چه کسی پشت پرده قتل های زنجیره ای افغانستان است؟

زهرا خدایی

هنوز یک هفته از ترور برادر کرزی نگذشته است که روز یکشنبه محمدخان، والی سابق ایالت اورزگان و یکی از مشاوران نزدیک کرزی در منزلش به قتل رسید. محمدخان یکی از دوستان و مشاوران نزدیک به کرزی بود که ارتباط نزدیکی نیز با برادر کرزی داشت.

از آنجایی که تاکنون هدف ترورها نزدیکان کرزی بوده است، به نظر می رسد هر گروهی که دست به چنین عملیات هایی زده ، هدف مشخصی را از این ترورهای زنجیره ای دنبال می کند.طی یک هفته گذشته این سومین باری است که کرزی و اطرافیانش هدف حملات انتحاری قرارمی گیرند. ترور برادر کرزی، انفجار در مراسم ترحیم وی- که منجر به کشته شدن تعدادی از شرکت کنندگان در این مراسم شد- و در نهایت قتل محمدخان.
اما نکتۀ قابل توجه اینجاست که این اتفاقات در حالی به وقوع می پیوندند که از روز یکشنبه عملیات واگذاری امنیت افغانستان به نیروهای افغان آغاز شده و پلیس افغان در استان بومیان، تقریبا کنترل اوضاع را در دست گرفته است. اما به نظر می رسد با این روند افغانستان روزهای سختی را پیش رو داشته باشد.

تحلیل برخی از کارشناسان شبه قاره پیرامون تحولات اخیر افغانستان در ذیل می خوانید:

علی بیگدلی(استاد دانشگاه شهید بهشتی)- اصولا در عالم سیاست و دیپلماسی زمانی که دو طرف مخاصم قصد دارند پای میز مذاکره بنشینند، تلاش می کنند با در اختیار گرفتن امتیاز بیشتر تن به این کار بدهند. این مسئله در جریان جنگ ایران و عراق نیز اتفاق افتاد، در حالی که دو طرف در مورد پایان جنگ به توافق رسیده بودند، نیروهای عراقی باز هم به بمباران ادامه می دادند.

در آستانۀ خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، طالبان تلاش دارند با دست زدن به برخی از تحرکات از جمله ترور برخی از شخصیت های برجسته، اینگونه وانمود کنند که کرزی نه تنها توانایی ادارۀ کشور بلکه حتی اطرافیان خود را نیز ندارد که البته اقدامات اخیر طالبان در ترور برادر و مشاور کرزی برای رییس جمهور این کشور بسیار گران تمام شد.نوع عملیات های اخیر نشان دهندۀ آنست که طالبان شخص کرزی را هدف قرار داده اند تا ثابت کنند که کرزی قابلیت و شایستگی برای اداره جامعه ندارد و از این طریق می خواهند امتیاز بیشتری از طرف های مذاکره بگیرند.

به عبارتی تحرکات اخیر طالبان در چارچوب نمایش قدرت آنها به دولت کرزی و نیروهای آمریکایی قابل ارزیابی است تا در آستانۀ واگذاری تأمین امنیت به نیروهای افغان، نشان دهند که نیروهای طالبان نیز از قدرت کافی برای تأثیرگذاری در افغانستان برخوردارند.

سیدصدرالدین موسوی(کارشناس شبه قاره)- با توجه به آنکه ارتباط تنگاتنگی میان القاعده و طالبان وجود دارد،بعد از مرگ بن لادن، به نظر می رسد یک سری تحرکات جدید از سوی طالبان و القاعده آغاز شده است تا دو طرف نشان دهند که مرگ رهبر آنها تأثیری بر فعالیت های انتحاری و تروریستی نداشته و فعالیت آنها ادامه دارد.

