زهره نوروزپور: بامداد روز پنجشنبه پدافند هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی یک عملیات سریع پهپاد جاسوسی آمریکا را در نزدیکی مرز ایران هدف قرار داد و در نهایت لاشه آن خوراک عکاسان خبری شد. این امر با واکنش های بین المللی مواجه شد و رهبران جهان خصوصا آسیا (روسیه و چین) خواستار خویشتن داری دو طرف شدند.
ایالات متحده آمریکا در راستای سیاست فشار و مذاکره، سعی بر تحریک ایران داشت که با هوشیاری سپاه پاسداران این امر به نتیجه مطلوب آنها نرسید.
پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم های ثانویه علیه ایران، فشار امریکایی شدت بیشتری پیدا کرده است. این مساله زمانی رو به افزایش رفت که جان بولتون خبر از اعزام ناو ابراهام لینکلن به خلیج فارس را داد. در پی آن عرب های خلیج فارس با برگزاری سه نشست در مکه (اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج فارس، سازمان همکاری اسلامی) بر شدت تنش افزود و سعی بر اجماع و ائتلاف مقامات عربی کرد که این امر محکوم به شکست شد.
پس از سقوط پهپاد جاسوسی آمریکا دکتر محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در توئیتی عنوان کرد: ایالات متحده علیه ایران تروریسم اقتصادی به راه انداخته، علیه ما اقدامات پنهانی انجام داده و اکنون به قلمرو ما دست درازی کرده است. ما به دنبال جنگ نیستیم ولی غیورانه از آسمان، زمین و آب‌های خود دفاع خواهیم کرد. ما این تجاوزگری جدید را به ملل متحد خواهیم برد و نشان خواهیم داد که ایالات متحده درباره آب‌های بین‌المللی دروغ می‌گوید.
ترامپ نیز در واکنش به سقوط پهپاد در دیدار با ترودو نخست وزیر کانادا سه بار تکرار کرد ایران اشتباه بزرگی مرتک بشد. او همچنین در توئیت برای بار چهارم تاکید کرد: «ایران اشتباه بسیار بزرگی مرتکب شد.»
این در حالی است که قرار بود امروز صبح قبل از طلوع آفتاب ناو آمریکایی علیه مواضع ایران در خلیج فارس عملیاتی انجام دهد که این امر ملغی شد.
ترامپ در سایه فشار و مذاکره علیه تهران احتمالا کمی گیج شده است و نمی داند چه کند؟ این را سی سی ان امروز اعلام کرد! اگر حمله کند برای انتخابات شکست خواهد خورد و اگر حمله نکند حیثیت آمریکایی ها به باد رفته است!
خطی که رسانه های خبری امروز دنیا در پیش گرفتند این بود که کدام کشور تا کنون جرات کرده است یک پهپاد آمریکایی را سرنگون کند؟ حتی کشورهایی مانند روسیه و چین که برای آمریکا خط و نشان می کشند تا کنون حمله ای با این کیفتیت علیه ایالات متحده نداشته اند.
جمهوری اسلامی روز ۵ شنبه قدرت خود را به جهان نمایش داد و اعلام کرد سیاست فشار و مذاکره ، به هر طریق علیه ایران جواب نمی دهد. اقتدار امروز سپاه پاسداران نتیجه تهدید ها و یاوه سرایی رژیم ایالات متحده و همپیمانان او در خلیج فارس و خاورمیانه بود و پیام مهمی که به دنبال داشت این بود که ایران مانند افغانستان، عراق نیست و حتی مانند سعودی امتیاز نمی دهد.
هنوز پس از گذشت یک روز از سرنگونی پهپاد نظامی آمریکا توسط ایران این ماجرا مهمترین خبر رسانه‌های جهان است. اما سرنگون شدن این هواپیمای بدون سرنشین چرا اهمیت دارد و اوضاع در منطقه به کجا رسیده است؟ چرا اقدام ایران مهم و راهبردی بود و معادلات آمریکاییها را تغییر داد؟
در همین باره عبدالله شهبازی فعال سیاسی در کانال تلگرامی خود نوشت: «از ساعت ۳ تا ۴:۳۰ بعدازظهر پنجشنبه، ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹/ ۳۰ خرداد ۱۳۹۸ در اتاق وضعیت ویژه کاخ سفید جلسه‌ای با شرکت ترامپ و سران کنگره (نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان از حزب دمکرات، میچ مک‌کانل رئیس فراکسیون حزب جمهوری‌خواه در سنا، چاک شومر رئیس فراکسیون حزب دمکرات در سنا و رؤسای کمیته‌های امنیت ملی کنگره) و مقامات نظامی و اطلاعاتی دولت آمریکا برگزار شد.
