به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، کتاب «لبه پرتگاه» تالیف بثینه شعبان ترجمه رامین حسینآبادیان در انتشارات موسسه ایران به چاپ رسیده است. این کتاب با تکیه بر اسناد موجود در آرشیو ریاستجمهوری سوریه که تاکنون منتشر نشده است رابطه میان اسد و کیسینجر را به طور ریشهای بررسی میکند. در این میان محتواهای نشستهای دوجانبه میان شخصیتهای مذکور و نیز نامههای رد و بدل شده میان آنها چه از طریق سفیر آمریکا در دمشق و چه از طریق پیامهای دیپلماتیک مورد بررسی قرار میگیرد. افزون بر این از اسناد بسیار مهم دیگر نیز استفاده شده است که به طور ویژه میتوان به محتوای نشستها و جلسات رئیسجمهور اسد با رهبران لبنانی در جریان مراحل اولیه جنگ داخلی لبنان، اشاره کرد. این در حالی است که به اسناد وزارت خارجه آمریکا در رابطه با آن برهه زمانی نیز استناد شده است.
وقتی تاریخ به لبه پرتگاه رسید
بدین ترتیب میتوان اسناد ایالات متحده آمریکا در این زمینه را با استاد سوریه مقایسه کرد. در این زمینه همچنین به اسنادی از تلویزیون رسمی سوریه خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) و وزارت دفاع دست پیدا کردیم کتاب «لبه پرتگاه» برای اولین بار روایتی دقیق و موثق از وقایع و رویدادهای تاریخی پس از جنگ اکتبر در سال ۱۹۷۳ ارائه میدهد و از همین رو، یکی از مهمترین شکافها در زمینه تاریخ خاورمیانه را پوشش میدهد. برای نگارش این کتاب از اسنادی بهرهبرداری شد که بسیاری از مورخان و شهروندان عادی دسترسی به آنها را محال میدانستند و یا اینکه تصور میکردند چنین اسنادی اساسا وجود خارجی ندارند با این حال اسناد ارائهشده در این کتاب، امروز به عنوان مرجع بسیار مهمی در اختیار مورخان، پژوهشگران و تمامی کسانی قرار میگیرد که به تاریخ سوریه و تاریخ نبرد عربی - اسرائیلی اهتمام دارند. علاوه بر آنچه که گفته شد کسانی که به سیاستهای آمریکا در منطقه خاورمیانه روابط کشورهای عربی با یکدیگر بهویژه روابط میان سوریه و مصر، روابط تنشآلود سوریه با سازمان آزادیبخش فلسطین و نیز تاریخ جنگ داخلی لبنان اهتمام دارند میتوانند از اسناد ارائهشده در کتاب پیش رو به عنوان مرجع بسیار مهمی بهره برداری کنند.
تحریم کشورهای عربی علیه غرب از جنجالیترین مسائل تاریخ
فصل اول کتاب «لبه پرتگاه» به بررسی جنگ اکتبر سال ۱۹۷۳ میلادی و نیز پیامدهای مستقیم آن میپردازد. در فصل دوم نیز به فعالیتهای دیپلماتیک پس از اتمام جنگ مذکور بهویژه تلاشهای گسترده و فشرده برای برگزاری کنفرانس صلح ژنو پرداخته میشود کما اینکه در این فصل به مسئله ازسرگیری تماسهای سوریه و آمریکا پس از وقفهای طولانی که دو سال به طول انجامید، پرداخته میشود. فصل سوم کتاب پیش رو، روابط میان سوریه و مصر پس از سال ۱۹۷۰ را مورد بررسی قرار میدهد و به چگونگی اقدام سادات در جداسازی دو جبهه سوری و مصری و نیز روی آوردن به جبهه مذاکرات با اسرائیل میپردازد. در این فصل همچنین تحریم نفتی کشورهای عربی علیه کشورهای صنعتی غرب در جریان جنگ اکتبر و پس از آن مورد بررسی قرار میگیرد. تحریم کشورهای عربی علیه کشورهای صنعتی غرب یکی از جنجالبرانگیزترین مسائل در تاریخ معاصر محسوب میشود که در فصل سوم به جزئیات آن و اینکه چگونه این تحریم پایان یافت، میپردازد. افزون بر این فصل چهارم این کتاب متضمن اولین سفرهای دورهای هنری کیسینجر به دمشق و تلآویو در اوایل سال ۱۹۷۴ و بررسی نتایج این سفرها است.