از سویی وقایع اخیر همزمان با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان است. آمریکا در شرایط فعلی با خروج خود از افغانستان قادر نیست منافع مورد نظر خود را حفظ کند اما فشار افکار عمومی و هزینه های سرسام آور جنگ زمینه های خروج اجباری آنان از این کشور را فراهم آورده است. با در نظر گرفتن این مسئله، یک تحلیل بدبینانه نیز وجود دارد؛ اینکه هنوز میان  بعضی از نیروهای آمریکا و طالبان ارتباط پنهانی وجود دارد. شاید نفوذ سرویس های جاسوسی آمریکا در بخش هایی از طالبان محرک اصلی این ترورهاست تا خروج و یا عدم خروج آنها را توجیه کنند. این عملیات ها با هدف ناامن کردن شرایط صورت می گیرد تا نشان دهند نیروهای افغانی خودشان توانایی برقراری امنیت را ندارند.

پیرمحمد ملازهی(کارشناس شبه قاره)- ترورها در شرایطی صورت می گیرد که موضوع مذاکره با طالبان به عنوان یکی از راهکارهای مطرح شده برای حل بحران افغانستان در حال پیگیری است به طوری که دو تن از نمایندگان مجلس افغانستان اعلام کرده اند که با ملاعمر در داخل افغانستان دیدار کرده اند و از قول ملاعمر اعلام کرده اند که وی آماده پذیرش صلح است.

در همین حال مذاکرات برای امضای سند استراتژیک بین افغانستان و آمریکا در جریان است و گفته می شود که در آینده ای نزدیک این سند امضاء خواهد شد.
در کنار آن بحث واگذاری امنیت به نیروهای افغان روز یکشنبه آغاز شده و در مرحلۀ اول آن استان بامیان به نیروهای افغان واگذار شد. در چنین شرایطی تشدید بحران و ناامنی سوال برانگیز است و این پرسش را به اذهان متبادر می سازد که چگونه طالبان آمادگی خود را برای نشستن پشت میز مذاکره اعلام کرده اند و از طرف دیگر دست به چنین عملیات هایی می زنند؟ آیا به نفع آنهاست که همزمان به ترورهای مهم و سرنوشت ساز از جمله برادر و مشاور کرزی دست بزنند؟ آیا واقعا این طالبان هستند و یا اصولا نیروهای دیگری در این ترورها دست دارند که مخالف روند جاری هستند؟

هم اکنون دو گروه در مظان اتهام قرار دارند که یکی از آنها شبکه جلال الدین حقانی است که عمدتا در شرق افغانستان متمرکز است و گروه دیگر حزب اسلامی حکمتیار است که آنها هم گاهی دست به چنین حرکتهایی می زنند. اینکه واقعا از میان گروههای معاند و مخالف دولت چه گروهی این عملیات ها را سازماندهی می کند، هنوز به طور قطع مشخص نیست. هر چند طالبان مسئولیت ترور برادر کرزی را پذیرفتند اما حرف و حدیث پیرامون این عملیات ها زیاد است.
تحلیل دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه دستهایی وجود دارد تا در افغانستان زمینه را برای امضای نهایی سند استراتژیک بین آمریکا و افغانستان آماده کنند. سندی که قرار است بعد از واگذاری کامل امنیت افغانستان به نیروهای افغان میان دو طرف امضاء شود.
در مجموع هنوز مشخص نیست که چه کسی پشت پرده این ترورها قرار دارد؛ اگر طالبان پشت آن باشند، در آن صورت می توان گفت که در حال حاضر میان طالبان دو جریان در حال شکل گیری است؛ جریانی که معتقد است از طریق سیاسی و مذاکره با دولت کرزی، باید به بحران افغانستان پایان داد و جریان افراطی دیگری که معتقد است باید جلوی این روند گرفته شود و احتمالا همین گروه دوم پشت پرده این ترورهاست. اما در هر حال هر جناحی پشت این ترورها قرار داشته باشد، دولت و شخص کرزی را هم اکنون در کانون هدف قرار داده و تاکنون در دو عملیات مذکور ضربات بزرگی به وی وارد آورده است.آنگونه که از شکل و ماهیت ترورها برمی آید، عاملان آن ناتوانی دولت و نیروهای افغان را هدف قرار داده اند تا آنها را ضعیف و خروج نیروهای آمریکایی را با مشکل روبرو کنند.26349