کسی که مرگ خودخواسته را انتخاب می‌کند نه ضعیف است و نه قهرمان

الهه صالحی: حتی صحبت درباره‌اش کار راحتی نیست؛ خون را در رگ‌های آدم منجمد می‌کند. دوست، خانواده یا کسی که او را می‌شناختی، همین دیروز در کنارش چای نوشیدی، با او گپی زدی، ویدیوی بانمکی را در فضای مجازی برایش فرستادی، امروز دیگر کنارت نیست و این نبودن، تصمیم او بوده؛ دیروز که دیدی‌اش هیچ نمی‌دانستی حفره‌ای سیاه چنان در درونش سر باز کرده که امروز او را به قعر خودش می‌کشد. ممکن است با خودت فکر کنی چطور ممکن است کسی که تا آخرین باری که او را دیدی لبخند به لب داشت و از آینده می‎گفت، چنین کاری کرده باشد؟

اما براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی سالانه بیشتر از یک میلیون نفر در دنیا اقدام به خودکشی می‌کنند، یعنی در هر ۴۰ ثانیه یک در نفر در جایی از دنیا تصمیم می‌گیرد که دیگر در این دنیا نباشد و این آمار در ایران در سال ۹۸، ۵۱۴۳ نفر بود و هرچند که متخصصان معتقداند که اعتقادات مذهبی و فرهنگ عمومی منجر به کم بودن آمار خودکشی در کشور ماست، اما هرساله این ارقام کمی بالاتر می‌روند.

افسردگی تنها عامل خودکشی؟

حرف خودکشی که می‌شود، اغلب مردم تصور می‌کنند که کسی که مرتکب این عمل می‌شود مبتلا به افسردگی است در حالی‌که به گفته متخصصان عوامل مختلفی باعث این اتفاق می‌شوند و مسئله تک عاملی نیست. مشکل مالی، افسردگی، از دست دادن خانواده، بحران عاطفی و... دلایل مختلفی هستند که دست به دست هم می‌دهند تا فردی را به خط پایان برساند.

دکتر حامد محمدی کنگرانی، روانپزشک در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: افسردگی یکی از دلایل خودکشی است و البته هرکسی که افسرده می‌شود، خودکشی نمی‌کند و این یک روند تدریجی است. البته ما دو نوع خودکشی داریم. یکی خودکشی بدون برنامه ریزی و ناگهانی است و عواملی ممکن است منجر به ایجاد چنین اتفاقی برسد ولی نوع دیگر آن خودکشی برنامه ریزی شده است که فرد از قبل برنامه ریزی کرده، فکر می‌کند، همه کارهایش را انجام می‌دهد و بعد اقدام به این کار می‌کند.

محمدی با تاکید ویژه بر اینکه خودکشی یک اورژانس روانپزشکی محسوب می‌شود که باید مورد کمک قرار گیرد، ادامه می‌دهد: این کمک بر عهده ما به عنوان روانشناس و روانپزشک است. ما فردی را که مرتکب خودکشی شده درک می‌کنیم؛ این فرد تحت فشار بوده است، شاید افسرده بوده و شاید در زندگی دچار مشکلاتی بوده است اما ما اجازه نداریم بگویم به او احترام می‌گذاریم. باید در عین حال که فرد را درک می‌کنیم، دقت داشته باشیم که برخی رفتارها ممکن است باعث افزایش و شیوع این اتفاق در جامعه شود.

بیشتر بخوانید:

استان‌هایی که بیشترین تعداد خودکشی را دارند

به طور غالب همواره برخوردهای اشتباهی در کشور ما با این مسئله شده است. باور عمومی جامعه اغلب این مسئله را تقبیح می‌کند و معتقد است که افرادی که مرتکب این عمل می‌شوند، انسان‌هایی ضعیف هستند. از طرف دیگر جریانی در حال شکل گرفتن است که خودکشی را تقدیس و کسی را که مرتکب این عمل می‌شود فردی شجاع و قهرمان تلقی می‌کند. محمدی با تاکید براینکه همه این‌ نگاه‌ها غیرعلمی است و ما آن را قبول نداریم، می‌گوید: ممکن است نگاه‌های شخصی و فردی وجود داشته باشد ولی ما باید نگاهی علمی داشته باشیم و خودکشی را به عنوان اختلالی روان پزشکی و مسئله‌ای علمی نگاه کرده و تا جای ممکن تلاش کنیم تا آن را پیش بینی کرده و از بروز این مسئله جلوگیری کنیم.

به زور کسی را راهنمایی نکنیم

با وجود اینکه مراجعه به روان‌درمانگر، چه روانپزشک و چه روانکاو، موضوعی است که اخیرا خیلی بیشتر از سال‌های قبل در کشور ما در حال جا افتادن است، اما هنوز هم بسیارند افرادی که نگاه خوبی به مراجعه به روان‌درمانگر ندارند و این درحالی است که متخصصان توصیه می‌کنند در مواجهه با افرادی که با مشکلات این چنینی دست و پنجه نرم می‌کنند، نباید از توصیه‌های شخصی استفاده کرد و باید مراجعه به روان درمانگر را به آنان توصیه کرد.

