محسن اکبری- وقتی که با منصور نریمان به گفت‌وگو می‌نشینیم به یاد تاریخی که روزگاری علی شریعتی از آن به نفرت یاد کرده است می افتیم. تاریخی که قرار است نقش افرادی چون منصور نریمان که در ساخت، تدریس، تبیین و احیای ساز عود نقش اساسی ایفا کرده مهجور بماند تا قرعه فال به نام آن افرادی خوش شود که با نداشتن نقش و نگاری در ایام حیات خود، به چهره‌ایی ماندگار و اسطوره‌ای و قهرمان تبدیل شده و می شوند.
شاید بتوان در آینده‌ای نه چندان دور برای فردی چون منصور نریمان متصور شد که هنرمندان دلسوزی چون او بیش از پیش شناخته و تجلیل شده، و همگان به این موضوع پی ببرند که براستی او بوده است پدر ساز عود ایرانی. همکلام می‌شویم با اسکندر ابراهیمی زنجانی یا همان منصور نریمان تا بشنویم بقول حافظ از سرگذشت چنگ و عود تا ببینیم برایمان چه تقریر می کنند و از کتابی بنام «ردیف موسیقی دستگاه ایرانی» که توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده و به دست علاقمندان مهجور ترین هنر این روزهای مملکت ما یعنی موسیقی رسیده است.
کتاب«ردیف موسیقی دستگاه ایرانی برای عود» تولید مرکز موسیقی حوزه هنری در 354 صفحه، قطع رحلی با شمارگان دو هزار و 500 صفحه و قیمت 9900 تومان منتشر و در اختیار علاقمندان حوزه موسیقی و ساز عود قرار گرفته است.
اگر موافق هستید گفت و گو را با انگیزه شما درباره نگارش کتاب ،«ردیف موسیقی دستگاهی ایرانی برای عود» شروع کنیم.
از سن چهار، پنج‌سالگی به موسیقی آشنا و علاقه‌مند شدم که در آن ایام همزمان مشغول، یادگیری و نواختن ساز سه تار هم شدم. در سن چهارده سالگی بود که همکاری خود را با رادیو مشهد به عنوان تک‌نواز آغاز کردم. آشنایی من با ساز عود برمی‌گردد به همان دوران که پدرم که او هم آشنا بود به موسیقی و با ما از سازها به ویژه سازعود سخن می گفت، از باربد و نکیسا، که در دربار ساسانیان به نواختن ساز و عود می‌پرداختند. و من که حالا علاقمند به سازعود شده بودم اما در آن زمان نه سازی بود و نه نوازنده عود و من بودم و رادیویی که از طریق آن ساز عود را با آهنگ های ترکی استامبولی و عربی می‌شنیدم.
بسیاری معتقدند ساز عود جز سازهای اصیل ایرانی است، اثبات این مدعا را هم در شعر شعرای بزرگ ایرانی می توان مشاهده کرد،پس چطور است که این ساز به گفته شما در ایران نبوده است؟
بلی ساز عود تا زمان حمله اعراب به ایران جزو سازهای رسمی و آشنای ایرانیان بوده است، که پس از حمله اعراب، بخاطر علاقمند شدن آنها به این ساز، نوازندگان عود را با خود به دیارشان برده و از آن زمان است که دوران فراموشی و مهجوریت ساز عود فرا می‌رسد.
پس منشا آشنایی شما با ساز عود پدرتان هستند؟
بله، ایشان تاثیر بسزایی در آشنایی من با ساز عود داشت.
