آیا آرزوی ترامپ محقق می‌شود؟

ابوالفضل خدایی: سرانجام بوریس جانسون وزیر خارجه اسبق بریتانیا موفق شد به آرزوی دیرینه اش دست یابد و با غلبه بر رقیبش یعنی جرمی هانت ساکن جدید خیایان 10 داونینگ شود. وی که از مدافعان سرسخت برگزیت به شمار می رود در اولین نطقش وعده داد تا وضعیت نابسامان کشورش را بهبود بخشد و رهبری شایسته بریتانیا را ارائه کند. او حالا جایگزین ترزا می شده که طرحش برای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به نتیجه ای نرسید و از مقامش کنار رفت. جانسون که از حمایت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز برخوردار است علاوه بر برگزیت باید درباره ایران نیز تصمیم بگیرد تا مشخص شود که به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا خواهد پیوست یا با دیگر شرکای اروپایی در جهت کاهش تنش ها بین تهران و لندن گام خواهد برداشت. برای بررسی این موضوع با علی بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید:

رهبران سابق بریتانیا به استثنای تونی بلر به رغم همراهی ضمنی با سیاست های آمریکا از حمایت های آشکار و بی چون و چرا از واشنگتن احساس هراس داشتند ولی گفته می شود که با آمدن بوریس جانسون وی از این مساله ابایی ندارد و از این بابت نگرانی هم نخواهد داشت، ارزیابی شما چیست؟ آیا نخست وزیر جدید بریتانیا در کارزار فشار حداکثری علیه ایران با آمریکا مشارکت خواهد داشت؟
نخست وزیر جدید بریتانیا با توجه به گرایشات راست گرایانه افراطی و نزدیک بودن مواضعش به ترامپ به نوعی ایران را از رویکردش آگاه کرده است. وی در اولین نطقش پس از تصاحب سمت نخست وزیری هیچ موضعی درباره ایران و حتی بحران نفتکش ها نگرفت. وی در این راستا دو هدف عمده را در نظر داشت؛ یکی دلیل اعتبار ندادن به موضوع نفتکش های توقیفی بود چرا که در این صدد بود تا خود را نسبت به این بحران بی اعتنا نشان دهد. دومین مساله ای که منجر به عدم طرح این بحران شد این بود که بوریس جانسون نمی خواست سیاست هایش در بدو کار تحت الشعاع این بحران قرار بگیرد.

یعنی بریتانیا در کوتاه مدت به دنبال رویارویی مستقیم با ایران است؟
خیر. در مورد جزئیات تصمیم بریتانیا باید منتظر بود و دید این کشور چه سیاستی را اتخاذ می کند. وضعیت کنونی اقتصاد انگلیس آشفته است و بعید به نظر می رسد که این کشور درصدد مقابله با ایران باشد. اما در زمینه های دیگر مانند برگزیت معتقدم که نخست وزیر جدید بریتانیا دنباله رو و پیرو سیاست های دولت فعلی آمریکا و ترامپ خواهد بود و در راستای آرزوی دیرینه ترامپ که خواستار عدم یکپارچگی اتحادیه اروپا است گام خواهد برداشت. جانسون همچنین وعده داده که ظرف صد روز با توافق و یا بدون توافق بریتانیا را از اتحادیه اروپا خارج می کند که این امر وحدت اروپا را تحت تاثیر قرار می دهد. البته نباید فراموش کرد که خروج بدون توافق بسیار کار سخت و پرریسکی محسوب می شود و به نوعی انتظاری نابجا است. جانسون در این قضیه حتی در حزب محافظه کار نیز نمی تواند از حمایت های سیاسی قابل قبولی برخوردار شود تا بتواند این گام را عملی کند، اما نکته مهم اینجاست که این اتفاق در راستای تامین منافع دولت کنونی آمریکا است و ترامپ خواستار این نیست که کانون قدرتمندی در غرب مانند اتحادیه اروپا جلوی خواسته های وی بایستد. ترامپ همواره تلاش کرده تا اتحادیه اروپا را با شکست مواجه کند، به ویژه در حال حاضر که اتحادیه اروپا خواستار مقابله با تحریم های افسارگسیخته آمریکا است.

در این اوضاع رشد احزاب افراطی راست گرا در اروپا چگونه می تواند آینده و تحولات را تحت تاثیر قرار دهد؟
این موضوع باعث نگرانی کشورهای اروپا به ویژه فرانسه و آلمان شده است. رئیس جمهور فرانسه یعنی امانوئل مکرون از رشد احزاب افراطی بسیار نگران است چرا که ممکن است در آینده این امر منجر به پیروزی مارین لوپن شود. در مراسم صدمین سالگرد پایان جنگ جهانی اول مکرون در حضور ترامپ اظهار داشت که حمایت از احزاب راست افراطی موجب می شود تا اروپا بار دیگر به جهنم تبدیل شود. از طرفی می بینیم که ترامپ  اخیرا از سیاست مالیاتی فرانسه در قبال شرکت‌های عظیم فناوری آمریکایی انتقاد کرده و اقدام مکرون را احمقانه دانست. چنین مواردی سبب می شود تا سطح اختلافات بالا رود و آمریکا هم برای مقابله از احزاب افراطی در اروپا حمایت کند.

