مسلماً سیر این اپیدمی در عرصه سیاست جهانی و روابط بین‌الملل نیز چالش‌ها و ملاحظات جدیدی را پدید آورده است و در حال پی‌ریزی روابط جدیدی در میان قدرت‌های بزرگ و دولت‌های مختلف جهان می‌باشد.
هرچند در همین مدت اندک پیرامون چالش فوق‌الذکر مطالب و نظریات بسیار ارائه‌شده است لیکن اینک از جهتی دیگر در راستای تکمیل و یا ارائه‌ی موضوعی‌تر، مداقه در رابطه باز طلوع ناسیونالیسم با ابعاد جدید در زمانه‌ای جدید در جهان پسا کرونا لازم می‌آید؛ لذا برخی از پژوهشگران مطرح در عرصه سیاست بین‌الملل بر این عقیده اشتراک نظر دارند که پس از فروکش التهابات ناشی از شرایط حاد ایجادشده درنتیجه‌ی اپیدمی کووید-19، نظام بین‌الملل با افول جهانی‌شدن و خیزش‌های ناسیونالیستی کشورها روبرو خواهد شد و نتیجتاً هم گام با این رخداد، جنگ سرد نوینی میان قدرت‌های جهانی عیان می‌گردد که مسلماً ایالات‌متحده آمریکا و چین در دو سوی این جنگ قرار می‌گیرند و ازنقطه‌نظری، این مسئله کشورهای مختلف نظام بین‌الملل را درصدد حفظ منافع خویش برمی‌انگیزد و متعاقباً خط و مشی ملی‌گرایی را در دستور کار خود قرار خواهند داد که البته این پایان ماجرا نخواهد بود و بی‌شک گریز از روند جهانی‌شدن با چاشنی ملی‌گرایی می‌تواند تبعات واسازانه عظیمی درروند تعاملات سیاسی و روند گلوبالیسم به بار آورد.
در کل با مروری گذرا می‌توان به این نتیجه رسید که طی گذار از دوران پساوستفالیا به‌خصوص در دو قرن اخیر مقوله‌ی ناسیونالیسم، همواره فرازوفرودهای خود را در مرکزیت ثقل سیاست‌های حکومت‌ها و دولت‌های ملی داشته است اما روند جهانی‌شدن مسیر این حرکت را آهسته و گاهی ساکن نمود و سیر این مسیر، این دو عنصر را در مصاف با یکدیگر قرار داده است و هرکدام معضلات پیش روی جهان را ناشی از فلسفه‌ی وجودی جریان مقابل خود می‌داند.
همچنین با تکیه‌بر این مسئله می‌توان بازتاب رویکرد ناسیونالیسم از سوی کشورها خصوصاً قدرت‌های بزرگ را در همین چند ماه گذشته در روند توزیع واکسن کووید-19 بررسی و پیگیری نمود به‌طوری‌که رئیس سازمان بهداشت جهانی در باب توزیع واکسن کووید-19 اشاره کرد: «جهان در آستانه‌ی یک شکست اخلاقی فاجعه‌بار است» و از سمتی دیگر منتقدان و صاحب‌نظران کثیری در حوزه‌های مختلف علوم انسانی و اجتماعی، روند توزیع واکسن کووید-19 را به نماد غیرعادلانه‌ترین مسابقه تاریخ تشبیه نموده‌اند. مجمع جهانی اقتصاد نیز در گزارش خود اعلام کرد که عملکرد ملی‌گرایی در روند تهیه واکسن کووید-۱۹ مانع توزیع عادلانه واکسن در جهان‌گشته است و این روند نه‌تنها بهبود سلامت جهانی بلکه احیای اقتصاد جهانی را با مانع جدی روبه‌رو خواهد کرد؛ چنانکه برآورد شده است اصرار کشورهای ثروتمند برای دسترسی سریع‌تر به واکسن که ناشی از همین رویکرد ملی گراییست، می‌تواند سالانه ۱۱۹ میلیارد دلار خسارت به اقتصاد آنها وارد کند. درصورتی‌که راه‌کار بسیار ساده‌ای در مقابل توزیع این واکسن وجود دارد و محققان علوم پزشکی در این راستا این راه‌حل را مطرح کرده‌اند که اگر شرکت‌های بزرگ دارویی تولیدکننده واکسن کووید-19 به تولیدکنندگان داروهای ژنریک (Generic Drug) اعلام نمایند که چطور می‌شود این محصول را تولید نمود؛ امکان تولید این واکسن برای همگان خصوصاً کشورهای درحال‌توسعه، امکان‌پذیر خواهد شد.
