امید کریمی: ایران یکی از بزرگترین صادرکننده های مغز در دنیاست. این بدبینانه ترین نگاهی است که بسیاری به نخبه های علمی ایران که در دانشگاه های خارج از کشور تحصیل کرده اند، دارند. نخبه هایی که تعداد بورسیه های آنها در سال های گذشته بسیار کم شده است؛ چون وزارت علوم می گوید ایران خودش یک تولید کننده علم است. ضمن اینکه آنقدر ظرفیت دانشگاه ها بالاست که نیاز چندانی به بورس وجود ندارد. هرچند بورسیه هنوز هم انجام می شود.
اما هر سال ایرانیان بسیاری برای تحصیل به خارج از کشور می روند تا در دانشگاه هایی که ورود به آنها بسیار ساده تر از ورود به دوره های تحصیلات تکمیلی دانشگاه های داخلی است. درس بخوانند، به این امید که وقتی برگشتند، بتوانند شغل مناسبی بیابند. (اینجا) چه اینکه دیده اند با لیسانس برایشان کار نیست و البته ادامه تحصیل در دانشگاه های داخل، با وجود افزایش ظرفیت ها، اما هنوز با موانع بسیاری روبرو است.
اما شاید بسیاری از آنها، مجبور شوند پیش از پایان تحصیلات به ایران برگردند؛ چون ارز دانشجویی با نرخ مرجع وجود ندارد. از دو سه ماه پیش که بانک مرکزی خسیسانه ارز با نرخ مرجع به گروه های مختلف می دهد، دانشجویان خارج از کشور نتوانسته اند ارز 1226 تومانی بگیرند. مشکل آنها این است که در بسیاری از کشورها، دانشجویان اجازه کار کردن ندارند، پس هنوز جوان 25-26 ساله، چشم امید به جیب پدر و مادرش دارد که در ایران کار می کند و ماهی هزار دلار، برایش می فرستد. این هزار دلار حالا شده 500 دلار، حتی کمتر.
دانشجویان ایرانی خارج از کشور، در سه ماه گذشته بسیار در این باره نوشته اند و اعتراض کرده اند، اخرینش هم همین دو سه روز پیش بود که 2500 نفر از آنها در نامه ای سرگشاده برای محمود احمدی نژاد، رییس جمهور نوشتند که حذف ارز دانشجویی، می تواند به پایمال شدن حرمت دانشجویان خارج از کشور هم منجر شود. (اینجا را بخوانید)
این درحالی است که چند روز پیش از آن اعلام شد دانشجویان می توانند ارز مبادله ای بگیرند (اینجا، اینجا و اینجا)؛ نرخی که هر روز اعلام می شود و فعلا حدود 2500 نا 2600 تومان است. هرچند در اولویت بندی های مرکز مبادلات ارزی، نامی از ارز دانشجویی برده نشده است. (اینجا)
وزارت علوم روز 11 مهر اعلام کرد برای حل مشکل ارز دانشجویان، دو هفته زمان لازم است (اینجا) ؛ هرچند دو هفته نشده، درباره ارز دانشجویی خبرهایی منتشر شد که "دانشجویان ایرانی که همه ضوابط وزارت بهداشت و علوم را به همراه ویزای دانشجویی داشته باشند، می تواند معرفی نامه ارز دانشجویی دریافت کند." (اینجا) و بعد از آن هم بانک تجارت به عنوان بانک عامل برای توزیع ارز دانشجویی معرفی شد (اینجا)
البته درباره اختصاص ارز با نرخ مرجع یا مبادلاتی، هنوز اختلاف وجود است؛ سخنگوی مرکز مبادلات دارندگان و متقاضیان ارز تاکید کرده که دانشجویان غیربورسیه ارز دولتی دریافت نمی کنند بلکه ارز با نرخ اعلامیه بانک مرکزی با نرخ مبادلاتی به آنان تعلق می گیرد. اما محمود ملاباشی، رئیس سازمان امور دانشجویان چندی پیش اعلام کرد که غیربورسیه ها ارز با نرخ دولتی دریافت خواهند کرد. البته قرار بود دانشجویان، بتوانند از صرافی ها ارز بگیرند.
