بدون شک در بین بسیاری از گونه‌های حیات وحش، پرندگان بهترین نمونه از حیواناتی هستند که برای مشخص کردن کیفیت محیط زیست، وضعیت زیستی انسان‌ها، گستردگی آلودگی‌ها و بالاخره بقای انسان‌ها، به شمار می‌روند. حتی در بعضی از فرهنگ‌ها و در بین بعضی ملل حضور یا عدم حضور آنها در یک محل، بیانگر رخداد فاجعه یا خیر و سلامت برای انسان‌هاست. در سال‌های اخیر نیز شاهد بوده‌ایم که هرگاه آلودگی در جایی انتشار می‌یابد مثلاً آلودگی‌های نفتی اولین شاخص آن، نشان دادن پرنده‌ای آلوده و بیمار است.
متأسفانه، در بسیاری از کشورها همه ساله تعداد زیادی از پرندگان به علت آلودگی‌های محیط زیست از بین رفته و تعداد زیادی نیز در شرایط بسیار نامطلوبی به سر می‌برند.
این کاهش در شهر بزرگی مانند تهران، به خوبی و به سهولت قابل مشاهده است. در گذشته‌ای نه چندان دور، که شهر تهران از مجموعه شمس‌العماره، بازار، پامنار، منیریه، پیچ‌شمیران و دروازه دولت تشکیل می‌شد و دور و نزدیک آن پر از باغات مختلف و قنات‌هایی با آب جاری و پاک بود، سر و صدای شادمانه پرندگان زیادی از قبیل قناری‌ها، بلبل‌ها، سهره‌ها، توکاها، چکاوک‌ها و قمری‌ها شنیده می‌شد.
اکنون به جای تمام آن باغ‌ها، گلستان‌ها و آب‌های جاری، ساختمان‌های عظیم، جاده‌های پهن و اتوبان‌های همراه با اتومبیل‌های رنگارنگ و روبه تزاید، روز به روز عرصه را بر این حیوانات مظلوم تنگ‌تر کرده و آنقدر شهر پر سر و صدا و آلوده شده و آنها را بدون جا و پناه گذاشته‌ایم که تعداد زیادی از آنها از بین رفته‌اند یا از این محیط خفقان‌آور خود را دور کرده و دیگر بازنگشته‌اند.
اگر چندتایی هنوز باقی مانده‌اند، در حقیقت در حالت احتضارند و در عوض به جای آنها جمعیت روزافزونی از کلاغ‌ها و زاغی‌ها جای آنها را پر کرده و می‌رود که دیگر جایی برای پرندگان کوچک قبلی باقی نگذارند. اولین کتابچه‌ای که در مورد پرندگان شهر تهران انتشار یافت، توسط شخصی انگلیسی به نام سایمون جرویس در اواسط دهه 30 بوده است.
این پرنده‌شناس، در بخش زیست‌شناسی دانشگاه تهران فعالیت می‌کرده و در آن زمان تعداد پرندگان شهر تهران و حومه را حدود 150 گونه تخمین زده است. حدود 40 سال بعد که بررسی پرندگان شهر تهران از طرف شهرداری به اینجانب واگذار شد، تعداد گونه‌هایی که در پارک‌ها و نواحی اطراف تهران مورد بررسی قرار گرفت، تنها 61 گونه مشاهده شد.
این تعداد نشان می‌دهد بیش از 60 درصد از تعداد گونه‌ها کاسته شده است. به نظر می‌رسد تحقیق در مورد شناسایی و وضعیت پرندگان در سطح شهر تهران کار ساده‌ای باشد، ولی بالعکس بسیار مشکل و وقت‌گیر است چون جمعیت شهر تهران در سه دهه اخیر به نحو بی‌سابقه‌ای افزایش یافته و به لحاظ شرایط نامناسب اقتصادی و خدمات در شهرها، اغلب ساکنان شهرها و روستاها، کسب و کارشان را رها کرده و ساکن تهران شده‌اند. می‌رود که ایران بشود تهران.
در نتیجه تنها فضاهای حیاتی که دارای آب و هوایی نه چندان پاک و سالم است، پارک‌ها هستند که از ساعات اولیه صبح تا اواخر شب مورد استفاده گروه‌های مختلف مردم قرار گرفته و شلوغ هستند.
در این صورت پرندگان کجا می‌توانند امنیت داشته باشند. متأسفانه ما هم به پرندگان نه از دید عطوفت بلکه از دید خصومت و تعیین مزه گوشت با آنها برخورد می‌کنیم. بعضی از آنها که دیگر جایی را در پارک‌ها امن ندیده‌اند، به پشت پنجره ساختمان‌های بلند پناه برده‌اند.
البته اگر شانس بیاورند و صاحبخانه برای مدتی که در آنجا هستند، برایشان مزاحمتی به وجود نیاورد وگرنه اجباراً از آنجا نیز گریزان شده و دور می‌شوند.
ویژگی بزرگ این دسته از حیوانات، امکان تحرک آنهاست. خوشبختانه این توانایی را دارند که لااقل از محل خطر بگریزند ولی آلودگی‌ها را چه کنند؟ به سادگی می‌توان گفت می‌میرند. در این صورت تنها گونه‌هایی باقی می‌مانند که نسبت به آلودگی‌ها تحمل بیشتری دارند. اینها همان کلاغ‌ها و زاغی‌ها هستند، از هزاران سال قبل پرندگان بسیاری در جوار انسان‌ها زندگی می‌کرده‌اند.
اکنون پس از هزاران سال که انسان از در طبیعت به، بر طبیعت درآمده، سرعت انقراض 50 برابر انقراض در حالت طبیعی شده است. . . و چنانچه وضع به همین منوال پیش رود تا 100 سال آینده سرعت انقراض به 500 برابر سرعت انقراض کنونی می‌رسد و این زمانی است که ما هنوز نمی‌دانیم به غیر از گوشت و پر آنها گونه‌های مختلف‌شان چقدر می‌توانند به ما انسان‌ها کمک و خدمت برسانند که هرگاه گونه‌ای منقرض شود، دیگر هرگز انسان‌ها نمی‌توانند از نعمات و سودمندی آنها بهره‌ای ببرند.
نظر شما