به گزارش خبرآنلاین، حجت‌الاسلام رسول جعفریان، رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در چهارمین نشست از سلسله نشست‌های «تبیین مبانی، ابعاد و الگوی فرهنگ، کتاب، مطالعه و دانش در جامعه از دیدگاه قرآن کریم» با موضوع «کتاب و کتابخانه در آیات، روایات و تمدن اسلامی» که با مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سالن اجتماعات خبرگزاری ایکنا برگزار شد به ایراد سخن پرداخت.
وی سخنان خود را با این موضوع آغاز کرد که کتابت در دنیای اسلام با نگارش قرآن آغاز شده است و ادامه داد: نگارش نامه‌ها و اسناد که به توصیه قرآن انجام می‌شد را می‌توان در کنار نگارش قرآن به عنوان آغاز کتابت در دنیای اسلام به شمار آورد.
حجت الاسلام جعفریان به این نکته اشاره کرد که پیش از اسلام حتی یک سنگ‌نوشته نیز به خط قریش وجود ندارد و تصریح کرد: سنگ‌نوشته‌ها پس از اسلام بر روی یادگاری‌هایی که باقی مانده است و سنگ قبرهایی که اکنون زیر خاک قرار دارند و در صورت بیرون کشیدن می‌توانند سندهای خوبی را ارائه کنند از دیگر موارد آغاز نگارش در آن دوران است.
به گفته رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی اندوخته‌هایمان در حوزه کتاب اندک است و به همین دلیل هیچ فهرستی به جز فهرستی که از «ابن ندیم» باقی مانده است، در دست نیست. کتاب‌های بسیاری وجود داشتند که فقط یک نسخه از آنها باقی مانده است و این مسئله، موضوعی بسیار حساس است. از شش هزار و 200 رساله‌ای که ابن ندیم نوشته است، امروزه فقط 200 تا 300 رساله به جا مانده است و اکثر آنها از بین رفته‌اند.
حجت‌الاسلام جعفریان ادامه داد: از «ابومخنف» اصلاً کتابی به جا نمانده است و از «واقدی» نیز تنها یک کتاب «مغازی» وجود دارد. بر این اساس می‌توان گفته که بیش از 90 درصد آثار معتزله از میان رفته است.
رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی از این که بخش عمده کتاب‌های ایران تا قرن چهارم محو شده‌اند، اظهار تاسف کرد و گفت: رساله‌هایی که در این حوزه وجود دارند؛ انگشت‌‌شمارند. تنها آنچه که باقی مانده است، قرآن‌های منسوب است که به قرن دوم و سوم باز می‌گردد و به امامان(ع) و اشخاص خاص منسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه قرآن‌هایی که منسوب به ائمه معصومین(ع) است نیز منبعث از تحقیقات نبوده و بیشتر بر اساس حدس افراد است که بر اساس نقطه‌گذاری و این که خط کوفی از چه زمانی اختراع شده است تخمین زده می‌شود، ادامه داد: از سال 70 و 80 هجری قمری به بعد، قطعاً کتاب به نگارش درمی‌آمد، ولی نه به تعریف امروزی. بلکه به صورت یادداشت و جزوه بوده است که به بیان احادیث می‌پرداخت. این گونه نگارش‌ها به سرعت گسترش پیدا کرد.
به گفته رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی از قرن نخست احادیث به صورت مکتوب درآمد و بر این اساس می‌توان گفت که نقل قول‌هایی که درباره سیره نبوی بیان شده است نیز نشان از بیان شفاهی از روی نوشتارهای مکتوب می‌دهد.
حجت‌الاسلام جعفریان به این نکته اشاره کرد که طی قرن دوم هجری، این جریان به صورت جدی‌تر پیش رفت و از سال 170 نیز می‌توان گفت که کتاب‌های حدیثی مستقل وجود دارد. از سال 150، کتاب شکل گرفت و تمدن مکتوب پدید آمد به طوری‌که وجه غالب تمدن اسلامی کتاب است اما متاسفانه لیست و فهرستی از مولفان دنیای اسلام وجود ندارد در حالی که می‌توانست چنین فهرستی با توجه و تامل بیشتر در قرن‌های گذشته پدید آید.
رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با اشاره به کتاب‌های قرون وسطا که تعدادشان از انگشتان دست تجاوز نمی‌کند، گفت: تنها یونان بود که شمار و مجموعه قابل توجهی از کتاب‌ها را در اختیار داشت.
به گفته حجت الاسلام جعفریان از سال 150 و 160 ترجمه نیز به مرور به وجود آمد و مورد استفاده قرار گرفت که این موضوع نیز در گسترش کتاب تاثیر به سزایی داشته است. مسلمانان اولین کتاب‌ها را در روم و کنیسه‌ها دیدند.
رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی آغاز روند رشد کتاب‌ها را متعلق به دوره پیش از هارون الرشید دانست و در این باره گفت: رشد کتاب‌ها با وورد به دوره هارون، شدت گرفت و در دوره مأمون به شکل پیشرفته دست پیدا کرد.
حجت‌الاسلام جعفریان معتقد است: فرهنگ کتابداری و مجموعه‌داری از کشورهای دیگر عربی و اروپایی به ایران وارد شده است و البته بدون مشارکت با دیگر کشورها، فرهنگ تمدن شکل نمی‌گیرد.
نظر شما