سال 2012 در شرایطی آغاز می گردد که استراتژی ایران حداقل در جنوب با چالشهای اساسی روبروست. با پایان گرفتن جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یکی از راهبردهای اصلی سیاست خارجی منطقه ای ایران تنش زدایی، تعقیب الگوی همگرایی منطقه ای و تلاش برای بازیابی نقش سیاسی خود در منطقه بود. بر اساس همین رهیافت بود که همه دولتهای ایران از زمان پایان جنگ ایران و عراق تا کنون سعی در گسترش روابط با دولتهای همسایه در شمال، شمال غرب و جنوب داشته اند. اتخاذ این سیاست در حوزه شمالی بدلیل اشتراک نظر ایران و روسیه در خصوص برقراری ثبات و آرامش در ناحیه آسیای مرکزی و قفقاز و مقابله با نفوذ غرب بود.
در حوزه جنوب نیز ایران بدنبال آن بود تا از طریق همکاری با دولتهای منطقه بتدریج زمینه تحقق استراتژی خود مبنی بر تامین امنیت توسط دولتهای منطقه را فراهم نماید و از طرف دیگر با سیاست زدایی از اوپک نوعی ثبات در بازار نفت ایجاد کند.
اکنون در حالی سال 2012 آغاز شده که استراتژی ایران حداقل در جنوب با چالشهای اساسی روبروست. اگر چه در شمال نیز اختلافاتی بین ایران و روسیه وجود دارد اما حداقل بدلیل اشتراک نظر دو طرف در مسائل منطقه ای و بین المللی بخصوص مقابله با تهدیدات آمریکا، ایران و روسیه و تاکید بر همکاری با یکدیگر دارند. اما در جنوب و غرب موضوع متفاوت است.
با به قدرت رسیدن اسلامگرایان در ترکیه ایران حساب زیادی بر روی این همسایه خود باز می کرد اما اکنون برخی مسائل از قبیل استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در این کشور، تفاوت دیدگاههای ایران با ترکیه در خصوص سوریه و جنبشهای اسلامی در کشورهای منطقه همراه با تلاشهای ترکیه جهت احیای نقش برتر خود در خاورمیانه سبب بروز چالشهایی در روابط ایران و ترکیه گردیده است.
بنظر می رسد علیرغم تمامی این اختلافات وابستگی متقابل دو طرف ایران و ترک به یکدیگر در حوزه اقتصادی همراه با برخورداری از مرزهای مشترک و پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایجاب کند تا دولتمردان از هرگونه موضع گیری شتابزده پرهیز و سعی در حفظ روابط و گسترش آن کنند چراکه تیره گی روابط ایران و ترکیه در حال حاضر خواسته آمریکا برای تقویت حلقه محاصره بر علیه ایران می باشد.
در جنوب و در منطقه خلیج فارس نیز برخی مسائل در روابط ایران با همسایگان ایجاد کدورت کرده است.
بزرگ نمایی موضوع هسته ای ایران سبب بروز ایجاد نگرانی هایی از توان هسته ای ایران نزد دولت های منطقه گردیده است. علاوه بر این وقوع خیزش های اسلامی در برخی از کشورهای منطقه مانند بحرین و یمن و تاکید این جنبشها بر خواسته های دینی سبب نشانه رفتن انگشت اتهام به سوی ایران گردیده است مضافا اینکه نه تنها بین ایران و عربستان در برخی حوزه ها رقابت وجود دارد بلکه اکنون تفاوت دیدگاههای ایران با همسایگان جنوبی خود بویژه عربستان در خصوص تحولات عراق و سوریه بخوبی هویداست.
با وجود این بنظر می رسد شرایط بین المللی و منطقه ای ایجاب می کند که دولتمردان ایران با مدنظر قرار دادن سه اصل حکمت، عزت و مصلحت مانع از به هدر رفتن دستاوردهای سیاست خارجی ایران طی مدت زمانی بیش از دو دهه گردند. البته در این میان دولتمردان ایران باید با قبول این واقعیت که در جهان امروز نهادهای غیر دولتی نقشی مهم در صحنه روابط بین الملل دارند، مقدمات این مهم را فراهم کنند تا محافل آکادمیک و دانشگاهی ایران همراه با دیگر نهادهای مدنی مانع از افزایش تنش در روابط ایران و همسایگان جنوبی گردند، چراکه افزایش تنش در روابط ایران و همسایگان خود در راستای سیاست های غرب بویژه آمریکا برای افزایش فشار بر علیه ایران است.
استادیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
/27214
نظر شما