نیویورک تایمز به نقل از مقامات صهیونیست: چرا این کلید را به فلسطینیان بدهیم؟

البته که او گفته بود.

دست‌کم از ۲۰۰۹ نتانیاهو بر خلاف خرد متعارف تاکید می‌کرد که اسرائیل می‌تواند روابط دیپلماتیک و تجاری کامل با کشورهای عربی خاورمیانه داشته باشد، بدون آنکه درگیری با فلسطینیان در وهله نخست حل شده باشد.

او در هر فرصتی از کشورهای پادشاهی حوزه خلیج فارس می‌خواست تا همکاری نه چندان محرمانه خودشان با اسرائیل را آشکار کنند. دوباره و دوباره آنها درنگ کردند. آنها گفتند، درگیری با فلسطینیان را حل و فصل کنید، بعد مذاکره خواهیم کرد. این پاسخی بود که بارها بسیاری از کشورهای عربی مطرح کردند تا جایی که اصرار نتانیاهو بی‌ارتباط و آرمان‌گرایانه به نظر رسید.

زمانی که نتانیاهو توانست در هفته گذشته توافق عادی‌سازی روابط با امارات را به دست آورد، علت این نبود که او به شکلی ناگهانی متقاعدکننده‌تر شده بود. به گفته تحلیلگران و مشاوران سابق نتانیاهو، آنچه تغییر کرده است، دینامیک در این منطقه و در جهان است.

قیام‌های بهار عربی به پادشاهی‌های حوزه خلیج فارس نشان داد که خشم مردمی بر سر سرکوب و فساد، تهدیدهای بزرگتری برای حاکمیت خودشان است تا هرگونه ضربه‌ای بر سر ناکامی خودشان برای حفظ همبستگی با فلسطینیان.

تحولات دیگری هم محاسبات امنیتی آنها را تغییر داد. به شکلی روزافزون برای کشورهای عربی خلیج فارس مشخص شد که متحدان غربی‌ای که برای چندین دهه به آنها اتکا داشتند، ممکن است در تنگنا کنارشان نباشند.

در نهایت، با قدرت گرفتن هر چه بیشتر نیروهای نیابتی در سراسر این منطقه -در لبنان، سوریه، عراق و یمن- کشورهای عرب حوزه خلیج فارس ایران را به چشم بزرگترین تهدید خودشان دیدند و توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ هم آنها را متقاعد کرد که به واشنگتن نمی‌توان تکیه کرد.

در مقابل، اسرائیل در این کمپین به تحرکاتش ادامه داد و طبق گفته یاکوف امیدرور، مشاور امنیت ملی سابق نتانیاهو، کشورهای عرب خلیج فارس از مصر و اردن درباره اسرائیل در مسائل حیاتی امنیت ملی می‌شنیدند.

تغییرات جمعیتی در کشورهای حوزه خلیج فارس هم اولویت‌های آنها را تغییر داد و آنها را به تمرکز بر ایجاد اشتغال برای جوانانشان بیش از ایستادگی برای فلسطینیان وادار کرد. همچنین این رهبران، اقتصاد و بخش فناوری اسرائیل را ستایش می‌کردند.

نتانیاهو امید دارد که کشورهای دیگر هم این مسیر را دنبال کنند. جارد کوشنر، داماد و مشاور ارشد رئیس جمهوری آمریکا جمعه گفت که عادی‌سازی روابط با سعودی‌ها "اجتناب‌ناپذیر" است. روز شنبه الی کوهن، وزیر اطلاعات اسرائیل پیش‌بینی کرد که سودان تا پایان امسال روابط کامل با اسرائیل برقرار کند.

اما تحلیلگران این سوال را مطرح می‌کنند که آیا ۱۹ کشور عربی که رابطه‌ای با اسرائیل ندارند، مسیر امارات را طی خواهند کرد؟ گرچه مساله فلسطین دیگر کشورهای عربی سراسر این منطقه را همچون سابق متحد نمی‌کند اما اسرائیل همچنان عمیقا در جهان عرب نامحبوب است و بسیاری آن را همچنان غاصب اراضی عربی می‌بینند که به صورت غیرقانونی کرانه باختری را اشغال کرده و مصر هم یک محاصره علیه نوار غزه را اجرایی می‌کند.

اوزی آراد، مشاور سیاست خارجی نتانیاهو در دهه ۹۰ میلادی می‌گوید، نتانیاهو یک سنت غنی از تلاش‌های نخست‌وزیران اسرائیل برای عقد توافق با دشمنان عرب را به ارث برده اما آنها عمدتا "اتحادهای تک بعدی برای آسودگی" بوده است.

در دهه ۶۰ میلادی، اسرائیل تسلیحاتی به یمن برای کمک به سعودی‌ها فرستاد که در آنجا یک رژیم وفادار را مقابل جمهوری‌خواهان انقلابی تحت حمایت مصر سر پا نگاه می‌داشت.