پیش از این صمد کریمی سخنگوی مرکز مبادلات ارزی در گفت وگو با خبرآنلاین، در مورد این مشکل گفت: "براساس مقررات جدید ارزی از تاریخ 4 مهرماه بانک های کشور در صورت تامین و خرید ارز به نرخ غیرمرجع(مبادله ای) می توانند نسبت به فروش آن به نرخ مبادله ای به دانشجویان غیربورسیه اقدام کنند. درغیر اینصورت تامین ارز دانشجویان از طریق شبکه صرافی مجاز نیز امکان پذیر است." اما این اتفاق نیفتاد.
گرفتن ارز با نرخ مبادلاتی، به معنای دوبرابر شدن هزینه های خانواده هایی است که دانشجو در دانشگاه های خارجی دارند. نظرات ثبت شده برای چند خبر پر بیننده مربوط به ارز دانشجویی در خبرآنلاین را که بخوانید، به اعتراض خانواده هایی که باید خرج دانشجوی در دانشگاه های خارجی بدهند را می بینید. (اینجا) همچنین بسیاری از آنها هم می گویند اگر به همین روال ادامه داشته باشد، به زودی مجبور به بازگشت هستند. همان چیزی که در نامه 2500 دانشجوی خارجی آمده بود.
اما این مشکل برای بخش کوچکی از ایرانیان نیست؛ طبق آمار وزارت علوم، 48 هزار دانشجوی ایرانی غیر بورسیه، در دانشگاه های خارج از کشور تحصیل می کنند. (اینجا) هرچند به نظر می رسد بیش از 80 هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور تحصیل می کنند. با این حال دولت در تامین ارز همین تعداد هم اگر نگوییم ناتوان است، حداقل خست به خرج می دهد.
از اوایل مردادماه که بانک مرکزی تصمیم گرفت ارز مسافرتی را حذف کند، شایعاتی هم برای حذف ارز دانشجویی سر زبان ها افتاد (اینجا) ارسلان فتحی پور، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از پیشنهاد ارز دانشجویی خبر داد. او با این توجیه که دانشجویان، 12 سال رایگان از امکانات دولت استفاده کرده اند و البته آنهایی که رفته اند، بر نمی گردند، پیشنهاد کرد ارز دانشجویی حذف شود. هرچند این پیشنهاد را ابتدا وزارت علوم و بانک مرکزی رد کردند، اما در نهایت این اتفاق افتاد. (اینحا، اینجا ، اینجا و اینجا)
این درحالی بود که از مهر 90 دانشجویان برای گرفتن ارز دانشجویی مشکلات فراوانی داشتند وبرخی بانکها از پرداخت آن خودداری می کردند.زیرا تا پیش از مهرماه سال 90، وظیفه اصلی پرداخت ارز دانشجویی توسط 5 نفر از کارشناسان اداره کل بورس انجام می شد.اما وزارت علوم سامانه "نشا" را برای ثبت نام متقاضیان راه اندازی کرد تا کار پرداختها آسانتر شود اما بعد از آن بانک مرکزی مقررات ارزی را تغییر داده و پرداخت ارز دانشجویی را منوط به تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کرد.
اما در نهایت هم ارز دانشجویی با نرخ مرجع حذف شد.
نکته ای که در این میان هنوز مغفول مانده، دلیل اختصاص پیدا نکردن ارز مرجع به دانشجویان و درعوض واردات ماشین های لوکس با ارز مرجع است. (اینجا و اینجا)
همه اینها به کنار، اما اختلاف نظری ظاهرا میان دانشجویان خارج از کشور و داخلی ها وجود دارد. نظرات این خبر و این خبر را بخوایند تا به اوج از این اختلاف نظر پی ببرید. دانشجویان داخلی می گویند اگر قرار است ارز مرجع و یا حتی مبادله ای به دانشجویان خارجی داده شود، دولت باید برای آنها هم تسهیلات ارزی در نظر بگیرد. خارجی ها هم می گویند دولت وظیفه دارد ارزش پول ملی را حفظ کند، آنها هم که رایگان دلار و ارزهای دیگر را نمی گیرند.
به هرحال، هرچه که هست، ارز دانشجویی، اکنون مانند بسیاری از بخش های دیگر که به ارز با نرخ مناسب نیاز دارد، بلاتکلیف است. هرچند مهلت دوهفته ای که وزیر علوم گفته بود، هنوز به پایان نرسیده است.
4747