عبدالله گنجی طی تحلیلی با تقسیم‌بندی بیانیه گام دوم به سه بخش «خصایص، ویژگی‌ها و تمایزات انقلاب اسلامی»، «چگونه جلو آمدیم و اکنون کجا ایستاده‌ایم؟» و «به کجا می‌رویم و چگونه باید برویم؟» به تحلیل برخی از گزاره‌ها و اجزای بیانیه پرداخته است. در بخش نخست «مردمی بودن» و «مروت» انقلاب اسلامی در قیاس با سایر انقلاب‌ها مورد بررسی قرار داده است. بخشی از این تحلیل را در ادامه می‌خوانید.
خصایص، ویژگی‌ها و تمایزات انقلاب اسلامی
مردمی بودن
یکی از تمایزات برجسته انقلاب اسلامی با سایر انقلاب‌ها که مقام معظم رهبری بر آن تأکید کرده‌اند «مردمی بودن» است. اگر نگاهی تحلیلی به انقلاب‌های بزرگ دنیا از جمله انگلستان، فرانسه، ایران، روسیه و چین بیندازیم، به سهولت در می‌یابیم که در همه این موارد به استثنای انقلاب ایران، تنها یک قشر یا طبقه محور انقلاب بوده‌اند. به عنوان مثال در چین، انقلاب تنها شامل دهقانان بود و عالمان دینی، معلمان، دانشجویان و دانش‌آموزان در اداره و شروع آن نقشی نداشتند. از همین منظر می‌توان انقلاب چین را انقلابی روستایی - دهقانی به حساب آورد. انقلاب روسیه و فرانسه نیز به همین شکل انقلابی کارگری بود. در انگلستان نیز زمین‌داران کوچک انقلاب کردند. اما ویژگی متمایز انقلاب ایران در این است که نمی‌توانیم فقط یک قشر را محور قرار دهیم. در انقلاب ایران استاد، دانشجو، بازاری، روحانی، نظامی، روستایی و شهری همه و همه در کنار هم حضور دارند. به عبارتی انقلاب برای همه است. حتی اگر شهیدان دفاع مقدس را بنگرید، از همه اقشار جامعه در میان آن‌ها حضور دارد.
مروت انقلابی
یکی دیگر از ویژگی‌های ذکر شده برای انقلاب اسلامی «مروت انقلابی» است که اتفاقاً این روزها به مرور این مفهوم بسیار نیاز داریم، چراکه با مفهوم سازی‌های غلط چهره‌ای دیکتاتور و غیر پاسخگو از نظام جمهوری اسلامی ارائه می‌کنند. در این مورد هم اگر انقلاب اسلامی را با انقلاب‌های کلاسیک جهان مقایسه کنیم به وضوح تمایز آن مشخص خواهد شد. در تئوری‌های انقلاب «خشونت» یکی از بارزترین ویژگی‌های پذیرفته شده انقلاب محسوب می‌شود، در حالی که انقلاب اسلامی ایران به عنوان اصیل‌ترین انقلاب دنیا با کمترین میزان خشونت همراه است. قلت خشونت انقلابیون ایران علیه نظام پیشین را در هیچ جای دنیا نمی‌توان مشاهده کرد. حداکثر کسانی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی از رژیم پیشین اعدام شدند ۱۵۰نفر است و تردیدی وجود ندارد که اگر دو یا سه سال زمان می‌برد این عده هم اعدام نمی‌شدند. حتی پس از انقلاب و در دوره استقرار نظام هم این مروت انقلابی جاری است و به بسیاری از اشخاص، چون بنی‌صدر که خیانت کردند یا سابقه بدی داشتند برعکس برخوردهایی از جنس آنچه در شوروی یا فرانسه اتفاق افتاد، به نوعی اجازه داده شد از ایران بروند و حتی وقتی رفتند و در دامان دشمن ملت قرار گرفتند باز هم هیچ کاری به آن‌ها نداشت. یا به عنوان مثالی دیگر می‌توان به حصر طراحان فتنه ۸۸ اشاره کرد. اگر هر حقوقدانی را بیاوریم این‌ها