دکتر هومن دولتی*
در شرایطی که تمام برگهای پاکستان رو شده و فشارهای بین المللی از هرسو بر سر مقامات اسلام آباد باریدن گرفته است سفر حامد کرزی به عنوان مقام نخست اصلی ترین قربانی عملکرد ناصواب پاکستانی ها در ماجرای بن لادن و مرگ او ، به اسلام آباد خود بسیاری از گمانه زنی ها را تقویت می کند .
نوع روابط بین افغانستان و پاکستان و روابط بین این دو کشور را شاید می بایست یکی ازپیچیده ترین وشگرف ترین معادلات سیاسی، دیپلماسی در عرصه روابط بین الملل یاد کرد. سنگ بنای این اختلاف به روزهای اولیه تاسیس پاکستان و دادن رأی مخالف نمایندۀ افغانستان در مجمع سازمان ملل در به رسمیت شناخته نشدن پاکستان به عنوان عضو سازمان ملل متحد و مالکیت پشتونستان برمی گردد و از آن تاریخ تاکنون بیش از نیم قرن تنش شگرفی در روابط بین دو کشور حاکم بوده که صد البته در این میان نقش پاکستان به عنوان یکی از ارکان مداخله و بر هم زدن شرایط سیاسی افغانستان غیرقابل انکار است. پس از انجام عملیات آمریکایی ها در خاک پاکستان و از بین بردن بن لادن به یکباره تمرکز بر نقش سالیان دور و نزدیک پاکستان بر حمایت غیر مستقیم از سازمانها و شبکه های تروریستی فعال به عنوان یک فرضیه به اثبات نزدیک شده، مطرح گردید و ابتدایی ترین اثر این موضوع در جامعه افغانستان نمود پیدا کرد .
مردم افغانستان که به عنوان اصلی ترین قربانی تروریسم و لشگرکشی همه جانبه از دیرباز کشورهای همسایه و به خصوص پاکستان را به عنوان بر هم زننده امنیت کشور خود به شمار می آوردند این بار به طور جدی خواستار مشخص شدن نقش و موضع پاکستان در قبال گروههای برهم زننده امنیت افغانستان شده اند .اکنون این اعتقاد که برنامه ریزی و پایگاه اصلی طالبان در پاکستان است و حتی رهبران طالبان و گروه های تندرو به راحتی همانند بن لادن در پاکستان پناه گرفته اند، در بین مردم و دولتمردان افغان به باوری غیرقابل گریز تبدیل شده و آنها را بر آن داشته که جامعه جهانی را متقاعد سازند که دیگر حضور نظامی و انجام عملیات در خاک افغانستان بی مورد است و خشکاندن این جریان مگر درخاک پاکستان امکان پذیر و آدرسی را که آمریکا در افغانستان دنبال می کند همانند آنچه در مورد بن لادن ثابت شد در پاکستان است .
از طرفی در بین سیاستمداران افغان گروههای متمایل به پاکستان که حضور در عرصه سیاسی را چه در پارلمان و چه در دولت مرهون توجه اسلام آباد می دانند در این مقطع چاره ای جز سکوت ندارند. این تردید به اردوگاه آنان نیز رسیده است که باید افغانستان در نحوه برقراری روابط خود با پاکستان با این کشور اتمام حجت کند در این شرایط سفر کرزی به پاکستان در راستای همین موضوع است تا شاید مقامات پاکستان در عین حال که پاسخگوی پرسشهای جامعه جهانی باید باشند نا گزیر با سرافکندگی در برابر همسایه با آنان همکاری نموده و قدری نیز در این قبال مسئولیت پذیر باشند. در عین حال امید افغانستان این است که مذاکرات کرزی و دادن اطلاعات محرمانه ای که در خصوص پایگاههای طالبان و حضور رهبران آنان در اختیار دولت افغانستان است ،پاکستان را وادار به همکاری با کابل در مبارزه با مخالفان دولت کند؛ همکاری که نه فقط ابعاد نظامی آن مطرح است بلکه تمرکز آن بر روی نقش تاثیرگذار اسلام آباد در مذاکرات صلح بین دولت کابل و طالبان است به عبارت دیگر اصلی ترین هدف کرزی در این سفر استفاده از نفوذ پاکستان در بین گروههای مخالف دولت خود نظیر شبکه حقانی، حزب اسلامی حکمتیار و طالبان درنشاندن آنان بر میز مذاکره است و کابل به درستی این نکته را درک کرده که هرچند عربستان می تواند از نگاه جایگاه مذهبی بر این گروهها تاثیر گذارد و یا ترکیه با تکیه بر حضور نظامی به عنوان یک کشور مسلمان در افغانستان در قالب ناتو و ایساف نقش میانجی را بین کابل و طالبان داشته باشد.
اما واقعیت اینست که هیچ مذاکره و صلحی بدون خواست پاکستان دارای ثبات نخواهد بود و حتی تحقق آن نیز بعید به نظر می رسد و اکنون که پاکستان پاسخی برای افکار عمومی خود وهمسایگانش وجامعه جهانی درگیر مبارزه با تروریسم ندارد، بهترین فرصت برای متقاعد کردن اسلام آباد در به عهده گرفتن مسئولیت متقاعد کردن طالبان و گروههای دهشت افکن در تن دادن به مذاکره و قرار گرفتن در مسیر صلح با دولت کابل است مسیری که حدود سه سال است کرزی و دولتش برآن پافشاری می کنند اما آمریکا و متحدانش سعی در نوعی کارشکنی داشته و شاید باوری غیر از گزینه های نظامی و معلق گذاشتن وضعیت صلح در افغانستان منافع آنان را تامین نکند و شاید اگر مذاکرات دولت افغانستان با طالبان به صلح انجامیده شود آنگاه پاسخگویی به افکار عمومی آمریکا برای کاخ سفید در خصوص بیش از یک دهه جنگ کمی دشوار باشد.
هرچند گزینه مذاکره در میان دولتمردان و سیاستمداران واشنگتن طرفدارانی نیز دارد اما هنوز آمریکا با دیده تردید به آن می نگرد و در نقطه مقابل این دیدگاه، علاقمندی دولت کابل با ختم ماجرای طالبان به مذاکره، صلح وآشتی ملی است و این بار آقای کرزی با نقاط ضعف آشکار شده از حامی و پدر معنوی طالبان از اسلام آباد شروع کرده تا شاید پاکستان برای بازسازی وجهه از دست رفته خود این بی ضرر ترین گزینه دست یاری دهد.26351
*مدرس در دانشگاه شرق شناسی و ملی تاجیکستان
نظر شما