مهسا بهادری: شاید زمانی که نام انیمیشن به گوش میرسد، عدهای آن را کارتونی برای کودکان تلقی کنند که بزرگسالان مخاطب آن نیستند، اما قطعا این تصوری اشتباه درباره انیمیشن است، انیمیشن نیز مانند فیلم در دو قالب کوتاه و بلند تولید میشود و انواع زیادی دارد، اما احتمالا همه مخاطبان با انواع انیمیشن مخصوصا در ایران آشنایی نداشته باشند. این ماجرا هم به این خاطر است که مشکلات زیادی گریبان سینما و تولید کنندگان را گرفته؛ از عدم وجود شرایط مناسب برای اکران، تا صنعتی نبودن انیمیشن و عدم امکان بازگشت سرمایه معضلاتی است که سازندگان با آن مواجه هستند.
برای دانستن این مشکلات سراغ امیر مهران و صبا جاور، دو کارگردان انیمیشن کوتاه «آسمان دوست داشتنی» و «رباب» رفتیم که در سی و نهمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه حضور دارند.
در ادامه معضلات این عرصه را از زبان دو کارگردان جوان میخوانید.
مشکل اول عدم وجود شرایط برای اکران است
احتمالا به خاطر نیاورید که برای دیدن انیمیشن کوتاه، به سینما رفته باشید. البته این به آن معنا نیست که هیچوقت انیمیشن کوتاه را تماشا نکرده باشید، اما احتمالا آن را در تلفن همراه خود، فضای مجازی یا تلویزیون دیده باشید و اگر خیلی برای سینما زمان بگذارید، ممکن است در جشنواره فیلم کوتاه چند انیمیشن هم دیده باشید. نبودن شرایط اکران برای انیمیشن، یک موضوعی است که سازندگان در همه حوزهها از مستند و فیلم کوتاه گرفته تا انیمیشن با آن دست و پنجه نرم میکنند.
صبا جاور ضمن اشاره به وجود شرایط نامطلوب برای اکران فیلمها اعم از بلند یا کوتاه ، میگوید: «ریشه اینگونه مشکلات به جدی نبودن مقوله فرهنگ و هنر درسیاستگذاریها و عدم وجود اقتصاد ازاد و رقابتی درجهت ایجاد انگیزه در سرمایه گذاران خصوصی برای پیگیری امر تولید و اکران بازمی گردد. علی رغم وجود امکانات کافی، مسئله اکران فیلمهای کوتاه و بلند همواره با مشکل روبرو بوده است. بخصوص تولیدات کوتاه اعم از انیمیشن یا فیلم همواره در مهجوریت بوده در حالی که با توجه به تمپوی بالای زندگی در عصر جدید پتانسیل استقبال از آثار کوتاه در مخاطب امروزی که وقت و حوصله تماشای آثار بلند را ندارد بسیار بالا است. اما متاسفانه جز حمایتهای موردی و استثنایی از سوی انجمنها یا سازمانها ، حمایت و برنامه ریزی مداوم و جدی در جهت ایجاد جریانی برای تولید منظم انیمیشن کوتاه که هزینه بالایی نیز دارد، همچنین امکان اکران مرتب و مداوم این آثار انجام نشده است. وجود مشکلات تاسف بار در زمینه اکران و مارکتینگ این گونه آثار جهت بازگشت سرمایه ، سبب بی انگیزه شدن فیلمسازان و سرمایه گذاران این عرصه شده است.»
امیر مهران میگوید: «درست است که ساخت انیمیشن از فیلم کوتاه داستانی یا مستند تجربی سختتر باشد، اما همه آنها در یک جایگاه قرار دارند و شرایط اکران برای آنها تعریف نشده است. در واقع میتوان گفت در وهله اول مشکل اصلی که سازندگان، چه در عرصه سینما، چه انیمیشن با آن مواجه هستند، موضوع اکران و نبود شرایط و حمایت است و بعد از آن میتوان به عدم بازگشت سرمایه و دیگر مشکلات اشاره کرد.»
