در مواقع روبه رو شدن با انتقاد معمولا با جملهای روبهرو میشویم که در درون آن نوعی تخطئه و بیاعتنایی به منتقد دیده میشود. "نقد شما سازنده نیست" این جمله را زیاد شنیدهایم و معنی آن این است که نقد شما جوری باید بیان و ابراز شود که جایگاه من محکمتر و مطمئنتر شود.این نوع تلقی از نقد که تحت عنوان جعلی نقد سازنده معرفی میشود در نهایت به بیخاصیتسازی نقد و بیاثر شدن منتقد منجر میشود.
طبعا کارکرد اصلی نقد اصلاح و حتی تغییر یک ساختار ناقص و ناکارا است نه بزک کردن آن به عبارتی وظیفه منتقد در مواقع بحرانی و در مواجه با روندهای بحرانزا انگشت گذاشتن بر نقاط ضعف مشخص و روشنی است که اگر درمان نشود دستاوردهای مثبت را هم با خود به نابودی میکشاند. سلاح و مکانیزم دیگری که در روبهرو شدن با نقد به کار گرفته میشود در خواست بیان هم زمان نکات منفی و مثبت یک عملکرد یا مجموعه است، گویی در این رویکرد منتقد وظیفه و کارکرد او در مجیزگویی و مداحی خلاصه میشود.
اگر اقدام مثبتی صورت گرفته وظیفه روابط عمومیهاست که آن را بیان کنند، قرار نیست منتقد بلندگو و تریبون دفاع از حوزهها و زمینههایی شود که در معرض نقد او قرار دارند. منتقدی که نکات مثبت را بیان کند، هر چه باشد منتقد نیست! طبیعتا اگر کسی یا نهادی وظیفهای را که بر حسب قانون به او محول شده انجام دهد، کاری خارقالعاده نکرده است. وظیفه منتقد بیان و شرح این وظایف نیست بلکه اتفاقا تکلیف او بیان نقاط ضعف و کاستیهای موجود در فرآیند و شکل انجام امور است.
حربه دیگری که در مواجه شدن با نقد استفاده میشود درخواست راهکار از نقدکننده است در حالی که نقد در متن خود برخوردار از راهکار هم هست و درخواست راهکار از منتقد نوعی فرار به جلو و طفره رفتن از پذیرش نقد است. مثلا وقتی میگوییم نزاع سیاسی قابل قبول نیست، دیگر نمیتوان متوقع بودکه در کنار این گزاره، راهکار هم ارائه شود. به روشنی مشخص است این ابزارها و حربهها در مواجه با نقد بیان روشن نپذیرفتن وجود مسئله یا بحران در سیستم و ساختار است و یا اینکه منتقد را رقیب یا نیروی رقبا برای کنار زدن و حذف ساختار تحت مدیریت مدیر یا فرد انتقاد شونده میدانند. منتقد نه دشمن که دوست است و باید نقد را موهبتی برای تداوم مدیریتها و منتقد را در زمره دوستان همدل، همراه و دلسوز محسوب کرد که انگیزه او ناشی از درد و تعلق خاطر است و اصلاح روندها و رفتارهای غلط را هدف خود قرار داده است نه انهدام دستاوردهای مثبت را.
در کلام مولای متقیان و در شیوه برخورد ایشان با نقد، مواردی بیشمار در طول تاریخ وجود دارد که مشخص میکند نقد تا چه اندازه برای اصلاح میتواند موثر باشد، آنجا که علی (ع) میفرماید: «اَحَبُّ اخوانی الیَّ مَن اَهدی الیُّ عیوبی؛ محبوبترین برادران دینیام، نزد من کسی است که عیب مرا با بازگو کردن آن به من هدیه کند.»
1717
نظر شما