جانسون چگونه می تواند در مساله برگزیت میان شرکای اروپایی و آمریکا توازن را برقرار کند؟
ترزا می که در ابتدا یکی از حامیان برگزیت بود انتظار داشت که در پی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بازار 30 میلیارد دلاری اش در این اتحادیه و نیروهای کاری اش که در کشورهای اروپایی مشغول به کار هستند حفظ شوند و این ظرفیت ها را به سمت آمریکا سوق دهند. اما در دو ملاقات های اخیر ترامپ آن چنان از ترزا می استقبال نکرد چرا که آن جوهره محافظه کاری در ترزا می وجود نداشت و در نهایت وی در پارلمان انگلستان با مشکل مواجه شد. از همین رو قاطعانه صحبت کردن بوریس جانسون درباره برگزیت و موضوع خروج بریتانیا از اتحادیه ممکن است با هماهنگی ترامپ صورت گرفته باشد که کاری بسیار خطرناک خواهد بود و به نظر من جانسون نیز در این زمینه بعید خواهد بود که موفق شود.

اگر احتمال دهیم که جانسون بتواند بریتانیا را از اتحادیه اروپا خارج کند وضعیت روابط ایران و اروپا به چه شکل خواهد شد؟
ایران به هر صورت یکی از کشورهای عضو برجام را از دست می دهد و در نتیجه فرانسه و آلمان تنها خواهند ماند و فشارهای آمریکا روی این دو کشور می تواند موثرتر باشد و آن ائتلاف بین المللی که یکی از آرزوهای ترامپ است احتمال شکل گرفتنش بیشتر شود.

برنامه ائتلاف دریایی بریتانیا به کجا خواهد رسید؟ آیا این کشور حضورش در خلیج فارس را پررنگ تر خواهد کرد؟
به نظر من این ژست از سوی جرمی هانت بود که به نتیجه نرسید. اگر چه دانمارک و فرانسه در ابتدا استقبال کردند ولی کشورهای اروپایی ها از عواقب آن آگاه شده اند. حتی آلمان نیز اعلام کرد که این کشور زمانی این طرح را می پذیرد که مورد قبول و تایید اتحادیه اروپا واقع شود.

در بحبوحه تنش ها در خلیج فارس شاهد هستیم که کشورهای عربی سکوت کرده اند و در این خصوص آنچنان موضع گیری نمی کنند، هدف این کشورها چیست؟
اگر به یاد داشته باشید یکی از مقام های امارات اظهار داشت که آمریکا در برخورد با کشورهای عربی مانند شیر است اما در مواجهه با ایران همانند خرگوش رفتار می کند که حرف بسیار سنگینی بود. کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس کم کم در حال پشیمان شدن از اتکایشان به آمریکا هستند و تحولات اخیر و اقدامات ایران سبب شده تا آنها عقب نشینی کرده و موضع گیری نکنند. این موضوع درباره اسرائیل نیز صدق می کند و آنها سعی می کنند از اظهارنظرهای تند خودداری کنند. برای جمع بندی باید عنوان کنم که انتظارات کشورهای عربی از آمریکا با ناکامی مواجه شده و آنها را مجبور کرده که سکوت کنند و چشم به آینده بدوزند. اتکا به اسرائیل و خرید حجم زیادی از سلاح برای آنان نیز نتیجه ای در بر نداشته است.

آیا اتفاقات اخیر می تواند روی تصمیم اروپایی ها برای ایجاد ساز و کار مالی یا همان اینستکس تاثیر بگذارد؟
نکته ای که باید مد نظر داشت این است که اروپایی ها توان پاسخگویی به نیازهای ایران را با توجه به آمریکا ندارند و ما نیز نباید انتظار داشته باشیم که آنها قدمی در جهت فروش نفت ایران و رفع موانع بانکی بردارند.جلسه کمیسیون مشترک برجام نیز تحت الشعاع اوضاع بریتانیا قرار خواهد گرفت و نشست گروه هفت نیز قرار است در پاریس تشکیل شود و باید منتظر بود و دید در آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد.

فکر می کنید در آینده روابط ایران با آمریکا و اروپا به کدام سمت خواهد رفت و منطقه شاهد چه اتفاقاتی خواهد بود؟
با توجه شرایط فعلی امکان جنگ و درگیری به دور از انتظار خواهد بود اما انتظار نمی رود که از میزان تنش ها نیز کاسته شود. وضعیت به گونه ای است که ایران و آمریکا در نقطه صفر باقی مانده اند. واشنگتن هم برنامه ای برای حمله به ایران ندارد چرا که آنها نمی خواهند اتفاقات گذشته و اشتباهاتشان را تکرار کنند. این عوامل سبب می شود تا پیش بینی آینده که بسیار مبهم است سخت تر شود. ایران هم نه خواستار مذاکره و نه خواهان جنگ است. نبود یک استراتژی تدوین شده نیز اوضاع را پیچیده تر می کند. شاید یکی از روزنه هایی که بتواند به ایران کمک کند شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری باشد که این امر به احتمال زیاد بعید می رسد. اما در کل تداوم این وضع برای ایران غیرقابل دوام نیست.

310311