مشکلات انیمیشن، یکی دوتا نیست
کمپانیهای بزرگ زیادی در دنیا هستند که نه تنها انیمیشن با کیفیت تولید میکنند، بلکه به آن به چشم یک صنعت نگاه میکنند، کمپانیهایی مانند پیکسار و والتدیزنی که با تولید انیمیشنهای بلند و کوتاه و اکران سراسری آن درآمد هنگفتی به دست میآورند. در ایران اما انیمیشنهای با کیفیت بسیاری تولید میشود، یکی از آنها «پسر دلفینی» است که حالا روی پرده سینماست و در فهرست فیلمهای پرفروش سینما هم قرار دارد. اما تاکنون نتوانستیم به عنوان یک صنعت به انیمیشن کوتاه یا بلند توجه کنیم.
صبا جاور، کارگردان انیمیشن کوتاه «رباب» درباره صنعت نبودن انیمیشن در ایران میگوید: «در همه جای دنیا تولیدات انیمیشن بصورت استودیویی و در قالب صنعت سینما تولید می شود آثار کوتاه نیز در سازوکار این صنعت جایگاه خود را در جریان منظم تولید استودیویی می یابند. گرچه در کنار این جریان بدنه ، همواره فضای هنری با سرمایه گذاران خصوصی نیز وجود دارند که آنهم از طریق مارکتینگهای جشنواره ها یا مراکز فرهنگی، بازگشت سرمایه را تجربه کرده کم و بیش موازی با جریان بدنه به حیات خود ادامه میدهند.»
او ادامه داد: «در کشور ما آثار سینمای بلند داستانی نیز بصورت استودیویی تولید نمی شوند و اساسا می توان گفت ما صنعت سینما نداریم. پس عجیب هم نیست که چرا آثار کوتاه در قالب نظام استودیویی و صنعت تولید نمی شوند و از تامین بودجه و تهیه کنندگی و تمام مراحل ساخت گرفته تا اکران و بازگشت سرمایه دچار مسئله و مشکل می باشند. گاهی انجمن سینماگران جوان ، مرکز گسترش یا کانون پرورشی دست به حمایتهایی میزنند اما هیچگاه بصورت برنامه مداوم و منظم که بتواند جریانساز باشد نبوده است.»
امیر مهران نیز درباره این موضوع میگوید: «ایران برای سینما، مستند، انیمیشن و حتی دیگر مواردش، هیچ ایده و الگویی ندارد و متاسفانه ایران هیچ شرایطی را فراهم نمیکند، لذا نمیتوانیم کشورمان را معیار قرار دهیم. راه خیلی دور نرویم، در ترکیه اتفاقاتی برای صنعت سینمایشان رخ داده که موجب درآمدزایی آنهاست. در همه دنیا میتوان از این عرصه هم کسب درآمد و هم فرهنگسازی کرد اما ما از پایه این امکانات را فراهم نمیکنیم و در همه جای دنیا بعد از اینکه از خود انیمیشن کسب درآمد کردند، از محصولات جانبی آن درآمدزایی میکنند اما متاسفانه ما در این عرصه بسیار ضعیف هستیم.»
بیشتر بخوانید:
ادعای ساخت انیمیشنهایی در سطح جهانی؛ اتفاقی که هیچوقت رخ نداده است
مخاطبان حاضر بودند بلیت نذری هم بخرند، اما سالن ندادند!
حضور تاثیرگذار فیلم و انیمیشهای ایرانی در جشنواره فیلم هیروشیما
انیمیشن پولساز است؟
حالا که به صنعت نبودن انیمیشن در ایران پرداختیم، بسیار طبیعی است، که بحث عدم بازگشت سرمایه هم در این میان مطرح شود. در واقع در پاسخ به این سوال که آیا انیمیشن پولساز است؟ باید گفت خیر. چون چیزی که نتواند در میان مردم نفوذ پیدا کند، طبیعتا مخاطب چندانی هم پیدا نمیکند و در مقابل هم درآمد چندانی به دست نمیآورد و وقتی این اتفاق رخ ندهد، نه تنها بحث سودآوری منتفی میشود، بلکه احتمالا سرمایه اولیه تولید محصول فرهنگی هم به تولید کننده باز نمیگردد.
