رقص روسی با موشک‌هایی به نام ایران

دقیقاً یک سال پیش بود که مسأله تحویل سامانه‌های دفاع هوایی روسی به ایران، جنجال سیاسی و رسانه‌ای گسترده ای را پدید آورد.این فضا پس از آن به وجود آمد که روسیه تصمیم به اجرای قرارداد فروش سامانه دفاع هوایی اس سیصد(300- S)  گرفت و مقامات این کشور اعلام کردند بنابر قراردادی که با ایران داشته‌اند، موشک‌های کوتاه برد تور - ام - یک (1- M - TOR) را به ایران ارسال کرده‌اند. آنان بدون آنکه اشاره بیشتری به جزئیات داشته باشند، تاکید کردند: «اگر رهبران ایران تصمیم بگیرند که تسلیحات بیشتری در اختیار داشته باشند، ما می‌توانیم این تسلیحات را برایشان تهیه کنیم.»

این اظهارات که عمدتاً از سوی وزیر دفاع روسیه بیان می‌شد و به تأیید وزیر خارجه این کشور می‌رسید باعث اعتراض آمریکا شد چرا که به تازگی از تمامی کشورهای جهان خواسته بود تا صدور تسلیحات به ایران را متوقف کنند. این خواسته در کنار سفارشی مطرح شد که واشنگتن در خصوص صدور هرگونه تجهیزات هسته‌ای به ایران، به خاطر فعالیت‌های اتمی‌اش در قالب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرده بود.

با این حال، سال گذشته در چنین روزهایی موضوع فروش سامانه هوایی 300 - S از سوی روس‌ها به ایران بیان شد و این که مسکو تصمیم به فروش موشک‌هایی گرفته که قدرت پدافند هوایی ایران را چندبرابر می‌کند.

البته نکته قابل توجه این‌جاست که این افزایش قدرت، فقط در بخش دفاعی صورت می‌گیرد چرا که موشک‌های 300 - S، موشک‌هایی دفاعی هستند و کاربرد تهاجمی ندارند. یعنی این موشک، مخصوص حمله به هواپیماهای مهاجم است و ایران یا هرکشوری نمی‌تواند با این موشک‌ها کشور دیگری حمله کند. اما همین موضوع هم موجب نگرانی مقامات آمریکایی شد و یکی از سخنگوهای کاخ سفید گفت که دولت وی چشم‌انداز فروش هر نوع تسلیحات دفاعی روسی به ایران را نگران کننده تلقی می‌‌کند.اسرائیل نیز همان موقع صدور تسلیحات به ایران را تقبیح کرد. 

بازی چهارساله
بحث فروش موشک‌های پیشرفته روسی به ایران پیش زمینه‌ای حدوداً سه ساله دارد و دو سال قبل هم با تحویل موشک‌های تور - ام - یک به تهران باز به اوج خود رسید. یعنی زمانی که یک مقام آگاه در وزارت دفاع روسیه بدون آنکه اعلام کند چند موشک تور - ام - یک را به ایران تحویل داده‌اند، تصریح کرد: تمامی سیستم‌های که بنابر قرارداد تهران - مسکو باید به این کشور ارسال می‌شدند، به ایران فرستاده نشده‌اند. موشک تور - ام - یک برد خیلی کمتری نسبت به 300 - S دارد و قادر نیست همچون آن، تا فاصله‌ای حداقل 160 کیلومتری هواپیماهای دشمن را رهگیری و هدف‌گیری کند.

قرارداد700میلیون دلاری
اما قرارداد ایران و روسیه بنابر گفته روس‌ها در سال 2005 میلادی به امضا رسیده و براساس آن، روسیه متعهد به ارائه 29 سیستم پیشرفته موشکی به ایران است. مبلغ قراداد مذکور نیز 700 میلیون دلار است.
از همان موقع برخی رسانه‌ها گزارش دادند که در این قرارداد، صحبت‌هایی هم از فروش موشک‌های دوربرد 300 - S شده است و البته این خبر آن موقع از سوی مقامات روسی تکذیب شد. اینک دوسال از تکذیب خبر فروش موشک‌های 300 - S به تهران می‌گذرد ولی اسماعیل کوثری نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس اعلام می‌کند ایران در زمینه خرید موشک‌های دوربرد و زمین به هوای 300 - S، با روس‌ها به توافقات خوبی دست یافته که اکنون در حال اجرایی شدن است. گفتن این موضوع با واکنش‌های متناقضی از سوی مسکو و حتی وزارتخارجه ایران مواجه شده است و در این بین تنها مقامات آمریکایی هستند که می‌گویند بر این باورند معامله مذکور در حال انجام است.

