اوج تنش میان ارتش و دولت پاکستان بر سر مسائل مختلف به ویژه موضوع نامه ارسالی از اسلام‌آباد به فرمانده وقت ارتش آمریکا و تقاضا از واشنگتن برای مهار ارتش، سفر غیر منتظره آصف علی زرداری به دوبی منتشر شد.انجام این سفر موجب شد تا بسیاری از گمانه‌زنی‌ها و زمزمه‌هایی که در مورد اوضاع وخیم دولت و احتمال کناره‌گیری رئیس جمهور بطور پنهانی و در خفا گفته می‌شد به سطح رسانه‌ها کشیده شده و بطور علنی آشکار گردد.
زرداری در حالی پس از 2 هفته به پاکستان برگشت که گفته می‌شد برگشت وی مبتنی بر معامله با ارتش بوده و وی از نظامیان ضمانت گرفته است که موضوع نامه ارسالی به آمریکا فقط از طریق دادگاه مورد پیگرد قرار گیرد و بابت این موضوع از سوی ارتش تحت فشار قرار نگیرد.در حالی که روابط اسلام‌آباد با همسایگان به ویژه هند و افغانستان در اوج تیرگی قرار دارد و روابط استراتژیک این کشور با آمریکا نیز دستخوش تنش و گرفتار جنگ لفظی شده است، جایگاه دولت و حزب مردم به ویژه شخص زرداری در داخل کشور نیز به شدت تنزل یافته است.این شرایط ضمن اینکه اوضاع سیاسی این کشور را تشدید کرده است، گمانه‌زنی‌هایی را نیز در مورد سرنوشت اختلافات پاکستان با آمریکا، ابهام در نقش این کشور در بی‌ثباتی‌ها و ناامنی‌های منطقه و نزاع‌های حزبی در آینده شکل داده است.در همین رابطه خبرگزاری فارس گفت‌وگویی را با "محمد ابراهیم طاهریان" کارشناس مسائل شبه‌قاره و سفیر سابق ایران در پاکستان و افغانستان ترتیب داده که ضمن اینکه به تشریح اوضاع کنونی می‌پردازد، گزینه‌های پیش رو را نیز بررسی می‌کند.
اثر شرایط داخلی و عوامل بیرونی بر اوضاع پاکستان
سفیر سابق ایران در پاکستان در پاسخ به این سئوال که ریشه تحولات سیاسی اخیر در پاکستان که موجب تزلزل و شکنندگی اوضاع در این کشور شده، درونی است یا بیرونی؟ یا به تعبیر دیگر از آنجا که از حوادث ریموند دیویس، عملیات ابیت‌آباد، یادداشت زرداری به مولن، واکنش‌های درونی به حمله ناتو به دو پست مرزی این کشور، ... به عنوان بخشی از عوامل درونی و از جنگ افغانستان، تلاش‌ها برای برتری یابی دهلی‌نو، برنامه هسته‌ای پاکستان، ... به عنوان بخشی از عوامل بیرونی تشدید اوضاع در پاکستان یاد می‌شود، کدامیک از این عوامل در بوجود آوردن شرایط جاری نقش داشته‌اند؟، معتقد است که تحولات سیاسی پاکستانی همچون تحولات این کشور در 6 دهه گذشته متأثر از شرایط خارجی و اوضاع داخلی این کشور است.طاهریان افزود: با توجه به اینکه ارتش در همه مسائل این کشور اثر و نقش داشته لذا اکنون نیز وضع تغییر نکرده لذا هریک از عوامل اشاره شده می‌تواند به تنهایی زمینه تنش و تشنج در این کشور را فراهم کند.
سفیر سابق ایران در پاکستان در عین حال به نقش هر یک از عوامل بیرونی پرداخته و با اشاره به روابط پاکستان با همسایگان خود از جمله افغانستان و هند که دارای مرزهای مشترک طولانی با این کشورهاست، گفت: روابط اسلام‌آباد با کابل و دهلی‌نو وارد مرحله خاصی شده است در افغانستان دولتی مستقل حاکم نیست و اوضاع دراین کشور وضع فوق‌العاده دارد و نمی‌تواند در چارچوب وظایف ملی خود عمل کند و بیش از 40 کشور در تصمیم گیری‌های این کشور نقش و حضور دارند و عملکرد برخی از این کشورها بر پاکستان اثر دارد.
