خط ‌لوله‌ صلح را بدون هند هم ادامه می‌دهیم

هانیا کیوان: جدال سیاسی ایران و غرب به خصوص آمریکا تاکنون باعث شده است که به رغم وجود پتانسیل استراتژیک ایران در منطقه نتواند از این موقعیت سود جسته و بر ثبات سیاسی خود در منطقه بیفزاید. تفکیک ناپذیری حوزه‌هایی چون اقتصاد و روابط بین‌الملل که فشار‌های زیادی را به کشور تحمیل کرده است باعث شده که طرح‌های توسعه‌ای ایران نتواند با جدیت پیگیری شود. یکی از این طرح‌ها که بیش از یک دهه است همچنان در بلا تکلیفی به سر می‌برد پروژه خط لوله صلح است که از فراز و نشیب‌های بسیاری رنج می‌برد، با تمام تحریم‌ها و فشارهایی که از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا بر هند صورت گرفته است اما زمزمه‌های حضور مجدد آن در خط لوله صلح شنیده می‌شود که طبق آن قرار است با امضای قراردادی بین ایران و هند مذاکرات خط لوله صلح از سر گرفته شود. یکی از دلایل کند بودن این روند تنش‌های سیاسی دو کشور هند و پاکستان و مخالفت آمریکا با این پروژه بوده که مانع توافق نهایی بین سه کشور شده است. این اختلافات باعث شده تا پرونده این پروژه هفت میلیارد دلاری همچنان مفتوح بماند و به سرانجام مشخصی نرسد.

طی چند سال گذشته سه کشور نشست‌هایی در این زمینه برگزار کرده‌اند و به توافقاتی نیز رسیده‌اند اما در سال گذشته هند از مذاکرات سه جانبه کنار کشید و ایران و پاکستان با برگزاری نشست‌هایی در تهران و اسلام آباد برای عملی کردن این طرح، مذاکرات را دنبال کردند. در عین حال تاکنون شرکت‌های آمریکایی ترک، چینی و آذربایجان برای حضور در این پروژه اعلام آمادگی کرده‌اند. بر اساس گزارش‌ها دو کشور هند و پاکستان بر سر حق ترانزیت گاز صادراتی ایران از داخل خاک پاکستان اختلاف نظر دارند و هند حاضر به پذیرش درخواست پاکستان برای حق ترانزیت گاز صادراتی ایران نیست. جدال تاریخی شبه قاره هند باعث شد ایران از پیگیری این پروژه عظیم اقتصادی دلسرد شود و گهگاهی با تنلگر کشور‌های نیازمند به گاز ایران (هند و پاکستان) عکس العمل‌هایی از خود نشان دهد.

مقامات ایران بارها تأکید کرده‌اند که در صورت عدم توافق سه جانبه، قرارداد فقط بین ایران و پاکستان امضا خواهد شد ودرصورت تکمیل طرح انتقال گاز ایران روزانه 150 میلیون مترمکعب گاز به هند و پاکستان صادر می‌شود که90 میلیون مترمکعب آن برای هند و60 میلیون مترمکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده است.

اماپاکستانی‌ها بر این باورند که امضای قرارداد هسته‌ای دهلی نو با آمریکا به این معنی است که هند تمایلی برای ادامه مذاکرات درخصوص پروژه خط لوله صلح ندارد. وزیر نفت ایران پس از گفت و گوهایی در تهران میان مقامات ایران و وزیر خارجه هند خواستار جدی گرفته شدن این طرح شده بود اما بنا به دلایلی چون دخالت آمریکا، هند هیچگاه به طور جدی به این پروژه نگاه نکرد و باعث شد دوباره ادامه این طرح به کما فرورود. به دنبال این اتفاق به پیشنهاد آمریکا، شرکتهای تولید‌کننده بنزین در هند از فروش بنزین به ایران پا پس کشیدند و در عمل یکی از منابع مهم تهیه بنزین برای ایران از دست رفت. اما هند یک موضوع را از ذهن خود دور نکرده است و آن اینکه جدال اقتصادی با ایران با توجه به رکود اقتصادی آمریکا نمی‌تواند منافع منطقه‌ای این کشور را تأمین کند چرا که هند برای اجرای پروژه‌های اقتصادی خود نیاز زیادی به استفاده از منابع انرژی ایران دارد.