سه فصل بعدی این کتاب یعنی فصلهای پنجم، ششم و هفتم نیز در بردارنده سلسله مذاکرات طولانی و طاقتفرسایی است که به امضای توافقنامه جداسازی نیروها میان سوریه و اسرائیل در ماه می سال ۱۹۷۴ منجر شد. در فصلهای مذکور جزئیات دقیق و بیسابقهای از دیدارهای چهاردهگانه میان حافظ اسد و هنری کیسینجر در این ماه سرنوشتساز ماه می ذکر شده است. درواقع این مذاکرات ازجمله طولانیترین سلسله مذاکرات دورهای در تاریخ معاصر محسوب میشود.
کتاب پیش رو در فصل هشتم به محتوای دیدار رئیسجمهور حافظ اسد و ریچارد نیکسون رئیسجمهور پیشین ایالات متحده آمریکا میپردازد. نیکسون، اولین رئیسجمهور آمریکا بود که به دمشق پایتخت سوریه سفر کرد. در رابطه با موضوع مذکور پژوهشهایی انجام شده است.
مروری بر تحولات دو سال اول جنگ داخلی لبنان
فصل نهم کتاب نیز در بردارنده ظهور و بروز تنش در روابط میان اسد و کیسینجر است. علت این مسئله هم آن است که کیسینجر تلاش کرد تا توافقنامه جداگانهای میان مصر و اسرائیل به سرانجام برساند. درنهایت نیز توافقنامه سینا ۲ میان دو طرف امضا شد.
کتاب «لبه پرتگاه» در فصل دهم خود بر تحولات دو سال اول جنگ داخلی لبنان متمرکز میشود و روایتی را از آن برهه زمانی سرنوشتساز مطرح میکند. کما اینکه در این فصل به آنچه از آن به عنوان توافقنامه خطوط قرمز یاد میشود، اشاره خواهد شد. در فصل مذکور همچنین به نقشآفرینی اسد و کیسینجر در لبنان و تأثیر آنها بر روند رویدادها و وقایع میپردازد.
همچنین کتاب پیش رو با استناد به آرشیو ریاست جمهوری سوریه ادله جدید و موثقی را پیرامون نقش سوریه در لبنان ارائه میدهد. این برای اولین بار از زمان تأسیس آرشیو ریاست جمهوری سوریه طی پنج دهه گذشته است که چنین ادلهای منتشر میشود ادلههای مذکور تمامی ادعاهای رایج در خصوص نوع نقشآفرینی سوریه در تحولات لبنان را رد میکنند.
اولین سفر یک وزیرخارجه آمریکا به شهر دمشق
اولین دیدار میان کیسینجر و اسد در فضایی آمیخته از خوشبینی آغاز شد، زیرا رئیسجمهور سوریه خطاب به وزیرخارجه آمریکا گفت: این دیدار نهتنها برای برقراری صلح در منطقه بلکه برای برقراری صلح در سراسر جهان بسیار مهم است. حافظ اسد بهخوبی میدانست که این اولین سفر یک وزیرخارجه آمریکا به شهر دمشق طی دو دهه گذشته بوده است و البته در این میان معتقد بود که آمریکاییها مقصر اصلی قطع ارتباط دو طرف بودهاند. در جریان نشستی که ۶ ساعت و نیم به طول انجامید، اسد و کیسینجر همواره از میزان اهمیت راهاندازی یک کانال ارتباطی سازمانیافته و مستقیم میان طرفین سخن میگفتند و بر لزوم پایان بخشیدن به نقش واسطهگرایانهمیانجیها تأکید میکردند. شگفتزدگی کیسینجر از صراحت لهجه و کار حافظ اسد و نیز آمادگی او برای شراکت و همکاری، کاملا واضح و عیان بود.