را با وجود اتهام‌زنی‌های متعدد و طراحی شده به نظام، حمله به مراکز حاکمیتی و خروج از قانون و حاکمیت به اعدام محکوم می‌کند، در حالی که نظام جمهوری اسلامی مقابل این اشخاص مروت انقلابی به خرج داد و فقط برای جلوگیری از فتنه‌انگیزی‌های بعدی آن‌ها را در حصر قرار داد. اصلاً این جمله را که امام (ره) می‌فرمایند: «از خدا می‌خواهم مرگم را برساند که خیانت دوستانم را نبینم» یا پیامی که مقام معظم رهبری در جریان فوت آقای بازرگان، با وجود همه ضرباتی که تفکرات لیبرال به انقلاب وارد کرده بود، صادر کردند، نشانی از همین مروت انقلابی است. به عنوان نمونه‌ای دیگر از مروت انقلابی در دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی می‌توان به نحوه تعامل رهبر انقلاب با هسته مرکزی جریان اصلاحات یعنی روحانیت مبارز تهران اشاره کرد. معظم‌له حتی برای اینکه تشکل این‌ها برقرار بماند به آن‌ها کمک مالی کردند ولی آن‌ها در عوض چه کردند؟
چگونه جلو آمدیم و اکنون کجا ایستاده‌ایم؟
در بخش دوم بیانیه، مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) به چالش‌ها، کامیابی‌ها، توطئه‌های دشمنان و دستاوردهای مادی و معنوی انقلاب اسلامی می‌پردازند. رشد علمی و فرهنگی، نظام سازی، اقتدار ملی، قدرت منطقه‌ای، تحقق مردم‌سالاری دینی در کشور و ترویج معنویت و شهادت از جمله موارد اشاره شده در این بخش است. این دستاوردها تنها محدود به دستاوردهای مادی هم نیست و ابعاد دیگری، چون استقلال سیاسی، وحدت ملی، غرور، عزت و اقتدار ملی نیز مورد تأکید قرار گرفته است. معظم‌له به دست آوردن این دستاوردها را در عین بی‌تجربگی در نقطه آغاز راه می‌داند. این بدین معناست که انقلاب اسلامی از جایی الگو و الهام نگرفته است. کامیابی‌ها محصول ملی، تلاش و اندیشه بومی است. هر کجا انقلابی عمل کرده‌ایم، دستاوردها نیز محقق شده است. اگر با وجود درگیری در جنگ، تحریم، تجزیه‌طلبی، فتنه، فشارهای بین‌المللی و تنگناهای مختلف دیگر در مسائلی همچون انرژی هسته‌ای و تسلیحات موشکی به قله رسیده‌ایم، محصول تجربه و تلاش خودمان بوده است. اگر هم در مواردی مثل کنترل جمعیت خطایی مرتکب شده‌ایم، در عین حفظ اصول اساسی و خط امام دست به اصلاح اشتباهات می‌زنیم. بنابراین اصلاح و تجدید نظرپذیری که در بیانیه به آن اشاره می‌شود به عنوان یک اصل و نکته‌ای بسیار مهم در گام دوم انقلاب است.
به کجا می‌رویم و چگونه باید برویم؟
در بخش سوم بیانیه گام دوم، نقشه راه افق بلند تمدن نوین اسلامی با محورهای شش‌گانه ترسیم شده است. محورها نشان می‌دهد شرط حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی، توجه به عرصه‌ها با نگاهی کلان و جامع‌نگر است. این بخش از بیانیه هم شامل نکاتی ویژه حوزه عمومی و هم شامل نکاتی متوجه حاکمیت است که هر کدام از آن‌ها نیازمند طراحی راهکارهای عملیاتی است. اقتصاد به عنوان محوری اساسی در کنار دیگر ابعاد مانند سبک زندگی، عزت ملی در روابط خارجی، معنویت، اخلاق و مرزبندی با دشمن مورد توجه قرار گرفته است.
23۲۷۲۱۵
