متأسفانه اطلاع رسانی دولت در زمینه پارامترهای اجرایی هدفمندسازی یارانه ها بسیار ناقص است. بعضاً اخباری به گوش می رسد که بی معنی و ابهام برانگیز است. برای مثال مبالغی به حساب مردم واریز می شود که مشخص نیست بابت چه و برای چه دوره ای به آنها پرداخت شده است. اظهار نظرهای عجیبی نیز به گوش می رسد از جمله این که اخیراً یکی از مسوولان به مردم توصیه می کرد، کالاهای بادوام خریداری کنند. با وجود این ابهام ها تفاوت های کلی میان دو دوره ای که اقتصاد با توزیع کوپن اداره می شد و زمانی که از طریق اعطای یارانه نقدی اداره می شود، وجود دارد.
در زمان جنگ شرایط متفاوتی را شاهد بودیم به عنوان مثال وقتی برای خرید سیگار به مغازه ای رجوع می کردیم تنها یک نوع سیگار موجود بود که یک استاد دانشگاه و یک کارگر از همان استعمال می کردند و همه راضی بودند. اما شرایط کنونی تفاوت بسیاری با آن زمان دارد. در زمان جنگ کالا در بازار موجود بود اما الان با سرانه نقدی هر نفر 15 هزار تومان، برای تأمین حداقل نیازهای خانوار باید هزینه اضافی نیز بپردازند.
واقعیت این است که با حذف یارانه ها با افزایش یکباره قیمت ها و متعاقب آن رکود تورمی مواجه خواهیم بود.
البته دولت اعلام می کند که با حذف یارانه ها شرایط بهبود خواهد یافت؛ اما با بالا بودن نرخ بیکاری و تورم، چشم انداز مناسب و مطلوبی مشاهده نمی شود. نفت که ثروت ملی ما و متعلق به همه نسل هاست ، از طریق درآمد آن به مردم یارانه داده می شود و حالا هم قصد بر حذف اعطای یارانه غیر مستقیم است. به نظر می رسد، صدمات اصلی این امر متوجه اقشار کم درآمد و متوسط جامعه خواهد شد.
اما در زمان جنگ که کوپن توزیع می شد، اقشاری که درآمد بالا داشتند، می توانستند از سطح تأمین حداقل ها بالاتر روند اما در عین حال چنین نبود که برق خانواری به دلیل عدم پرداخت هزینه استفاده از برق نداشتن قطع شود. لذا شرایط آن موقع بسیار عادلانه بود و حداقل نیازهای مردم برآورده می شد. اما در حال حاضر با حذف یارانه ها طبقات درآمدی بالا با مشکلی روبه رو نخواهند بود، دهک های 4، 5 و 6 با اندکی سختی در تأمین هزینه ها مواجه و دهک های 1، 2 و 3 با فشار اقتصادی عظیمی رو به رو خواهند بود.
البته سالیانه بر اساس بهره وری نیروی کار، میزان دستمزدها منطبق با نرخ تورم افزایش می یابد، اما در شرایطی که نرخ تورم اعلامی با واقعیت های سبد مصرفی خانوارها تفاوت دارد شاهد کاهش توان خرید مردم خواهیم بود.
فراموش نباید کرد که در زمان جنگ دولت از ملاحظات مردمی نیز بهره مند بود. هر چند که کوپن هم به مهار قیمت ها کمک می کرد. در آن زمان تنها اگر کسی تقاضای مازاد داشت، قیمت بازار را پرداخت می کرد، اما امروز گروه های ثروتمند و کم درآمد، هر دو حتی برای تأمین حداقل ها باید قیمت بازار را بپردازند.
از سوی دیگر پرداخت علی الحساب ابهامات فراوانی را برای مردم ایجاد کرده و عدم اطلاع رسانی درست، ارائه اطلاعات بی پایه و اساس و اظهار نظرهایی که هیچ لزومی ندارند، فضای اقتصادی کشور را مبهم ساخته است.
*استاد کرسی اقتصادکلان دانشگاه علامه طباطبایی
نظر شما