به همین دلیل یک منبع آگاه در دهلی نو از سفر هیأتی به تهران در ماه آینده خبر داد تا در مورد پیوستن هند به خط لوله صلح با مقامات ایران مذاکره کند. این منابع همچنین گفتند که دهلی نو در حال بررسی اعزام هیأتی به تهران در ماه آینده است تا به رغم تداوم نگرانی‌های هند در مورد امنیت و قیمت گاز صادراتی ایران مذاکراتی با این کشور در مورد احتمال پیوستن به خط لوله صلح انجام دهد. ایران و پاکستان قرارداد صادرات گاز را به امضا رسانده‌اند اما راه را برای پیوستن هند به این پروژه باز گذاشته‌اند.

بر اساس این گزارش خط لوله 2700 کیلومتری صلح، بر اساس برنامه‌ریزی اولیه قرار است گاز ایران را به پاکستان و از آنجا به هند منتقل کند؛ پیش‌بینی می‌شود 1100کیلومتر از این خط لوله در ایران، یکهزار کیلومتر آن در پاکستان و در صورت توافق با هند 600 کیلومتر نیز در این کشور احداث شود.

همچنین هزینه احداث ایستگاه‌های تقویت فشار و خط لوله 56 اینچ صادرات گاز به پاکستان (از عسلویه به مرز پاکستان) حدود دو میلیارد و 500 میلیون دلار برآورد شده است.

اما در این راستا حجت‌الله غنیمی فرد نماینده وزیر نفت در مذاکرات خط لوله با بیان این مطلب که امضای قرارداد بین ایران و پاکستان برگ برنده‌ای است برای ایران گفت: با توجه به شرایط جهانی و مسائلی که برای حضور در خط لوله نابوکو هرچند مقطعی به وجود آمد، امضای صادرات گاز به پاکستان یک امتیاز محسوب می‌شود. خط لوله صلح اولین دخالت آمریکا در تاریخ اقتصادی ایران نیست.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در امضای این قرارداد هیچ گونه ابهامی وجود ندارد اما در یکی از بندهای این قرارداد ذکر شده است که نقطه تحویل گاز در یک منطقه جغرافیایی که نسبتا به مرز پاکستان نزدیک باشد قرار گیرد.

غنیمی فرد دراین راستا مطرح کرد: با عقد امضای قرارداد بین ایران و پاکستان می‌توانیم توجه هند را نیز در این رابطه به خود متوجه سازیم که تبعات مثبتی را برای ایران به دنبال دارد. اما در کل می‌توان بدون هند هم ادامه داد.

وی افزود: در صورت حضور هند در این پروژه، روزانه 150میلیون متر مکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر می‌شود که 90 میلیون متر مکعب آن برای هند و 60 میلیون متر مکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده است.

در ادامه جهانبخش امینی، عضو کمیسیون انرژی در مجلس با بیان این مطلب که هند چاره‌ای جز پیوستن به خط لوله صلح ندارد گفت: با وجود تمام تحریم‌هایی که از سوی اروپا و آمریکا بر هند صورت گرفته است اما این کشور برای یافتن منابع مورد نیاز خود چاره‌ای جز پیوستن به خط لوله ندارد. اما تا کنون خبری مبنی بر پیوستن هند به این قرارداد نشنیده‌ایم و شاید این کار در آینده‌ای نه چندان دور صورت گیرد.

وی در این راستا عنوان کرد: ایران با‌16 درصد از ذخایر گازی کل جهان، بعد از روسیه، در رتبه دوم ایستاده است و بحث صادرات گاز در حالی برای ایران بسیار مهم جلوه می‌کند که در بخش تولید گاز، ایران با میزان تولید کشور انگلیس (یعنی حدود 3/5 درصد تولید جهانی) هم رده است و میزان ذخایر گازی حدود 17 برابر کانادا و 6 برابر نروژ را در اختیار دارد.

امینی افزود: با این وجود ذخایر سرشار گاز ایران می‌تواند نیاز‌های گازی هند و پاکستان را در 25 سال آینده تأمین کند اما هنوز هند در حالی به فکر امتیاز‌گیری از ایران در خط لوله صلح است که نیاز‌های انرژی هند و پاکستان طی 15 سال گذشته سالانه به طور متوسط 6 تا 7/8 درصد رشد داشته است.