آژانس دولتی صادرات اسلحه روسیه در همین‌باره بیانیه‌ای منتشر و اعلام کرد به ایران تسلیحات دفاعی از جمله موشک‌های زمین به هوا می‌فروشد اما نگفت که آیا این تسلیحات،شامل موشک‌های 300 - S هم می‌شود یا نه! سخنگوی وزارتخارجه کشورمان نیز در جلسه مطبوعاتی این هفته‌اش از تحویل سیستم موشکی موردنظر ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت: مراجع ذی‌ربط، هنوز هیچ‌گزارشی در این رابطه به وزارتخارجه نداده‌اند. و او نه می تواند تکذیب کند و نه تایید.

به نظر می‌رسد موضوع فروش موشک‌های 300 - S آن طور که در حال حاضر جنجال‌ساز شده‌اند، حتی به پشت مرزهای ایران هم نرسیده‌اند چرا که اگر چنین بود، نوع بازی فرق کرده و واشنگتن به خواستن توضیح از مسکو اکتفا نمی‌کرد.

درست است که همان‌طور که روس‌ها نیز بارها تأکید داشته‌اند، فروش تسلیحات دفاعی به ایران با قطعنامه‌های شورای امنیت منافاتی ندارد، اما از آنجا که پیوستن این موشک به سیستم دفاعی کشورمان می‌تواند خاطر آمریکا و اسرائیل را در دفاع از خودش نگران کند، لذا بعید به نظر می‌رسد روسیه به این راحتی با تحویل موشک‌ها، بازی را به پایان رسانده باشد. به‌هرحال مسکو قبلاً‌ نیز نشان داده است که در معاملات منطقه‌ای، بازی را در زمان قانونی‌اش به پایان نمی‌رساند و بازیگر قوی در امتیازگیری است. اگر به همان صراحتی که عنوان می‌کند« در زمینه توسعه فناوری نظامی و براساس قوانین بین‌المللی با ایران همکاری دو جانبه دارد» در مذاکرات دوجانبه‌اش با مقامات اسرائیلی نیز وعده می‌دهد موشک‌های پیشرفته‌ای را در اختیار ایران قرار نخواهد داد. شنیدن این خبر اگرچه اسرائیلی‌ها را خوشحال کرد اما بعید به نظر می‌رسد آنقدر اطمینان داشته باشند که قلبشان عاری از اندکی شک به مسکو باشد. اگر آمریکایی‌ها نیز بر آشفته‌اند به این خاطر است که یکبار دیگر باید متحدان روس خود را متوجه این نکته کنند که در شرایط فعلی و با توجه به وضعیت پرونده هسته‌ای ایران هر قرارداد بین‌الملی با تهران، قابلیت اجرایی ندارد.

از این رو روس‌ها همان طور که مقامات کاخ سفید گفته‌اند، به خوبی می‌دانند الان زمان معامله و یا اجرای قراداد با ایران نیست و اگر هم بحث فروش موشک‌های 300 - S به تهران را تکذیب نکرده‌اند، فقط به آن خاطر است که بتوانند میدان‌دار باشند. البته در خوشبینانه‌ترین حالت نیز می‌توان گفت در آینده‌ای نه چندان نزدیک این نوع موشک‌های پیشرفته را تحویل ایران خواهند داد اما در قالب بازی پیچیده‌ای که مشابه آن را درباره نیروگاه اتمی بوشهر اجرا کرده‌اند. یعنی روسیه قول تحویل سامانه دفاعی 300 - S را می‌دهد اما با تأخیر؛ و چنین حالتی را در خصوص تکنولوژی اتمی مربوط به نیروگاه بوشهر می‌بینیم که با وقفه‌ای چندساله صورت گرفت.

لذا همان‌طور که یک مقام آگاه و البته ناشناس در گفت‌‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس اعلام کرد، حالت محتمل‌تر آن است که تهران هنوز هیچ موشکی را از مدل 300 - S تحویل نگرفته و بعید است به این زودی‌ها تحویل بگیرد. اما روزنامه های روسی جنجال های به وجود آمده را این گونه تفسیر می کنند: بررسی قرارداد شاید در سال 2006 آغاز شده باشد و درز اخبار از سوی طرف ایرانی یک سال قبل آغاز شده است . اکنون نیز صنایع روسی بطور غیر مستقیم این اخبار را تایید می کنند. با این حال  دوره زمانی برای اجرای قرارداد، حدود سه سال است و این یعنی این که هم اکنون قرارداد باید به مرحله مالی رسیده باشد. به همین دلیل نیز آمریکایی ها و اسرائیلی تکانی به خود داده اند.