استاد محمد ابراهیم باستانی پاریزی در عمر پر برکت خود آثار ارزشمندی خلق کرده، شاگردانی پرورده و روش نوینی در نگارش تاریخ ارائه کرده است. در کشورهای اروپائی تا کنون رساله های مختلفی در باره ایشان و شیوه نوین تاریخ نگاری او عرضه شده است.
استاد باستانی در آثارش که به نحوی با زادگاهش کرمان و عدد هفت عجین است، تاریخ را با مهارت در قالب رمان تاریخی به خوانندگان عرضه می دارد. شاید یکی از علل اقبال مردم به آثار استاد باستانی، علاوه بر صداقتش در نقل تاریخ و مبارزه با استبداد، جهل و استحمار، این است که ایشان راه نفوذ در بین مردم را به درستی پیدا کرده است. هیچ خواننده ای به هنگام مطالعه آثار ایشان احساس خستگی نمی کند و خواسته و حتی ناخواسته مسحور قلم ایشان می شود که تاریخ را در قالب ادبیات و رمان تاریخی ارائه می کند. خواننده هنوز از لذت خواندن نثر تاریخی استاد فراغت نیافته، اشعار نغز و دلنشین و بایسته ای را در جلوی خود می بیند و بلافاصله خاطرات تاریخی، او را مبهوت می سازد، تا جائیکه ناخودآگاه زمان را فراموش کرده و هنگامی به خود می آید که کتاب و یا حداقل آن فصل از کتاب را مطالعه کرده است. به نظر می رسد این اول ماجرا است، زیرا خواننده علاوه بر احساس رضایت، به فکر فرو می رود و این تفکر و تعقل، باعث شکل گیری اندیشه جدیدی در ذهن او می گردد .( از توصیه های موکد خداوند به انسان این است که به تفکر، تعقل، تعلم، تدبر و تفقه بپردازد. همه سخنان را بشنود و بهترین آنها را انتخاب کند و اگر کسی چنین کرد، خداوند بشارت داده که او هدایت شده و اهل خرد است. فَبَشِّرْ عِبَادِ. الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ. قرآن کریم، سوره زمر، آیات 17 و 18)
در کویر مطالعاتی ایران زمین در دوران معاصر( در آغاز انقلاب، جمعیت ایران حدود 30 میلیون نفر بود، به گفته بررخی از صاحب نظران مقوله کتاب، شمارگان برخی از کتب دکتر علی شریعتی از مرز پانصد هزار نسخه فراتر رفت. اکنون جمعیت ما بیش از 70 میلیون نفر است و با تاسف باید گفت که میانگین شمارگان کتاب حدود هزار نسخه است! فاعتبروا یا اولی الابصار. بیاییم یک بار دیگر از ته دل شعر "من یار مهربانم" را بخوانیم.( که بسیاری به دلایل مختلف با کتاب قهر کرده اند، هنر استاد باستانی عرصه را برای آشتی مجدد مردم با کتاب فراهم می کند، کافی است خواننده به یکی از این آثار دست یابد و بسم الله را بگوید، آنگاه باید تا تای تمت کتاب را همراهی نماید و این را می توان معجزه استاد باستانی لقب داد. در گذشته نه چندان دور آثار بزرگان دیگری این گونه بوده است و هر کدام از آنها – صرف نظر از اندیشه های متفاوتی که داشته اند – سهم بزرگی در همگام شدن مردم با کتاب ایفا کرده اند. شاید بتوان از میان این مجموعه به اساتیدی چون ذبیح الله منصوری، علی شریعتی، جلال آل احمد، صادق هدایت و.. اشاره کرد. ویژگی مشترک اشخاص یاد شده این است که نسل هائی را با کتاب مانوس کردند. به نظر می رسد همین نکته رسالت بزرگی است که از عهده هر کسی بر نمی آید. مگر یکی از اهداف دین بسط علم و دانش در میان مردم نیست تا آنان از هر چیزی بدون علم نسبت بدان پیروی نکنند؟ مگر غیر از این است که خداوند فرموده است دانایان و نادانان برابر نیستند؟ مگر یکی از اهداف رسالت پیامبر این نبود که به مردم کتاب و حکمت بیاموزد؟
استاد باستانی در انجام رسالت اهل قلم، بی هیچ مداهنه ای موفق بوده است. رمز ماندگاری آثار استاد در این است که عشق به وطن، مردم، نوع دوستی و مبارزه با جهل و خرافه و استبداد را به مردم میآموزد و مسائل یاد شده باعث تقویت همبستگی و بالندگی ملت و کشور می شود. خداوند در سوره رعد حق و باطل را این گونه مثال می زند: "خداوند از آسمان آبى فرستاد؛ و از هر درّه و رودخانهاى به اندازه آنها سیلابى جارى شد؛ سپس سیل بر روى خود کفى حمل کرد؛ و از آنچه (در کورهها،) براى به دست آوردن زینت آلات یا وسایل زندگى، آتش روى آن روشن مىکنند نیز کفهایى مانند آن به وجود مىآید. خداوند، حق و باطل را چنین مثل مىزند! امّا کفها به بیرون پرتاب مىشوند، ولى آنچه به مردم سود مىرساند [= آب یا فلز خالص ] در زمین مىماند؛ خداوند اینچنین مثال مىزند!" .
به نظر می رسد اکنون وقت آن فرا رسیده تا بار دیگر اقدام به باز خوانی آثار گرانسنگ استاد باستانی نمائیم و اگر برخی هم از خواندن این آثار تا کنون غفلت کرده اند، فرصت را غنیمت شمرده و برای بار نخست به مطالعه یکی از آثار استاد بپردازند. اینجانب مطمئن است که شدت جذابیت این آثار کار دست خوانندگانش خواهد داد و راه جدیدی در زندگی ایشان باز خواهد کرد که مسیر سعادت از آن می گذرد.
*پژوهشگر تاریخ و رایزن فرهنگی سابق ایران در مصر
/214
نظر شما