پاکستان ماه‌هاست که در قلب اخبار رسانه‌های بین‌المللی قرار دارد. حتی پیش از آنکه در حادثه‌ای در لوکس‌ترین هتل پیشاور شانزده نفر جان خود را از دست بدهند باز هم پاکستان به اندازه کافی بهانه در اختیار جهانیان قرار داده بود که نام این کشور را در رأس اخبار خود قرار دهند.
شهروندان غیرنظامی اما در این میانه مظلوم واقع شدند. شبه‌نظامیان منتسب به القاعده همچنان در رأس اخبار قرار دارند. 5/2 میلیون نفر به دنبال حمله ارتش پاکستان به دره سوات جان خود را از دست دادند. حالا جهان نسبت به این جمعیت بی‌تفاوت‌تر از پیش شده است. نخستین حمله جدی ارتش به مقر طالبان آنچنان غربی‌ها را هیجان زده کرده است که همگان برای دولت آصف علی زرداری و همراهانش دست می‌زنند. حالا غربی‌ها باید بیش از پیش نسبت به بحث پناهندگان از خود حساسیت نشان دهند.
ظرف چند هفته گذشته افکار عمومی پاکستان به شکل غیرمنتظره‌ای پشت سر دولت و ارتش ایستاده است. طالبان حالا روزهاست که تبدیل به دشمن مشترک تمامی پاکی‌ها شده‌است. هفته گذشته بود که طالبان با هدایت چندین مورد حمله انتحاری هم امنیت کشور را هدف قرار داد و هم توجه شهروندان غیرنظامی را به خود جلب کرد. در صورت ادامه بی‌توجهی به پناهندگان پاکی چندان بعید نیست که این 5/2 میلیون نفر دوباره حتی برای بقا پشت سر طالبان بایستند. اوضاع پناهنگان در شمال به گزارش سازمان ملل اصلاً رضایت بخش نیست.
پانزده سال پیش در روآندا و به دنبال نسل‌کشی که در این کشور رخ داد همین تعداد جمعیت به یکباره آواره شدند. از آن زمان تا روزی که دولت پاکستان از ساکنان غیرنظامی سوات خواست ترک خانه را بر ماندن ترجیح دهند، این حد از مهاجرت اجباری بی‌سابقه بوده است. بسیاری از این 5/2 میلیون نفر تنها در طول دو هفته محل اقامت خود را ترک کردند.
در شرایطی که دولت پاکستان چندان به مسئله‌ای به نام آوارگان اهمیت نمی‌دهد، پاکی‌های سایر مناطق به خصوص لاهور و پیشاور در حرکت‌هایی خودجوش کامیون‌هایی را مملو از مواد غذایی و بهداشتی کرده و به مناطق شمال می‌فرستند. شاید این حرکت‌ها قابل تحسین باشد اما در مقابل مصیبتی که در شمال پاکستان در شرف وقوع است اهمیت چندانی ندارد. باراک اوباما رئیس‌جمهوری نسبتاً تازه نفس ایالات متحده شاید تنها مقام رسمی از کشورهای غربی باشد که نسبت به مسئله آوارگان حساسیت دارد.
در مرحله نخست ایالات‌متحده 110 میلیون دلار راهی کمپ‌های آوارگان کرد. پس از دیدار نماینده ویژه اوباما از شمال پاکستان هم مبلغ دویست میلیون دلار هم مجدداً به دولت کمک شد. ریچارد هالبروک ابتدا رهبران کشورهای غربی را برای بی‌توجهی به آوارگان مورد سرزنش قرار داد و پس از آن نوبت به اعراب رسیدکه مورد نکوهش قرار بگیرند.
اسلام آباد هم در گلایه‌ای آمیخته با انتقاد اعلام کرد که هیچ کشور اروپایی یا عرب و مسلمانی تاکنون برای آوارگان این کشور کمک خاصی اعزام نکرده است. بان‌کی‌مون دبیر کل سازمان ملل هم اخیراً هشدار داده است که سازمان ملل در صورت عدم کمک نقدی کشورهای عضو باید از ماه جولای کمک‌های خود به پاکستان را قطع کند.
سازمان صلیب سرخ که تنها نهاد حقیقی و بین‌المللی است که ارتباط خود با آوارگان پاکی را حفظ کرده است اخیراً برای ادامه کمک‌های خود به پاکستان مبلغ سی و هشت میلیون دلار کمک نقدی درخواست کرده است. آنچه در دره سوات رخ داد تنها نبرد با شبه‌نظامیان نبود. ارتش پاکستان برای به دست آوردن قلب و اندیشه نسل بعدی نیز می‌جنگد. دولت زرداری می‌خواهد و باید به نسل بعدی پاکی‌ها بفهماند که افراطیون را در این کشور جایی نیست. زرداری اگر توانست به تنهایی از پس شبه‌نظامیان در شمال بربیاید حالا برای حفظ این پیروزی در ذهن هموطنانش به کمک خارجی‌ها نیاز دارد.
آوارگان پاکی شاید یک هفته دیگر به این نتیجه برسند که زندگی در سایه افراطیون اما بی‌واهمه از نداشتن نان شب بهتر از زندگی در کمپ‌های دولتی است. القاعده و طالبان از هم‌اکنون تلاش برای همراه کردن آوارگان ناراضی با خود را آغاز کرده‌اند. پلیس پاکستان تاکنون در کمپ‌های آوارگان بیش از پنجاه شبه‌نظامی را در لباس مبدل بازداشت کرده است. ب
سیاری از این افراد با برقراری رابطه دوستانه با نوجوانان قصد استخدام آنها برای انجام عملیات‌های انتحاری را داشتند. برخلاف دولت و نهادهای حقوق بشر که از کمبود بودجه رنج می‌برند، مدارس مذهبی در پاکستان که وظیفه‌ای ندارند جز ترغیب نوجوانان به عملیات‌های انتحاری، از خارج از مرزهای کشور تغذیه مالی می‌شوند. تابستان که از راه برسد ایالات متحده باید همزمان در دو جبهه مبارزه کند. پاکستان هم اندک اندک به همان اندازه برای آمریکایی‌ها اهمیت پیدا می‌کند که افغانستان. ارتش ایالات متحده و متحدانش شاید در دراز مدت در جنگ نظامی برنده شوند اما این زمان است که سمت‌وسوی قلب و اندیشه پاکستانی‌ها و افغان‌ها را تعیین می‌کند.
واشنگتن پست، 13 ژوئن / ترجمه: سارا معصومی
نظر شما