ساعتها مذاکرات سخت و طاقتفرسا میان دو سیاستمدار
علیرغم اینکه اختلافات دیدگاههای دو طرف در طول مدت مذاکرات کاملا واضح و نمایان شده بود، اما حافظ اسد به تعریف و تمجید از تلاشهای کیسینجر پرداخت و بر لزوم تداوم گفتوگوها حتی در صورت مخالفت سوریه با مشارکت در کنفرانس صلح ژنو تأکید کرد. به همین منظور، رئیسجمهور سوریه پیشنهاد کرد: «سوریه» و ایالات متحده آمریکا باید کانالهای ارتباطی مستقیمی میان یکدیگر ایجاد کنند باید یک دفتر حافظ منافع آمریکا در سوریه و یک دفتر حافظ منافع سوریه در آمریکا تأسیس شود تا بدین ترتیب ارتباطات دوجانبه از طریق دفاتر مذکور صورت پذیرد. لازم است کارمندها و دیپلماتهای شایسته و مورد اعتماد در دفاتر حافظ منافع دو کشور به کار گرفته شوند. این همان پیشنهادی بود که کیسینجر پس از ساعتها مذاکرات سخت و طاقتفرسا برای شنیدن آن لحظه شماری میکرد.
آغاز مذاکراتی غافلگیرکننده میان اسد و کیسینجر
مذاکرات میان دو طرف با یک دعوت غافلگیرکننده و البته غیررسمی از سوی وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا آغاز شد. هنری کیسینجر از حافظ اسد دعوت کرد تا به آمریکا سفر کند. او با لحنی طنزآمیز گفت که رئیسجمهور سوریه در جریان سفر به واشنگتن میتواند زبان انگلیسی خود را تقویت سازد.
«در این رابطه باید بگویم که در جریان فعالیت خود به عنوان مترجم ویژه اسد در دهه ۹۰ به این مسئله پی بردم که او زبان انگلیسی را متوجه میشود و تنها برای حفظ هویت عربی خود از سخن گفتن به این زبان امتناع می ورزد. در عین حال، او هیچگاه از تصحیح کلمات و جملاتی که در زمان ترجمه نیاز به اصلاح داشتند، دریغ نمیکرد. این اتفاق چه در زمان ترجمه جمال هلال، مترجم رئیسجمهور بیل کلینتون و یا حتی در زمانی که من به عنوان مترجم فعالیت میکردم، رخ داد.»
حافظ اسد هیچگاه تمایلی برای سفر به ایالات متحده آمریکا نداشت، زیرا واشنگتن در جریان نبرد عربی - اسرائیلی همواره از اسرائیلیها جانبداری میکرد. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک میان دو طرف از دهه ۴۰ قرن بیستم، هیچیک از رؤسایجمهور سوریه به آمریکا سفر نکرده بودند و کاملا واضح بود که در سایه اشغالگری اسرائیل در ارتفاعات جولان، حافظ اسد هم به آمریکا سفر نخواهد کرد.
نقشآفرینی اتحاد جماهیر شوروی در وقایع خاورمیانه
هنری کیسینجر تلاش کرد تا بحث و بررسی پیرامون تمامی مسائل را به صبح روز بعد موکول سازد، این در حالی است که حافظ اسد تمایلی به این کار نداشت. رئیسجمهور سوریه به دنبال آن بود تا از سفر آتی آندری گرومیکو به شهر دمشق بهرهبرداری کرده و طی آن سطح روابط آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی و نیز میزان تأثیرگذاری آن را بر فرایند صلح در خاورمیانه ارزیابی کند. گرومیکو پیش از سفر به سوریه، در ماه فوریه به واشنگتن سفر کرد و در جریان، آن نیکسون و کیسینجر را به دلیل اقدامات یکجانبه ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه مورد سرزنش قرار داد. واقعیت آن است که مواضع اتحاد جماهیر شوروی در قبال دیپلماسی آمریکا در منطقه، پیچیده و تا حدودی متناقض بود. علیرغم اینکه پس از جنگ اکتبر، دولت نیکسون از هیچ تلاشی برای به حاشیه راندن اتحاد جماهیر شوروی از روند صلحدریغ نکرد، اما روس ها از یک سو نمیخواستند به طور کامل از فرایند صلح در خاورمیانه کنار گذاشته شوند و از سوی دیگر، تمایل هم نداشتند وارد ماجراجویی جدیدی در منطقه شوند.
۲۵۹
نظر شما