محمدی کنگرانی در این باره می‌گوید: گاهی مردم می‌خواهند به زور به کسی کمک کنند که بعضی مواقع همین کمک‌های غیرحرفه‌ای کار را خراب‌تر می‌کند مثل حرفایی مانند اینکه خودکشی برای افراد ضعیف است و تو باید بجنگی یا عرضه نداری و ... توصیه من به عنوان روانپزشک این است که اگر دیدید کسی حالش بد است و کوچکترین علامتی دیدید، او را تشویق کنید که به روانپزشک یا روان شناس مراجعه کنند.

به اعتقاد این متخصص بهترین کار این است که حرف‌های فرد را بشنویم و بگوییم او را درک می‌کنیم اما راهکاری ارائه ندهیم از آن جایی که این کار تخصصی است، ممکن است بعضی اوقات راهکار ارائه دادن کار را خراب‌تر کرده و ممکن است فرد تصور کند که ما او را درک نمی‌کنیم و به او بگوییم بهتر است به متخصص مراجعه کند.

هرچند باید به خاطر داشت که اصرار بیجا ممکن است کار را خراب‌تر کرده و در فرد مقاومت ایجاد کند. اگر دیدیم حال فرد بد است و حرف ما تاثیری ندارد با رعایت راز داری از فرد دیگری که نفوذ دارد کمک بخواهیم.

او اضافه می‌کند: سال‌ها پیش می‌گفتند که هرکس می‌گوید مقصد خودکشی دارد لزوما این کار را انجام نمی‌دهد. اما سال‌هاست که این موضوع از نظر علمی زیر سوال رفته است و حتی گفته می‌شود حدود ۸۰ درصد کسانی که خودکشی کرده و فوت کرده اند قبلا حداقل یک بار به شکلی این موضوع را به دیگران ابراز کرده اند. پس باید هر صحبتی راجع به خودکشی را جدی گرفت؛ چه مسئله برای جلب توجه بوده باشد یا هر دلیل دیگری داشته باشد.

آموزش، نقش مهم رسانه

منعکس کردن و انتشار اخبار خودکشی در رسانه شبیه راه رفتن روی تیغ است. رسانه، به عنوان نهادی مسئول نقش سختی را برعهده دارد چرا که از طرفی وظیفه سنگین آگاهی و اطلاع رسانی به مردم را برعهده داشته و نباید اعتماد مردم را با دروغگویی خدشه دار کند و از طرف دیگر به عنوان نهادی جریان‌ساز باید مراقب هر قدم خود باشد که تاثیر منفی روی مخاطبان خود نگذارد

محمدی در خصوص مسئولیت رسانه در بازتاب اخبار این وقایع، می‌گوید: رسانه‌ها نباید خودکشی را در تیتر بزرگ و صفحات اول بیاورند. این اخبار ممکن است روی بقیه افراد جامعه تاثیر گذاشته و آنان را به ارتکاب این عمل تشویق کند. مدتی بود که داستان نهنگ آبی در شبکه‌های اجتماعی باب شده بود در همه خبرگزاری‌ها فیلم‌هایی بود که فردی خودش را از بالای پل به پایین پرت کرده و مردم هم فیلم گرفته بودند و خبرگزاری‌ها واقعا این فیلم‌ها را به اشتراک می‌گذاشتند.

او با تاکید براینکه رسانه بهتر است درباره خودکشی افراد شناخته شده تا جای ممکن وارد جزییات نشده و صرفا اشاره مختصری به موضوع داشته باشد، اضافه می‌کند: مهم ترین نقش رسانه در این رابطه آموزش است؛ باید از چنین اتفاقاتی استفاده کرد تا حرکتی را برای شناخت و درک بیشتر خودکشی انجام بدهیم. خوشبختانه به دلیل اعتقادات مذهبی و فرهنگ در ایران ما در رده‌های بالای خودکشی در دنیا نیستیم هرچند که این موضوع در سال‌های اخیر به دلیل وضعیت اقتصادی در حال رشد است.

محمدی می‌گوید: کلماتی مانند  خودکشی موفق کاملا اشتباه است. چون خودکشی امر مثبتی نیست و ما وقتی لفظ موفق را درباره آن به کار می‌بریم یعنی آن را تایید کرده ایم. توصیه ما این است که بگوییم اقدام به خودکشی و خودکشی منجر به فوت.

در نهایت اینکه شاید مهمترین نقش رسانه این است که بگوید خودکشی نه عملی است که باید آن را تقدیس کرد و نه باید آن را کوبید و سرزنش کرد؛ نه نشانه ضعف است نه شجاعت. خودکشی یک اورژانس روانپزشکی است که قابل پیشگیری است.

۴۷۲۳۲