مسعود نیلی: دولت در تهیه سند مالی خود در طی این سال ها هیچ وقت وجود شرایط اطمینان در قیمت نفت را در نظر نگرفته است. این مساله ایست که اقتصاددانان در گذشته همواره نسبت به آن هشدار داده اند و با تاسیس حساب ذخیره ارزی نیز این بحث را پیش گرفتند. در سال گذشته نیز دولت برای تهیه بودجه های سالیانه خود پیش فرض خطرناکی را در نظر گرفت یعنی فکر می کردند قیمت نفت همیشه بالا است و قیمت های بالای 100 دلار تداوم خواهد داشت در نتیجه آسیب پذیری بودجه افزایش پیدا کرد البته این یک اشتباه تاریخی در اقتصاد ایران به حساب می آید زیرا همین طرز فکر به طور معکوس هم 10 سال پیش مطرح بود که با کاهش قیمت نفت فکر می کردند که دوره نفت گران تمام شده و قیمت های بالای 10 دلار را دیگر نخواهیم داشت . در شرایط کنونی نیز با توجه به اینکه طی سه سال گذشته ارقام بودجه رشد بسیار بالایی را تجربه کرده است و بخش اصلی ارقام درآمدی نیز از طریق درآمدهای نفتی تامین شده در نتیجه ما امروز با بودجه ای عمیقا وابسته تر به نفت نسبت به سالهای گذشته مواجه هستیم به طوریکه اگر رقم 940 هزار میلیارد ریال بودجه را در نظر بگیریم با کسر رقم یارانه انرژی که 120 هزار میلیارد است به رقم حدود 820 هزار میلیارد ریال می رسیم که از این رقم حدود 200 هزار میلیارد ریال آن شامل مالیات های مستقیم و غیر مستقیم است که مجددا مالیات های غیر مستقیم نیز به دلیل وجود تعرفه ها و گمرکات به نوعی از قیمت نفت تاثیر پذیر است در نتیجه بودجه شدید ا به نفت وابسته شده است و ارقام بودجه نیز منعکس کننده تعهدات تثبیت شده هر دولتی است که درآینده سر کار می آید .
به نظر من اگر بخواهیم تصویری از آینده داشته باشیم با توجه به اینکه سیاستمدار همیشه باید طرف احتیاط رابگیرد یعنی برای مواجه با بدترین حالت محتمل راهکار داشته باشد ،باید گفت اگر فرض کنیم قیمت نفت در سال آینده حدود 50 دلار باشد و دلار نیز با نرخ ارز 900 تا 1000 تبدیل به ریال برای دولت شود با کمتر از 2.5میلیون بشکه صادرات نفت در روز به درآمد سالیانه بین 410 تا 450 هزار میلیار ریال می رسیم که این رقم در برابر بودجه یک میلیون 100 هزار میلیارد ریالی به همراه مالیات ها و سایر منابع یک کسری قابل توجه و نگران کننده ای خواهیم داشت که البته با مشکلات دیگر مثل کمبود انرژی و مسایل بین المللی فضا را برای اقتصاد کشور بدتر خواهد کرد .
درمطالعه ای که در دو سال گذشته در خصوص کسری بودجه اقتصاد ایران انجام دادیم برای اینکه نشان بدهیم در صورت عدم وجود اصلاحات اساسی در سیستم مالی دولت در آینده با مشکل مواجه خواهیم شد دو سناریو خوش بینانه و بد بینانه برای کسری بودجه را در نظر گرفتیم در سناریو خوش بینانه مبنای نرخ رشد هزینه های دولت را به طور غیر واقعی کمترین رقم در 10 سال گذشته قرار دادیم و نرخ رشد درآمدهای مالیاتی را نیز بیشترین رقم 10 سال گذشته مبنا گذاشتیم که در این سناریو باز هم دولت دچار کسری بودجه زیادی می شد زیرا در طرف هزینه ها بودجه دولت خیلی گسترش پیدا کرده بود و تعهداتی بسیار زیادی را برای خود باقی گذاشته بود مثلا مقطعی در سال های گذ شته به دلیل شوک جمعیتی دهه 60 به ناچار هزینه های آموزش و بهداشت خیلی توسعه داشت و این توسعه تثبیت شد زیرا استخدام های رسمی دولت افزایش پیدا کرد و از طرف دیگر آموزش عالی نیز بزرگ شد و بخش های تامین امنیت و دفاعی کشور نیز با افزایش حجم روبرو شدند و البته با افزایش قیمت نفت دولت نیز تعهدات خود را گسترش داد و نتیجه این شد که اتفاقی شبیه به اتفاق سال 53 و 54 در اقتصاد ایران رخ داد یعنی با افزایش قیمت نفت هزینه های دولت به یکباره افزایش یافت . البته مشکل اصلی اینجاست که این افزایش بیشتر صرف امور جاری یا کوتاه مدت سرمایه ای شده است و ظرفیتی که در سالهای آینده می خواهد وارد اقتصاد شود تا این افزایش قابل توجه تقاضا را جبران کند در طرف دیگر اقتصاد وجود ندارد .
نظر شما