معادله ای ساده از مولفه های بی طرفی افغانستان

مقاله آقای نوروزپور انگیزه ای شد تا به موضوع افغانستان از زاویه ای دیگر توجه و در جستجوی چگونگی موضوع پایداری روابط منطقه ای این کشور در قالب مدلهای سیاسی موجود از دیدی شخصی برآیم. در یک دهه گذشته افغانستان به یکی از مهمترین موضوعات جهانی تبدیل شده است. یازدهم سپتامبر 2001 و حضور نظامی امریکا و غرب در افغانستان، فروپاشی نظام طالبانی، تشکیل ساختار حکومتی جدید در این کشور و در نتیجه مناسبات جدید خارجی از جمله دلایل توجه جهانی به این کشور بوده است. این تحولات افغانستان برای این کشور ، منطقه و نظام بین الملل آثار و پیامدهای مثبت و منفی داشته است که سهم افغانستان و همسایگانش بیشتر بوده است..
در واقع هنوز مسائل افغانستان بطور قطعی حل نشده و وضعیت تثبیت شده ای وجود ندارد. در حال حاضر بیم ها و امیدهای زیادی درباره آینده افغانستان وجود دارد. در این بین یکی از نگرانی های همسایگان افغانستان پویایی کابل در جهت اجرای برنامه های واشنگتن و در نتیجه نهادینه شدن تداوم حضور نظامی و سیاسی آمریکا در این کشور است. این مساله گاه با واکنش رسمی و غیر رسمی کشورهای منطقه چون ایران- پاکستان و روسیه روبرو شده است. بدین لحاظ بحث بی طرفی افغانستان در محافل خبری و تحلیلی نیز بازتاب وسیعی یافته است.
در این زمینه یادآوری چند نکته لازم است. به نظر می رسد برآورد نیازها و اهداف افغانستان با پاسخ ها و واکنش های آمریکا از یک سو و همسایگان و سایر بازیگران از سوی دیگر تعیین کننده باشد. در همین زمینه و در راستای ملاحظات افغانستان باید پذیرفت با وجود تسلط نسبی دولت در افغانستان هنوز مباحث و مسائل زیادی وجود دارد که در عمل خارج از توان دولت افغانستان است. یکی از مهمترین مسائل افغانستان تامین بودجه برای نیازهای سیاسی-اقتصادی-امنیتی و حتی فرهنگی است و البته اولویت دیگر تضمین امنیت حکومت مردمسالار و نوپای افغانستان است.
اما افغان¬ها نیز علاوه بر این توجیهات تک بعدی باید مولفه ها و عوامل دیگری را در محاسبات خود لحاظ کنند. از سویی دست کم گرفتن نیروهای داخلی افغانستان که مخالف حضور خارجی در این کشور هستند، پیامدهای امنیتی جدی خواهد داشت. در حقیقت تمایل به بی طرفی بیش از اینکه نیروی تحمیلی از خارج باشد نیرو و پتانسیلی در داخل افغانستان بوده و حتی بیشتر به نفع این کشور است. تسلط و نفوذ خارجی در افغانستان در هر نوعی به معنای تکرار تاریخ دردناک افغانستان خواهد بود که بیش از همه موجب نگرانی مردم این کشور است.
از سوی دیگر مطمئنا اغلب کشورهای منطقه نسبت به تداوم حضور سیاسی و نظامی آمریکا نگران بوده و این موضوع نیز پیامدهای سیاسی و امنیتی منفی برای کابل دارد. شاید ضرب المثل همسایه خوب از فامیل نزدیکتر است در روابط بین کشورها چندان قابل تعریف نباشد اما شاخصه هایی از جمله دوری مسافت جغرافیایی، تجربه بحران های غیر قابل پیش بینی و کنترل وجود دارد که در همین مساله افغانستان- آمریکا و همسایگان افغانستان قابل تعمیم بوده و تداعی کننده این ضرب المثل است. شاید آرمانگرایی آمریکا در افغانستان متکی به قدرت مالی و نظامی این کشور است اما تهدیدهای روبه رشدی در نظام بین الملل وجود دارد که گاه واشنگتن را نیز مستاصل می کند.
به عبارت دیگر در نتیجه بحث باید گفت، این به نفع افغانستان است که به جای ساده ترین راه حل مسائل چون وابستگی صرف به یک قدرت خارجی به دنبال راه حل اساسی تر با چشم انداز بلند مدت در جهت اعتلای این کشور باشد. موضوع بی طرفی افغانستان و توسعه این کشور می تواند تواما با هم جامه عمل بپوشد. این به نوبه خود مستلزم تحکیم استقلال حکومت افغانستان در حل مسایل کلیدی توسعه ملی، بهره گیری از کمک های خارجی برای ساختن زیرساختهای توسعه و حرکت به سوی کاهش وابستگی به کمک خارجی، توجه افغانستان به ساختارهای منطقه یی غیر نظامی، از جمله راهبردهای این کشور به سمت استقلال و توسعه است.
کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک