طبیعی‌ترین اتفاق پس از هر جشنواره اعتراض‌های فراوانی است که به دست‌اندرکاران جشنواره می‌شود. بی‌عیب و نقص‌ترین جشنواره جهان هم معترضانی دارد. دست کم آنها که نتوانسته‌اند مقام و جایزه‌ای از جشنواره کسب کنند معترض خواهند بود. این موضوع اندک‌اندک پذیرفته شده.
داوری هم موضوعی است که دیگر چند و چون بسیاری در آن صورت نمی‌گیرد. همه ما کم و بیش پذیرفته‌ایم که داوری امری سلیقه‌ایست و نمی‌توان برای ذوق و سلیقه متر و معیار دقیقی مشخص کرد. با این حال اتفاقاتی در جشنواره «ربع قرن کتاب دفاع مقدس» رخ داده است که ربط چندانی به این چیزهایی که گفتم ندارد. بسیاری از کسانی - از جمله خود بنده- که هیچ‌گونه ارتباط خاصی با مقوله هنر و ادبیات دفاع مقدس ندارند و تنها از سر علاقه، آثار این حوزه را مطالعه می‌کنند با اعلام نتایج و نحوه برگزاری جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس حیرت‌زده شدند.
البته شاید دعاوی دبیر جشنواره بر میزان توقع ما افزوده است. به خاطر دارم چندی پیش دکتر سنگری در گفت‌وگویی اعلام کرده بود: یکی از مهم‌ترین فاکتورهای در نظر گرفته شده میزان تأثیرگذاری این کتاب‌هاست. یعنی کتاب‌هایی برگزیده خواهند شد که تأثیری جدی بر حوزه هنر و ادبیات دفاع مقدس گذاشته باشند.
طبیعی است که با چنین ادعایی منتظر باشیم کتاب «زنده باد کمیل» نوشته محسن مطلق در میان کتاب‌های برگزیده باشد که نبود. چرا؟ اگر مراد ما از تأثیرگذاری کمی باشد این کتاب به چاپ چهاردهم رسیده و این برای یک کتاب آن هم در زمانه‌ای که تیراژ کتاب از دو- سه‌هزار جلد تجاوز نمی‌کند توفیقی چشمگیر محسوب می‌شود. اگر از تأثیرگذاری کیفیت را منظور کنیم باز هم «زنده‌باد کمیل» را باید از بهترین‌ها به حساب آورد.
چندسال پیش دکتر اریک بوتل جامعه‌شناس فرانسوی این کتاب را ترجمه کرد و تز دکترای خود را نیز بر اساس این کتاب به نگارش درآورد. سه روز میزگرد اختصاصی درباره این کتاب که در انجمن ایران و فرانسه برگزار شد گواهی دیگر بر اهمیت کتاب است. علاوه بر اینها این کتاب در زمان انتشارش یک اتفاق محسوب می‌شد و اقبال عامی که تا به امروز به آن می‌شود نشان می‌دهد که آن اتفاق یک اتفاق موسمی و مقطعی نبوده. محسن مطلق تنها نویسنده‌ای نیست که از چشم برگزارکنندگان پنهان مانده است.
در عرصه رمان و داستان یکی از جدی‌ترین افراد این عرصه کاملاً نادیده گرفته شده است. «حبیب احمدزاده» از نام‌آورترین نویسندگان دفاع مقدس محسوب می‌شود و رمان «شطرنج با ماشین قیامت» او از بهترین رمان‌های سالیان اخیر است. حتی اگر عنوان دفاع مقدس را از رمان او حذف کنیم باز هم رمانی قابل تأمل و خواندنی است اما در هیچ جای این جشنواره نامی از حبیب احمدزاده نمی‌شنویم. حتماً یک جای کار ایراد دارد. کدام جشنواره را سراغ دارید که داوران جشنواره خود از برگزیدگان جشنواره باشند؟
بحث بر سر سلیقه و رأی و اختلاف‌نظر نیست، این جشنواره اشکال ساختاری دارد. می‌گویند و امیدوارم که درست نباشد که فراخوان جشنواره را برای ناشران فرستاده‌اند. مگر می‌شود؟ این جشنواره که قرار نبود ناشر برگزیده انتخاب کند. شاید نویسنده‌ای دلش نخواست در جشنواره شرکت کند. شاید ناشری از دست نویسنده‌اش دلخور باشد و نخواهد اثر او را به جشنواره ارسال کند.
ای کاش این جشنواره که عنوان «دفاع مقدس» را نیز با خود یدک می‌کشد به شکل آبرومندانه‌تری برگزار می‌شد. اینکه برخی از برگزیدگان جشنواره حتی حاضر نشوند برای گرفتن جایزه در محل برگزاری اختتامیه حاضر شوند، اینکه حتی برخی از آنان از گرفتن جایزه امتناع ورزیدند نکته بی‌اهمیتی نیست. ادبیات دفاع مقدس اگرچه دیگر نوپا نیست اما فعالان این عرصه آنقدر پرتعداد نیستند که کارگزینش را برای منتقدان و سخن‌سنجان دشوار کند. با کمی ذوق و استعداد به راحتی می‌توان آثار مهم و تأثیرگذار این حوزه را از دیگر آثار متمایز کرد. متأسفانه هنر و ادبیات دفاع‌مقدس درست مثل فوتبال این سرزمین دارای حواشی پررنگی است که هیچ ربطی به متن ندارد.
نظر شما