طاهریان در ادامه با اشاره به عامل اقتصادی در بروز بحران در پاکستان، افزود: مجوعه شرایط و همه اتفاقات بطور مشخص و موثر در اوضاع اقتصادی پاکستان اثر گذاشته است بطوریکه ناتوانی دولت در واقعه سیل سال گذشته در جذب کمک و سروسامان دادن به این معضل آشکار شد. زیرساخت‌های اقتصادی در این کشور صدمه جدی دیده است و با توجه به منابع محدود خارجی و جمعیت بیش از 175 میلیون، مشکلاتی را برای دولت این کشور فراهم کرده است.
آمریکا و انگلیس بخشی از ناکامی‌های خود را در حوزه افغانستان بر گردن اسلام‌آباد می‌اندازند
این کارشناس مسائل شبه‌قاره در ادامه با تصریح اینکه پاکستان در آینده شاهده تغییر و تحولی خواهد بود که این تحولات لزوما هم جنس با تحولات گذشته نیست، افزود: ادامه این وضع ممکن نیست و به نظر می‌رسد کشورهایی که در پاکستان حضور دارند بویژه کشورهای غربی خصوصاً آمریکا و انگلیس بخشی از ناکامی‌های خود را در حوزه افغانستان را به گردن پاکستان بیندازند مایل هستند تحولی تحت کنترل که نزدیک به خواسته‌های آنان باشد صورت گیرد. طاهریان با بیان اینکه یک نوع تکثر کانون‌های قدرت در پاکستان رخ داده است لذا هر طرحی ممکن است همان نتیجه از پیش طراحی شده را ندهد، از احزاب، ارتش، قضات و وکلا و افراط‌گرایان به عنوان کانون‌های کنونی قدرت در پاکستان نام برد.
تکثر کانون‌های قدرت در پاکستان اوضاع این کشور را پیچیده‌تر کرده است
وی گفت: احزاب چه احزاب اپوزیسیون چه حزب حاکم دولت یکی از کانون‌های قدرت در پاکستان هستند و نهاد ارتش که کانون تعیین کننده بوده و موجب بروز تنش‌ها و کناره‌گیری سفیر پاکستان در آمریکا نیز شد به نظر می رسد دارای رابطه خوبی با دولت نباشد از سوی دیگر احزاب مذهبی کوچکتر نیز وجود دارند که این احزاب نیز مطالبات خاص خود را دارند که بدون هماهنگی با دیگر ارکان قدرت، در عرصه پاکستان فعال‌اند و قضات و وکلا نیز از دیگر مراجع قدرت هستند که تبدیل به یک کانون قدرت شده‌اند از طرف دیگر اقوام و قبایل و جریان افراط که به یک جریان مطرح در جریانات پاکستان تبدیل شده است و بیشتر از هر وقت دیگری مطرح هستند نیز از دیگر کانون‌های قدرت در پاکستان به شمار می‌روند که بر این اساس شرایط جدیدی نسبت به گذشته به وجود آمده که بر پیچیدگی‌های این کشور افزوده و راهکارها نسبت به گذشته را سخت‌تر کرده است.
"توسعه و امنیت" اساس راهبرد ایران در پاکستان است
سفیر سابق ایران در پاکستان در پاسخ به سئوالی در مورد نقش و سود و زیان هر یک از همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای در تحولات پاکستان گفت: ایران در همه سالیان گذشته و از ابتدای ایجاد پاکستان از این کشور حمایت کرده و بدون توجه به اینکه چه دولتی در اسلام‌آباد روی کار است توسعه و امنیت در پاکستان را مبنی سیاست‌های خود قرار داده و راهبرد همه دولت‌ها در تهران بر همین اصل استوار است.
طاهریان افزود: پاکستان کشوری مسلمان بوده و توسعه و امنیت در این کشور مطلوب ایران است و از زمره مصداق‌های آن انتقال انرژی به این کشور است. وی با اشاره به نقش دیگر همسایگان پاکستان، با تأکید بر اینکه شرایط امروز سیاست خارجی و روابط پاکستان در حوزه بین‌الملل جز در مسئله افغانستان در سایر حوزه‌ها طبق روال گذشته است، روابط اسلام‌آباد – کابل را مهم و حساس توصیف کرده و در خصوص چین نیز گفت که این کشور همواره در حوزه اقتصاد رابطه آرامی را بدون تشنج با اسلام‌آباد دنبال کرده است. طاهریان در مورد هند نیز گفت که روابط پاکستان تابع جایگاه دهلی‌نو در سطح بین‌المللی بوده و هر گاه که جایگاه هند در جامعه بین المللی ارتقاء یافته است، بر روابط و مناسبات این کشور با پاکستان اثر گذاشته است.