اما در مقابل شاهد آن هستیم که مسئله مرگ و زندگی افراد غیرخودی در لنز عینک جهان‌بین قدرت‌های بزرگ و حتی کشورهای تولیدکننده این واکسن نظیر هند و اندونزی و ...، اهمیتی نداشته و ارائه واکسن‌ها ابتدا در چهارچوب غنای داخلی با رویکرد ناسیونالیسم و منفعت اقتصادی تنظیم گردیده است. نتیجتاً بازتاب این قبیل رویکردهای ناسیونالیستی از سوی کشورهای جهان همانند قدم نهادن در مسیر دایره معیوبی خواهد بود که می‌تواند الگویی با نطفه‌ای ناپاک که بارها درگذر تاریخ جهان، امکان رشد و ظهور یافته را در سیاست‌های کشورهای مختلف جهان، خصوصاً کشورهایی که بقاء فعلی خویش را در امتداد سیاست‌های نیمه‌جان گلوبالیسم می‌بینند قرار دهد و در دستور کار قرار دادن سیاست‌ها و رویکردهای ملی‌گرایانه در سطوح مختلف از جانب دولت‌ها قوت عمل بیشتری گیرد و بحران‌هایی با عاملیت کمبود این واکسن حیات‌بخش ناشی و برخاسته از رویکردهای ناسیونالیستی، مسیر پرمخاطره‌ی جدیدی را در روابط میان دولت-ملت های جهان بنا نماید.
همچنین در ادامه باید افزود، با پیش رفتن به سمت جلو و گذشت زمان، اندیشمندان در حوزه‌های مختلف علمی نظیر علوم پزشکی و زیست فناورانه و صنعت، درصدد تلاش و بهره‌برداری از تحقیقات خویش و یا ورود نمودن در عرصه‌های علمی نوین بر مبنای گشودن گره از مشکلات ابزاری و سخت‌افزاری بحران پیش‌آمده (کووید-۱۹) می‌باشند به‌موازات همین امر، این بحران، اهمیت و ورود نمودن حوزه‌های مختلف علوم انسانی و اجتماعی را نیز می‌طلبد تا تبادل صحیح از مصاف عینیت و ذهنیت و خروجی علمی نظریات در این بزنگاه مهم تاریخی، بستر مناسبی را برای پیمایش مسیر آینده فراهم نماید. باید توجه داشت که رویکرد ملی‌گرایانه از جانب دولت‌ها نسبت به توزیع واکسن کووید-19 یکی از واکنش‌های غیراخلاقی در نا عدالتی‌های مشهود در جهان امروز می‌باشد لذا پژوهشگران در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی می‌توانند در مصاف با این بحران جهانی و عواقب برخاسته از آن، با نگاهی دقیق‌تر از آزمون خطاهای نظریات و پژوهش‌های گذشته، مسیر و پارادایم جدیدی را بسترسازی و تدوین نمایند. باید اشاره نمود در حوزه‌های مرتبط با علوم سیاسی این نیاز بیش‌ازپیش احساس می‌شود تا پژوهش و تحقیقات مناسبی در غالب نظریات و... برای برون‌رفت و رویاروی با پیامدهایی نظیر این بحران جهانی (کووید-19)، پایه‌ریزی و تدوین گردد زیرا بنا بر گواه تاریخی بحران‌هایی ازاین‌دست می‌تواند فرصت و یا اغلب فرصت سوزی را برای آیندگانمان در برداشته باشد و جدال طرفداران حرکت به سمت غریزه محوری و اخلاق محوری را به سمت‌وسوی مبهم و متفاوتی بکشاند.
*نویسنده و پژوهشگر در حوزه‌ی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل و عضو گروه کشمکش و همکاری در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه
310311
نظر شما