رئیس دوره ای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) روز دوشنبه نسبت به افزایش تولید اعضاء اخطاری داد که نشان دهنده نگران وی از رفتار اعضای این سازمان در شرایط کنونی بازار است. رفتاری که چندان جدید یا غیرمنتظره نیست و در گذشته شاهد آن بوده ایم.
اخطاری که بیشتر از هرچیز بیانگر چشم انداز بازار نفت و رفتار مورد انتظار اعضای سازمان است.
سالهاست که یکی از مشکلات سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، عدم پایبندی کامل اعضا به سهمیه مصوب است و تنها در شرایطی که بحران قیمت به حد نگران کننده جدی می شود و عملا سطح درآمدها به شدت پایین می آید، رعایت سهمیه ها جدی تر می شود.
در هر اجلاس یکی از شاخص های ارایه شده شاخص «میزان پایبندی اعضا به سهمیه ها» است و اخیرا آژانس بین المللی انرژی (IEA)، پایبندی اعضای اوپک را حدود 55درصد اعلام کرده است و سازوکار اجرایی خاصی نیز برای الزام اعضا به رعایت تعهدات وجود ندارد.
نکته جالب آنکه در حالی که در گزارش «کمیته وزارتی نظارت بر بازار» که به اجلاس اوپک ارایه می شود معمولا یکی ازشاخصهای مهم، میزان پایبندی اعضای این سازمان به سهمه ها است ولی اعضا سعی می کنند که از کنار این موضوع با سیاست سکوت عبور کنند.
اخطار میرکاظمی براساس یک نکته خاص در بازار بود یعنی « افزایش حجم ذخایر روی آب و خشکی فرآورده و نفت خام که در بالاترین سطح نسبت به پنج سال گذشته قرار دارد»
این اخطار مباحثی از جمله «حجم ذخایر تجاری وا ستراتژیک نفت خام و فرآورده OECD» و «ذخیره سازی کشورهای تولیدکننده در نزدیکی بازارهای هدف» را به صورت کلی مد نظر قرار داده است، هرچند برخی موارد دیگر نیز می تواند مبنای نگرانی محسوب شود که ممکن است به طور طبیعی با این موضوع همپوشانی نیز داشته باشند مثل:
- کاهش برآورد تقاضای مورد انتظار سال جاری از سوی اداره اطلاعات انرژی امریکا
- افزایش احتمال کندتر شدن رشد اقتصاد چین در سال جاری
- افزایش تولید کشورهای غیر عضو اوپک
- فصل سرد و کاهش سود پالایشی
- مقطعی بودن برخی تقاضاها به دلیل فیزیکی شدن نفت در ماه پایانی سال گذشته میلادی
- احتمال استفاده از ذخایر استراتژک نفت خام کشورهای OECD برای تشدید روند کاهش قیمت
- احتمال تکرار تجربه اجلاس کاراکاس و افت شدید قیمت نفت خام به دلیل عدم تعادل بازار
درکنار دلایل اعلام شده از سوی میرکاظمی، هریک از موارد فوق نیز می توانست دستمایه نگرانی اعضای اوپک برای عدم افزایش تولید بدون تصمیم جمعی باشد.
اما سوال این است که چرا اعضای سازمان حاضرند ریسک افت شدید قیمت را بپذیرند؟
واقعیت بازار نشان دهنده آن است که بسیاری از کشورهای عضو اوپک به دلایل مختلف در این شرایط خواهان افزایش تولید هستند و ادعای منابع ثانویه آماری آن است که کشوری مثل ایران نیز در صورت عدم رعایت سهمیه از سوی سایر اعضا کمتر تلاش می کند که به تنهایی قانون را رعایت کند.
از یک سو اوپکی ها سهم بیشتری از بازار و افزایش تقاضا طلب می کنند.
براساس برآوردها تقاضای جهانی نفت در سال آتی حداقل دو میلیون بشکه در روز خواهد بود این درحالی است که براساس گزارش ماهانه اوپک از بازار نفت انتظار آن است که تقاضا برای تولید این سازمان در سال جاری نسبت به سال گذشته میلادی تنها 400 هزار بشکه در روز افزایش داشته باشد و برآوردهای منانع ثانویه نیز چندان بیشتر از این میزان نیست. این درحالی است که کشوری مثل روسیه انتظار افزایش عرضه یکصد و پنجاه هزار بشکه ای در روز را دارد.
عربستان سعودی با ادعای داشتن سه میلیون و نهصد هزار بشکه ظرفیت مازاد ظرفیت تولید، مدعی است که می تواند کمبود نفت لیبی یا هر کمبود دیگری را در بازار جبران کند و به نظر می رسد اخطار وزیر نفت ایران بیشتر متوجه عربستان باشد که سابقه اقداماتی از این دست را دارد و این بار هم رسا تولید خود را 600 هزار بشکه در روز افزایش داده است و قصد دارد از شرایط موجود برای افزایش سهم خود در سازمان استفاده کند. بخصوص آنکه افزایش تولید در شرایطی اعلام شد که به نظر می رسد ماجرای لیبی و تهدید سرهنگ قذافی برای منهدم کردن زیرساختهای صادراتی نفت لیبی جدی نیست و صادر شدن اولین محموله نفتی این کشور باعث کاهش نگرانی ها شده است.
از سوی دیگر قیمت بالا باعث می شود که برخی کشورها درآمد بیشتر اکنون را همراه با ریسک افت شدید قیمت در آینده بپذیرند.
با توجه به تک محصولی بودن اکثر اعضای سازمان، وابستگی به درامدهای نفتی زیاد است و در شرایطی که متغیرهای غیرقابل کنترل از سوی کشورها تعیین کننده مجموع درآمد نفتی آنهاست و شرایط بازار به گونه ای است که سیاست عرضه هماهنگ وجود ندارد و کشورها تصور می کنند که عدم افزایش عرضه و استفاده نکردن از موقعیت قیمت طلایی به زیان آنهاست، باعث می شود که کشورها از این فرصت حداکثر استفاده کنند.
درکنار آن عدم توافق در مورد قیمت ها در اوپک جدی است. تضاد کبوترها و بازها همیشه بوده است.
برخلاف تصور بسیاری افراد، کشورهایی در اوپک هستند که از بالا بودن سطح قیمت ها چندان راضی نیستند که دلایل خاص خود را دارند. برای مثال عربستان به عنوان مدعی تعادل بازار قیمت های حدود صد دلار را مطلوب نمیداند. در اواسط بهمن ماه سال جاری وزیرنفت عربستان اعلام کرد که محدوده قیمت مناسب از دیدگاه تولید کنندگان و مصرف کنندگان بین 70 تا 80 دلار برای هر بشکه است. این به معنای آن است که این کشور با استفاده از تولید واقعی یا اعلام امادگی افزایش تولید یا هر ابزار لازم دیگر تلاش می کند که سطح قیمت ها را به زیر 80 دلار برساند.
این شرایط نشان دهنده آن است که آنچه که ایران به عنوان رییس اوپک تلاش می کند در بازار رخ ندهد، یکی از مشخصه های ذاتی بازار نفت است. بازاری که تابع متغیرهای گوناگون است و عرضه کنندگان به این تجربه رسیده اند که نباید به امید تثبیت بازار، درآمد خوب کنونی را ازدست داد.
کارشناس اقتصاد انرژی
نظر شما