شرایط رهبر حزب حاکم دشوارتر از حزب مردم است
کارشناس مسائل شبه‌قاره با اشاره به وضعیت حزب مردم حزب حاکم در پاکستان و اوضاع دولت گفت: اینکه دولت حزب مردم توانست به رغم همه گرفتاری‌ها و مشکلات فراوان که هر یک از آنها می‌توانست دولتی را ساقط کند، در رأس قدرت بماند، نشانه بهره‌برداری خوب این حزب از همه ظرفیت‌های خود است.وی با اشاره به تنش‌های جاری میان ارتش و دولت پاکستان نیز گفت: نهاد ارتش به هر دلیلی تاکنون وارد نشده لیکن چند موضوع برای این نهاد قابل تحمل نخواهد بود از جمله این مسائل بحث نامه ارسالی زرداری به مایک مولن است که از نهادهای قضایی تقاضا کرده مورد بررسی قرار گیرد. طاهریان با اشاره به کاهش محبوبیت زرداری در سطح مردمی و سیاسی پاکستان، گفت: حتی اگر حزب مردم بتواند به عنوان یک نهاد ادامه کار بدهد اما احتمالاً شرایط موجود تحمل رهبر حزب را نخواهد داشت.
حکومت در پاکستان بین ارکان قدرت این کشور تقسیم می‌شود
سفیر سابق ایران در پاکستان با اشاره به دخالت‌های برخی قدرت‌های خارجی در امور پاکستان، گفت: برخی کشورها مخصوصاً کشورهایی که دخیل در اوضاع افغانستان هستند تلاش می‌کنند تا راهی بیابند که منجر به نوعی راهکار شود که این راه نه دخالت مستقیم باشد و نه حذف کامل این حزب که در نتیجه تفاهم کشورهای انگلیس و آمریکا و برخی کشورهای عربی ممکن است راهکاری متفاوت از گذشته ارائه دهند.طاهریان، پاکستان را آبستن تحولاتی دانست که ثمره مجموعه اتفاقات سالیان گذشته بوده که بخشی از آن دخالت مستقیم و غیرمستقیم خارجی و بخشی دیگر نیز ناشی از عدم هماهنگی و ناکارآمدی نهادهای قدرت در پاکستان و استفاده نکردن این کشور از ظرفیت‌های منطقه‌ای است که این تحولات بی‌تأثیر بر شرایط منطقه نخواهد بود.
شرایط برابر برای گفت‌وگو و تعامل بین واشنگیتن و اسلام‌اباد وجود ندارد
سفیر سابق ایران در پاکستان با بیان اینکه هنگامیکه از مذاکره و تعامل بحث می‌شود باید جایگاه طرفین برابر تعریف شود، تصریح کرد که تکثر قدرت یا شکست قدرت در کانون‌های قدرت در پاکستان برای هر طرف مذاکره کننده‌ای یک فرصت ایجاد می‌کند.
وی در این رابطه گفت: واشنگتن این مزیت نسبی را دارد که با هریک از کانون‌های قدرت بوجود آمده در پاکستان تفاهم کند و در اصل در این معامله یک طرف یکی و در طرف دیگر چندین صدا وجود دارد و در این حالت برد با طرفی است که تجمع امکانات کرده و همه اجزای قدرت یکصدا باشند.
طاهریان در عین حال با اذعان به اینکه روابط امنیتی آمریکا و پاکستان به ویژه بعد از دوره ریاست جمهوری ضیاءالحق از زیرساخت‌های مستحکمی برخوردار است، تحولات جاری در پاکستان را فاقد توان لازم برای صدمه زدن به این روابط برشمرد.وی با تأکید بر اینکه که شرایط برای اسلام‌آباد خوب نبوده و ناهمواری مسیر روابط اسلام‌آباد و واشنگتن و به ویژه گسترش سطح مطالبات مردم، احساسات ضد غربی مردمی و بیداری اسلامی در منطقه کار را برای اسلام‌آباد سخت کرده است، افزود: هر چند که پاکستان نیازمند کمک‌های خارجی بوده و بیشترین کمک‌ها را از آمریکا دریافت می‌کند ولی در آینده باید منتظر یک سری تحولاتی باشیم که ممکن است این تحولات در قالب شرایط جدید، متفاوت از تغییرات و تحولات گذشته باشد.
نظر شما