از حوالی غروب پنجشنبه برخی خبرنگاران مقیم واشنگتن از حمله تلافی‌جویانه قریب‌الوقوع به ایران خبر دادند. ساعت ۸:۳۲ ب ظ محمد منظرپور، خبرنگار مقیم واشنگتن، در توئیت خود نوشت که کاخ سفید کنگره را قانع کرده که حملات محدود واکنش تلافی‌جویانه از سوی ایران نخواهد داشت و بدینسان حمله به مواضع ایران در حوالی تنگه هرمز قریب‌الوقوع است.
ساعت ۹:۵۸ ب ظ فرناز فصیحی، نویسنده ارشد وال استریت جورنال، در توئیت خود نوشت: «این فکر که سپاه پاسداران حملات محدود به مواضع نظامی ایران را تلافی نخواهد کرد تخیلی خطرناک است. هر کس این ایده را به کنگره قبولانده یا ساده است یا متوهم.»
حوالی ساعت ۱۰ ب ظ در وبسایت روزنامه نیویورک تایمز گزارشی منتشر شد که در نسخه چاپی جمعه این روزنامه درج می‌شود. طبق این گزارش، ترامپ در جلسه بعدازظهر پنجشنبه با مشاوران کاخ سفید و مقامات اطلاعاتی و نظامی و سران کنگره، پس از بحث پرتنش، سرانجام دستور حمله به برخی اهداف ایران را صادر کرد. این حمله قرار بود در ساعت ۷ بعدازظهر پنجشنبه به وقت شرق آمریکا/ ۳:۳۰ صبح جمعه به وقت تهران انجام شود. مقدمات کار آغاز شده بود که ترامپ ناگهان دستور خود را لغو کرد.
گفته می‌شود در جلسه فوق مایک پمپئو (وزیر خارجه)، جان بولتون (مشاور امنیت ملی) و جینا هاسپل (رئیس سیا) از حمله نظامی محدود به ایران طرفداری کردند ولی مقامات ارشد پنتاگون هشدار دادند که چنین اقدامی به وخامت بیشتر اوضاع منجر شده و برای جان نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه خطرناک است.
در صورت صحت شایعات پخش شده در محافل خبری واشنگتن و گزارش نیویورک تایمز، بنظر می‌رسد آنچه ترامپ را به لغو فرمان حمله واداشت نگرانی او از واکنش شدید ایران بود که در توئیت ۹:۵۸ ب ظ خانم فرناز فصیحی بازتاب یافته است.»
همچنین در این باره دکتر علیرضا اکبری در وبلاگ خود در تحلیلی برای خبرآنلاین نوشت:
اطلاعات و ارزیابی ها از محیط داخلی و تقابل عملیاتی طرفین، نشانگر افزایش حملات متقابل به «مرکز تصمیم راهبردی» بخصوص اراده طرفین است! حتما اعزام کامل‌ترین پهپاد آمریکایی، و اسقاط آن توسط ایران، آخرین ضربات متقابل نیست! انتظار می‌رود ترامپ، شخصا در آخرین اظهار نظر خود ، ایران را تهدید به ضربه نظامی نماید! اخیراً از پومپئو، اظهار نظری راجع به احتمال یا ضرورت وارد کردن یک حمله تاکتیکی به ایران منتشر شد!
شاید اولین موضع‌گیری رییس جدید پنتاگون در خصوص یک اقدام خطرساز باشد. در این صورت، شاید «اولین اشتباه او، آخرین اشتباه اش باشد»!
به نظرم، هیچ‌کس نمی‌تواند تضمین دهد که، هر اقدام نظامی مستقیم از سوی هر یک از طرفین، در شرایط و وضعیت جاری، صرفا در حد یک «حمله تاکتیکی» متوقف شود! شانس تصاعد بحران، بسیار بیشتر از شانس مهار بحران از طریق ضربات بازدارنده است. به نظر می‌رسد، وقوع جنگ، بیش از پیش محتمل است، مگر آنکه، نیروی سومی، قوی تر از فشار طرفین بر یکدیگر، وارد معادلات منطقه شود.
اگر طرف آمریکایی -به رغم تکذیب- در حال تمهید یک ضربه (تاکتیکی، یا اساسی) به جمهوری اسلامی ایران باشد، آن‌گاه، ایران نیز وفق الگوی "ضربه دوم بازدارنده"، سعی در "هشدار نظامی" به نیروی مقابل دارد. در این‌صورت، حتی بدون دخالت نقش مثلث شرارت در منطقه و دیگر عوامل بین‌المللی، "تصاعد تهدید"، به "تصاعد بحران" تبدیل می‌شود.
