دارای گچ‌بری و نقاشی از گیاهان تزیینی و اسلیمی است. بیش‌تر قسمت‌های این اتاق را فرورفتگی‌هایی در دیوار تشکیل داده است که به مانند طاقچه عمل می‌کردند.
وقتی این ساختمان تحت نظر سازمان حفاظت آثار باستانی درآمد، چند اتاق، آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی در ضلع شرقی حیاط بیرونی به آن‌ها افزوده شد که البته قسمت نوساز با بافت قدیمی خانه، از قبیل در و پنجره، تزیینات شومینه و گچ‌بری و نمای خارجی به طورکلی مطابقت می‌کند، به طوری‌که تشخیص آن دشوار است.
چندی پیش این باغ لوکیشن فیلم سریال شهرزاد بود و این عمارت همان عمارت معروف «بزرگ آقا» است که علی نصیریان در آن نقش‌آفرینی کرده است.
منبع: لست سكند
2121