در یک سامانه مردم سالار هیچ مقامی خارج از گردونه انتخابات قرار ندارد. انتخابی بودن، عنوان یا ابزار لازم را برای انجام شایسته تر امور حکومتی در اختیار زمامداران قرار مید هد. در حقیقت انتخابات بنیان واقعی اقتدار حکومتی است. با این رویکرد، انتخابات را می توان، از یکسو، منشا صدور اوامر و نواهی حکومتی دانست، و از سوی دیگر، آن را چونان ابزاری برای توجیه فرمانبرداری قلمداد کرد.
انتخابات، جامعه سیاسی را به دو گروه مجزا تقسیم کرده و باعث ایجاد گونه ای از شکاف اجتماعی می شود. در یک سوی این شکاف، هواداران و در سوی دیگر مخالفان قرار دارند. سازوکارهای انتخاباتی در همه نظام های انتخاباتی اعم از اکثریت-بنیاد، تناسبی و ترکیبی در نهایت منجر به گزینش زمامداران از میان برخی از نامزدها (اکثریت) و خارج ساختن برخی دیگر (اقلیت) از گردونه رقابت می شوند.
البته، نباید انتخابات را صرفا عاملی برای ایجاد یا بیان شکاف های سیاسی و اجتماعی دانست. در چشم اندازی دیگر، انتخابات می تواند به عنوان عنصری وحدت آفرین و آیینی برای ایجاد وفاق در جامعه سیاسی تلقی شود. از این منظر، انتخابات فرصتی را مهیا می سازد تا شهروندان برای انجام پاره ای از امور مشترک ملی، محلی یا صنفی و تعیین سرنوشت خویش گرد هم آیند.
حقوق و نظام انتخاباتی شایسته باید بتواند میان شخصیت حقوقی فرد و حق رای بهترین رابطه را برقرار نماید. برای نیل به این مقصود، باید تا حد امکان قلمرو حق ها و آزادی های شهروندان را افزایش داد تا شرایط لازم برای گزینشگری آنان فراهم گردد.
در نظام حقوقی ایران، به رغم تجارب صد ساله در برگزاری انتخابات گوناگون، هنوز هم مشکلات عدیده ای قابل ردیابی است. بی تردید، پایداری این مشکلات، اعمال حق رای شهروندان ایرانی را با دشواری هایی روبرو خواهد ساخت. بدین خاطر، ضروری است تا قانونگذار محترم با نگرشی جامع نسبت به قانون انتخابات مجلس و دیگر قوانین انتخاباتی در صدد برطرف کردن موانع و دشواری های یاد شده برآید. از جمله این اقدامات را می توان اصلاح بنیادین نظام انتخاباتی، برقراری رابطه منطقی بین نظام حزبی و نظام انتخاباتی، بازبینی شرایط انتخاب شوندگان و تصحیح نقاط اختلافی و غیراجماعی آن، برقراری رابطه متقابل بین نظام انتخاباتی کشور و حقوق کیفری (نظام جرایم و مجازات ها)، بازبینی حوزه های انتخابیه، منوط کردن اعمال حق رای به داشتن کارت انتخاباتی و شرایط مربوط به اقامت، و.... دانست .
*استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
/214
نظر شما