بدین ترتیب، روند «هشدارهای محدود نظامی طرفین»، خود قوی ترین عامل برای افزایش احتمال آغاز جنگ است! اینک دیگر فرصتی برای سخن گفتن از "ضرورت یا تقبیح" جنگ نیست ، بلکه، اینک باید بر «چگونگی جایگزین کردن جنگ» در آخرین لحظات، یا «مهار دامنه و زمان جنگ مقَدَّر» تمرکز داشت.
چگونه می‌توان دامنه، زمان و آثار ویرانگر جنگ مقدر را محدود کرد! پس از تصاعد «ضربات محدود بازدارنده»، چه شانس یا چه امکانی برای ختم این زورآزمایی مقتدرانه طرفین، وجود دارد؟ سوءمحاسبه، طرف امریکایی را بر تداوم نمدمالی، تشدید فشار همه جانبه و احتمالاً حمله تاکتیکی وا میدارد، و، منطق بازدارندگی، ایران را به مدل «النصر بالرّعب» هدایت می‌کند! آیا هنوز فرصتی برای دیپلماسی و راهی برای اصلاح اشتباهات آمریکا وجود دارد؟ (اینجا)
اما در راستای این تنش مساله ای که مطرح شد برکناری شاناهان جانشین وزیر دفاع آمریکا (جیمز متیس) در این برهه است، ایا جانشین او ترامپ را راضی به جنگ می کند؟
در این باره صابر گل عنبری کارشناس مسائل خاورمیانه در تحلیلی که برای خبرآنلاین فرستاده است و همچنین در کانال خود منتشر کرد، نوشت: در طول دو سال و نیم از ریاست جمهوری دونالد ترامپ، همواره خود او و مهمترین نزدیکانش یعنی جان بولتون مشاور امنیت ملی و مایک پومپئو وزیر امور خارجه با وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در پرونده‌های مختلف به ویژه در رابطه با ایران اختلاف نظر داشتند. در موقعیت‌های متعددی این اختلافات بروز یافت تا این که بالاخره به استعفای جیمز متیس بیست و چهارمین وزیر دفاع آمریکا منجر شد.
این اختلافات هر چند در دوران جانشین وزیر دفاع یعنی پاتریک شاناهان کم‌رنگ شد، اما همواره افسران عالی‌رتبه و خود شاناهان (تا حدودی) زاویه خود با تیم تندرو با محوریت بولتون و پومپئو را حفظ می‌کردند. حالا که شاناهان به دلیل داشتن پرونده خشونت خانوادگی در سال ۲۰۱۰ راه خود برای تصدی وزارت دفاع را مسدود می‌دید و ناچار به انصراف شد، مارک اسپر (۵۵ ساله) به سرپرستی پنتاگون انتخاب شده است که هم سابقه نظامی بیشتری دارد و هم از دوستان صمیمی مایک پومپئو است.
در کنار آن هم، مارک اسپر شناخت خوبی از کنگره دارد و با سناتورها و نمایندگان نیز ارتباطات نزدیکی دارد، همین کار موافقت کنگره با تصدی وزارت دفاع را برای او تسهیل می‌کند. در این راستا هم آدام اشمیت رئیس کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان از او حمایت کرده است. البته نتیجه طببیعی این شناخت و ارتباط هم می‌تواند تاثیرگذاری بر کنگره هم باشد.
اسپر سرپرست جدید وزارت دفاع آمریکا که قرار است بعد از رد شدن از فیلتر کنگره، رسما بیست و پنجمین وزیر دفاع این کشور شود، در جنگ دوم خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ شرکت فعالی داشت و در لشکر مشهور ۱۰۱ هوابرد آمریکا نیز حضور داشته است.
اسپر و پومپئو در آکادمی نظامی "وست پوینت" آمریکا که کهن‌ترین دانشگاه افسری این کشور است، هم‌دانشجو بوده و ارتباط نزدیکی با هم دارند و به احتمال زیاد لابی‌گری پومپئو نقش مهمی در انتخاب او داشته است. از این رو، این انتخاب می‌تواند از یک سو، اختلاف‌نظرها میان پنتاگون و دیگر نهادهای قدرت دولت آمریکا به ویژه با وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی را کاهش دهد و از سوی دیگر، نفوذ پومپئو که مواضع سخت‌گیرانه‌ای در قبال ایران دارد و طراح ۱۲ شرط است، را در پنتاگون و به تبع آن در کاخ سفید بیشتر از قبل کند.
پومپئو و بولتون دو رکن رکین سیاست ضد ایرانی ترامپ محسوب میشوند و تقویت جایگاه هر کدام به معنای تشدید تنش با تهران خواهد بود.
حال باید منتظر ماند و دید اسپر عملا چه رویکردی را در پیش خواهد گرفت.
۳۱۰ ۳۱۰
نظر شما