تفاوت معنایی حکومت، سیاست و امامت با ولایت

ما در اعتقادات اسلامی به ویژه در تشیع در درجه اول به قرآن مراجعه می‌کنیم و بین امام معصوم و جانشین پیامبر(ص) با پیامبر فرقی قائل نمی‌شویم.

امامت پس از پیامبر امری منصوب، منصوص و معصوم از سوی خداوند بزرگ است و در رد این اشکال که امامت و نبوت در یک بیت جمع نمی‌شوند،‌ به آیات قرآن باید مراجعه کرد. خداوند در آیه 54 سوره نسا می فرماید «آیا نسبت به مردم ( پیامبر و خاندانش)، و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده، حسد مى‌ورزند؟ ما به آل ابراهیم، کتاب و حکمت دادیم، و حکومت عظیمى در اختیار آنها قرار دادیم.»

کلمه امامت را بیشتر به معنای پیشوایی به کار می‌برند و در دو معنای خاص و عام به کار می‌رود. امامت به معنای عام هم در تشیع هم در تسنن کاربرد زیادی دارد مثلا امام جمعه، امام جماعت همچنین برای شخصیت‌های مختلف مثل امام خمینی، امام موسی‌صدر و ...، امامت در تشیع نیز دارای معنی خاصی است و آن به معنای جانشین بلافصل پیامبر است یعنی شخصیتی مثل انبیا منصوص، منصوب و معصوم من عندالله است.

حکومت، سیاست و امامت در معنا تفاوت بسیار زیادی با ولایت دارند، معنایی که ما در فرهنگ تشیع برای ولایت به کار می‌بریم بسیار قوی‌تر و والاتر از این سه کلمه است. ولایت به معنی تصرف پیامبر و جانشین پیامبر در امور عالم است، در اهمیت معنای کلمه ولایت به آیه 55 سوره مائده می توان اشاره کرد خداوند در این آیه می‌فرماید «اِنّما ولیکم الله و رسولُهُ والذین آمنوا الذین یقیمون الصلاةِ و یوتون الزکاة و هم راکعون» یعنی اینکه که «ولى شما خداست و رسول او و آنان که ایمان آورده‌اند، همان ایمان آورندگانى که اقامه نماز و اداى زکات مى‌کنند در حالى که در رکوع نمازند.» اهمیت ولایت آن قدر است که در اینجا خداوند ولی‌الله معرفی شده است.

سوال اساسی که ما در تشیع داریم این است که بعد از نبوت جانشین پیامبر(ص) چه کسی است؟ بسیاری از کسانی هستند که به عنوان حاکمان اسلامی حکومت کردند و حکومتشان بویی از اسلام نبرده بود و نباید حکومت آنها را به اسم اسلام بگذاریم.
نصب امام از سوی خداوند، نصب بر تعیین امام و عصمت او از سوی خداوند، یکسان بودن اطاعت از نبی و امام، منکر امامت همانند منکر نبوت، وجوب اقرار به پیامبران الهی و کتب و رسل خداوند و امامان پس از پیامبر، وجوب معرفت نبی و ائمه به اسامی و اعیان ایشان، انکار یکی از امامان برابر است با انکار همه آنان، اهل زمین بودن امامان، خالی نبودن زمین از حجت از تاکیداتی است که در ولایت ائمه مورد توجه است.

(گزیده سخنرانی دکتر تمیم داری در نشست‌ عاشورا پژوهی چهل منزل تا اربعین)