اسرائیل از دهه ۷۰ میلادی ارتباطات محرمانه با عمان داشته است. در ۱۹۹۶ بعد از توافق‌های اسلو، اسرائیل دفاتر حافظ منافع دیپلماتیک در قطر، عمان، مراکش و تونس باز کرد. این دفاتر پس از درگیری‌های خشونت‌بار میان اسرائیل و فلسطینیان بسته شدند.

از برخی جهات، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بیش از "صلح سرد" آن با مصر و اردن، کشورهایی که با آنها جنگ کرده بود، پتانسیل برای اسرائیل داشتند.

اوزی آراد، مشاور سیاست خارجی سابق نتانیاهو می‌گوید: آنها در این درگیری عربی - اسرائیلی متخاصم نبودند. آنها جانبداری کردند اما درگیری خونین نداشتند. آنها بیشتر سرد و غیر صمیمی بودند و از طرفی غنی از نفت، با فرصت‌های تجاری و منافع اقتصادی.

اسرائیل ارتباطات مخفی خود را در جهان عرب گسترش داد و فهمید که علی‌رغم محکومیت‌های عمومی رهبران عرب در قبال اسرائیل - و ابتکار عمل صلح سعودی که حل و فصل مناقشه فلسطین را یک شرط عادی‌سازی می‌کند – در خفا بسیاری از افراد هم‌ساز و عملی بودند.

مئیر داگان، رئیس موساد اسرائیل از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ پیش از مرگش در ۲۰۱۶ در مصاحبه‌ای گفت: بین ما و بسیاری از کشورهای عربی تقاطع منافع وجود دارد، نه یک چیز کوچک.

او می‌گفت، منافع اکثر این کشورها -اردن، مصر، عربستان سعودی، امیرنشین‌های خلیج فارس، مراکش و غیره- با انقلابیون شیعه یا متحدین آنها در دمشق مطابقت نداشت؛ چه رسد با شبه‌نظامیان نیابتی به شدت مسلح آنها. آن کشورهای عربی بیشتر از فکر ایران می‌ترسیدند، شاید بیشتر از اسرائیل.

نتانیاهو با پیروزی مجدد در سال ۲۰۰۹ پس از یک دهه حضور در قدرت، کنترل این دیپلماسی محرمانه را به دست گرفت و تلاش کرد تا آن را آشکار کند. او به دنبال توافق‌های کوچک و هم‌سازی با رهبرانی بود که به آنها علاقه داشت.

اوزی آراد می‌گوید: اینطوری این چیزها ساخته شد، گام به گام یا سنگ به سنگ تا یک شبکه کامل از همکاری ایجاد شد. هم‌زمان، کاهش جایگاه خاورمیانه در سیاست خارجی آمریکا در دوران باراک اوباما و شتاب ترامپ برای خارج شدن از این منطقه و تردید او به واکنش مقابل حمله ۲۰۱۹، فرایند جذب کشورهای عربی به سمت اسرائیل را تشدید کرد.  

یک مقام اسرائیلی که خواست نامش فاش نشود، می‌گوید: هیچکس متحدان ضعیف نمی‌خواهد. اسرائیل در این منطقه است. قرار نیست ما به نئوانزواطلبان یا آسیا محورها تبدیل شویم و ما این همگرایی منافع را در آنجا که دشمنان اسرائیل، دشمنان آنان هم هستند، داریم.  

آن روابط اما گاه به گاه تیره شده است. اقدام ۲۰۱۰ موساد در ترور یک رهبر ارشد حماس در دوبی بدون توجه به اطلاعات محلی و همچنین تلاش نافرجام برای فروش پهپادهای اسرائیلی به اماراتی‌ها، کار اسرائیل با امارات را چند سال عقب انداخت. هنوز هم نتانیاهو به متقاعد کردن رهبران عرب برای آشکار کردن روابطشان امید بسته است.

یاکوف امیدرور، مشاور امنیت ملی سابق نتانیاهو می‌گوید، این گفت‌وگوها اغلب بر سر فلسطین ناتمام می‌ماند. او مراسمی را در واشنگتن به یاد آورد که یک دیپلمات سعودی از طرف اسرائیلی خواست تا درگیری با فلسطینیان را حل و فصل کند تا همکاری منطقه‌ای به جریان بیفتد.

یاکوف امیدرور ادامه داد: این موضوع را مطرح کردم که "کلید این تغییر را به فلسطینی‌ها ندهید." این اساس بحث میان ما و کشورهای عربی بود. چرا این کلید را به فلسطینیان بدهیم؟

اما نتانیاهو این روابط را تا حدی آشکار کرد و جمعیت عربی عمدتا بی‌تفاوت بود. اماراتی‌ها هم برای آشکار شدن روابطشان تمایل نشان دادند. با فشارهایی که به نتانیاهو برای دست کشیدن از طرح الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری وارد شد، او این را با چیزی که از مدت‌ها پیش می‌خواست و حتی بیشتر، معاوضه کرد.

310 310