امیر مهران درباره موضوع عدم بازگشت سرمایه میگوید: «در کشور ما برای انیمیشن، فیلم کوتاه، مستند و حتی فیلم بلند بازگشت سرمایه چندانی وجود ندارد اما با این حال، تاکنون، مراکزی مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یا مرکز گسترش، با بودجه محدود، سعی بر حمایت از انیمیشن داشتند. البته درباره این حمایت مالی هم گفتم، که بودجه بسیار محدود است و تنها بخش خیلی کوچکی از مراحل ساخت انیمیشن ما را پوشش میدهد.»
او در پاسخ به این سوال که شما با اینکه میدانید بازگشت سرمایه ندارید اما چرا بازهم اثر تولید میکنید؟ میگوید: «من فیلمساز و کارم همین است، اینکه بازگشت سرمایه نیست هم باید بگویم در تمام دنیا همینگونه است و تولید کننده روی منبع درآمد فیلم کوتاه و انیمیشن چندان حساب باز نمیکنند. به هرحال فکر میکنم شرایط تولید و کارکردن برای افرادی که گاهی مورد حمایت واقع میشوند، به مراتب سادهتر از افرادی است که به صورت مستقل و بدون هیچ حمایتی کاری را تولید میکنند. البته که سختتر هم هست.»
صبا جاور هم مشکل عدم بازگشت سرمایه را مارکتینگ میداند و میگوید: «نکته همین است که بعد از تولید ، مارکتینگ جدی و فعالی وجود ندارد و نهایتا پرونده اثر با حضور در جشنواره بسته می شود. یکی از آثار انیمیشنی من «رباب» هست که خودم آنرا سرمایه گذاری و کارگردانی کرده ام. تلاشم بر این است که از شعار های احساساتی دوری کنم اما اینگونه آثار حقیقتا با دل و روح سازنده تولید می شود و بدون کمترین چشمداشتی. فاجعه فرودگاه کابل پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در اگوست 2021 انقدر برایم تکان دهنده بود که با اینکه در میانه تولید فیلم دیگری بودم، ناگهان خودم را در دل تولید انیمیشن رباب یافتم. چون دل و روان و فکرم درگیر این مسئله شده بود. این نوع تولیدات در یک فرایند معنوی و هنری شخصی و بدون هیچ چشمداشت مالی یا حتی غیر مالی اعم از تقدیر و تحسین انجام می گیرند . بنابراین نمی توان شیوه تولید اینگونه آثار را الگویی برای تولید نظام مند فیلم یا انیمیشن کوتاه جهت پویا نگه داشتن این صنعت در نظر گرفت و این تولیدات حقیقتا نیازمند توجه و برنامه ریزی جدی مسئولین و نهادها و سازمانهای فرهنگی هستند.»
بودجه یک میلیاردی برای انیمیشن کوتاه
انیمیشن، مخصوصا انیمیشن کوتاه، به سبب سادگیای که در بیان مفهوم و به تصویر کشیدن موضوعات دارد، تولیدی کم هزینه به حساب میآید، اما صبا جاور، که «رباب» را فریم به فریم ساخته درباه بودجه این انیمیشن میگوید: «در مورد برآورد بودجه برای ساخت انیمیشن فریم به فریم ، نمی توان رقم مشخصی تعیین کردو بستگی به مدت زمان اثر و کیفیت مورد انتظار از اثر و بسیاری عوامل دیگر دارد. به عنوان مثال یک آهنگساز دستمزدی بین پنجاه تا صد ملیون برای یک انیمیشن دریافت می کند. عناصر دیگر ساخت جز موسیقی نیز هریک هزینه های بالایی دارند که با بالا رفتن کیفیت اثر و کارازمودگی عوامل، دستمزدها نیز بالا تر می روند. شاید بطور تخمینی بتوان بودجه ای بین پانصد میلیون تا یک میلیارد تومان برای یک انیمیشن ده یا پانزده دقیقه ای در نظر گرفت.»
امیر مهران هم ادامه داد: «شاید در ظاهر ساخت انیمیشن، مخصوصا انیمیشن کوتاه، بسیار کم هزینه به نظر برسد اما ساخت یک انیمیشن سه بعدی ۱۰ دقیقهای، بهطور متوسط رقمی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان هزینه نیاز دارد، که البته برای ساخت انیمیشن فریم به فریم هزینه بیشتری نیاز است، چون شرایط کاری دشوارتر است.»
۵۵۲۴۵
نظر شما