سیر این روند به کجاها رسید؟
عرض می‌کردم که در مشهد به همکاری با رادیو پرداختم پس از مدتی کار در رادیو مشهد به شیراز نقل مکان کرده و به مدت چهارسال هم با رادیو شیراز به همکاری پرداختم. ناگفته نماند که در طول مدتی که در مشهد بودم با مرحوم روح‌الله خالقی از طریق تلفن و نامه ارتباط برقرار کردم که همواره در همین ارتباط موارد زیادی از مرحوم خالقی آموختم. روح‌الله خالقی همواره این نکته را به من می‌گفت که تو به محض آمدن و نقل مکان کردنت به تهران باید برای تدریس به هنرستان موسیقی ملی بیایی. نکته جالب توجه این است که با این که من مرحوم خالقی را هیچ‌وقت ندیدم اما بسیار از او آموختم و نام و یاد او همیشه با من بوده و هست.
ساز عود به قول شما کی از مهجوریت درآمده و جایگاهش را پیدا کرد؟
مرحوم روح‌الله خالقی در همان سال‌ها دو نفر نوازنده به نام‌های اکبر محسنی و مهدی مفتاح را مأمور کرد تا نوازندگی ساز عود را از کشور عراق فراگرفته و آن سازها را دوباره به آغوش وطن بازگردانند. این دو عزیز هم به این کار مبادرت کردند که البته مهدی مفتاح بعداً نوازنده قانون شد و ماند اکبر محسنی؛ من هم که حالا به تهران آمده بودم و تشنه ساز عود بودم. روزی در مورد این ساز با نریمان آبنوس سازنده سازی که در زمان خود از خبره‌ترین نوازندگان ساز بود صحبت کردم و قرار شد من عکس این ساز را بیاورم. با کمک نریمان، از روی عکس و ملودی که در گوش من از ساز عود بود، سازی را ساختیم.
مگر در آن زمان مرحوم خالقی دو نفر را مأمور به خریدن و یادگیری ساز نکرد؟
چرا، یک روز من و همین نریمان آبنوس به خانه ی آقای محسنی رفته و از او درخواست کردیم که فقط ساز را به من نشان بدهد که او بنا به دلایلی امتناع کرد، که البته بعد از چند سال که من در مشهد کنسرتی داشتم اکبر محسنی به همراه مرحوم تجویدی به کنسرت من آمده و چندروز بعد به خانه من آمده از من بابت عملکرد چندسال پیشش عذرخواهی کرد و همان ساز را به من به عنوان هدیه اهدا کرد.
استاد پس سازعود توسط شما طراحی و تدریس شد؟
بله، من ساز عود را در ایران دوباره احیا کرده و در تمام طول این سال‌ها تا سال قبل مشغول به تدریس این ساز تمام ایرانی شدم که محصول آن چندین شاگرد هستند که امید من بر آنها برای تدریس و ترویج ساز عود در آینده است، هنرمندانی چون آقای بهروزنیا، محمد فیروزی، علی پژوهشگر و نفراتی دیگری که الان شاید حضور ذهن نداشته باشم.
کتاب «ردیف موسیقی دستگاهی ایران برای ساز عود» را در چه سالی نوشتید؟
بعد از انقلاب احساس کردم نت‌نویسی و نت‌خوانی باید برای ساز عود به رشته تحریر دربیاید، لذا قریب به چهارده سال برای نت‌نویسی ساز عود تلاش کردم و حالا در این کتاب ماندگار شده است.
این کتاب بیشتر برای متخصصان موسیقی نوشته شده یا دانشجویان و هنرجویان آکادمیک هم می‌توانند از آن استفاده کنند؟
اگر فردی به نت‌خوانی مسلط باشد می‌تواند خود ساخته مطالبی درباره نواختن ساز عود فرا بگیرد.
جناب استاد نریمان بیشتر مردم شما را با این نام می‌شناسند ولی دوستداران شما می‌دانند که نام اصلی شما اسکندر ابراهیمی زنجانی است؟
بله، این هم داستانی دارد و این نام من برگرفته از همان سازنده ساز بود که نامش نریمان آبنوس بوده که من با اجازه از آن فرد نام هنری خود را به منصور نریمان تغییر دادم.
6060
نظر شما