مریم فکری:
بودجه 539 هزار میلیارد تومانی سال آینده در حالی در دستور کار مجلس قرار گرفته است که درآمدهای نفتی همچنان با سیطره‌ای که روی بودجه دارد، مالیات را به حاشیه کشانده است.
در متن لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه سال آینده، از مجموع منابع بودجه عمومی دولت، سهم درآمدهای مالیاتی 39 هزار و 294 میلیارد تومان است و در مقابل، 57 هزار و 720 میلیارد تومان به منابع حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی اختصاص یافته است.
این در حالی است که در قانون برنامه پنجم تکلیف شده تا پایان برنامه پنجم هزینه‌های جاری دولت از محل سهم درآمد غیرنفتی تامین شود؛ البته براساس برنامه 5 ساله چهارم باید سالانه 20 درصد از وابستگی بودجه به نفت کم می‌شد؛ به‌طوری که در پایان این برنامه، به صفر می‌رسید.البته چنین اتفاقی نیفتاد و همچنان نفت، بازیگر اصلی تامین منابع بودجه دولت است.
ناکارآمدی سیستم مالیاتی
نگاهی گذرا به اعداد و ارقام بودجه، نشان از وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی و در واقع به حاشیه رفتن درآمدهای مالیاتی دارد و با وجود اعتقاد رییس‌جمهور درباره کاهش 50 درصدی وابستگی بودجه به نفت، جهانبخش امینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس تاکید می‌کند: «لایحه بودجه سال 90، نفتی‌تر از سال‌های گذشته و وابستگی بیشتری به درآمدهای نفتی پیدا کرده است.»
بهمن آرمان هم اقتصاددانی است که حرف‌های زیادی در این زمینه برای گفتن دارد. وی با اشاره به دلایلی که اقتصاد ایران به سمت درآمدهای پایان‌پذیر نفتی می‌رود، می‌گوید: «وقتی که دولت قیمت نفت را در بودجه عمومی در حد بالاترین میزان بین کشورهای تولیدکننده نفت قرار می‌دهد، به این معناست که وابستگی اقتصاد روزبه‌روز به نفت بیشتر شود و تا زمانی که دولت به این نتیجه نرسد که بدون اتکا به نفت، بودجه خود را تامین کند، با مشکلات بسیاری روبه‌رو خواهیم شد.»
آرمان توضیح می‌دهد: «بخش بزرگی از اقتصاد ایران به صورت اقتصاد سایه است و کسانی که در دولت دارای قدرت و نفوذ هستند، تمایلی به شفاف‌سازی فعالیت‌های خود ندارند و در نتیجه، مالیاتی هم به دولت نمی‌دهند. اگر آنان مالیات حقه خود را پرداخت می‌کردند، فشار ناشی از قانون هدفمند کردن یارانه‌ها بر مردم بدون تردید کمتر از آن چیزی می‌شد که امروز شاهد آن هستیم.»
وی با طرح یک سوال، عنوان می‌کند: «تا چه زمانی دولت می‌خواهد مشکلات داخل کشور را از طریق نفت حل کند؟ در سایر کشورها که درآمدی به نام نفت ندارند و حتی آن گروه از کشورهایی که دارای صادرات نفتی هستند، آنها درآمد نفت را در بودجه دولت وارد نمی‌کنند. در نروژ به‌ویژه این درآمد در حساب ویژه‌ای برای نسل‌های آینده سپرده‌گذاری می‌شود. بر این اساس، ما همیشه در زمینه دریافت مالیات‌ها با دشواری‌های جدی روبه‌رو بوده‌ایم که یکی از آنها، نبود سیستم کارآمد دریافت مالیات بوده است.»
محدود بودن ظرفیت‌های مالیاتی
در همین رابطه جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه هم معتقد است: «با وجود این‌که درصدهای وابستگی در بودجه کاهش یافته، اما مبالغ بیشتری از درآمدهای نفتی در بودجه پیش‌بینی شده است. بر این اساس، فقط نباید به درآمدهای مستقیم نفتی برای محاسبه این مبلغ اکتفا کرد؛ چراکه سرنخ بسیاری از درآمدهای منظور شده در بودجه، به درآمدهای نفتی می‌رسد.»
قادری توضیح می‌دهد: «در سال گذشته حدود 43 هزار میلیارد تومان از درآمدهای نفتی وارد بودجه شده بود که امسال برای آن، 57 هزار میلیارد تومان برآورد شده است که نشان‌دهنده افزایش درآمدهای نفتی در بودجه است. از سوی دیگر، دولت درخواست 12 میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی دارد که آن را هم اگر اضافه کنیم، میزان درآمدهای نفتی در بودجه به‌شدت افزوده شده است. اما چون حجم بودجه نسبت به گذشته افزایش یافته است، درآمدهای نفتی کاهش نشان می‌دهد.»
البته قادری معتقد است که نگاه و توجه بودجه سال آینده به درآمدهای نفتی، به‌دلیل محدود بودن ظرفیت‌های کشور در زمینه مالیات است و می‌گوید: «عملکرد امسال بیشتر از 30 هزار میلیارد تومان نمی‌شود، اما دولت 39 هزار میلیارد تومان در بودجه منظور کرده است. ما نمی‌توانیم بیش از ظرفیت‌ها مالیات را تامین کنیم. هر چیزی باید براساس ظرفیت‌های خود باشد. از سوی دیگر، نباید بار اضافی را بر دولت تحمیل کرد و مدیریت مخارج دولت، بحثی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
/36
نظر شما